هلدینگ و تراست چیست ؟

تراست :

 از اتحاد چند شرکت که کالایی مشابه به هم تولید می‌کنند و سهم عمده‌ای از بازار را در اختیار دارند به وجود می‌آید. تراست سهام شرکت‌هایی که در آن عضو هستند را به صورت امانت نگه می‌دارد، امّا مالکیت سهام برای خود شرکت‌ها باقی می‌ماند.امّا شرکت‌ها استقلال مالی، فنی و بازرگانی خود را از دست می‌دهند و تمام امکانات و قدرت عمل آن‌ها در تراست متمرکز می‌شود. وظیفه اصلی تراست کنترل امور شرکتهای عضو از طریق کنترل آرای سهامداران آن شرکت‌ها، انتصاب مدیران و اعمال نظارت مرکزی بر امور یکایک آن‌ها است، به نحوی که حداکثر سود تراست حاصل شود و در نهایت این سود میان اعضا تقسیم گردد.

وقتی تراست‌ها اتحادیه تشکیل دهند به آن اتحادیه کنسرن گفته می‌شود. این واحدهای اقتصادی بزرگ در کشورهای سرمایه‌داری از قدرت زیادی برخوردار بوده‌اند و همیشه عامل تسلط صنعتی، بازرگانی و نظامی بر کشورهای دیگر می‌باشند. یکی از کنسرن‌های بزرگ در آمریکا شرکت جنرال موتورز است که از ادغام واحدهای خودروسازی و کارخانه‌های ذوب‌آهن و تهیه فولاد و مؤسسات لاستیک‌سازی بی.اف.گودریچ و جنرال تشکیل شده‌است و حتّی منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق بانک‏های وابسته به خود تأمین می‌کند. انگلیس نیز تا پیش از جنگ جهانی دوم با استفاده از دو تراست نفتی خود ٬ شرکت نفت ایران و انگلیس و شرکت رویال داچ‌شل با این‌که حتّی یک حلقه چاه نفت در خاک خود نداشت، دومین تولیدکنندهٔ نفت در سطح جهان به‌شمار می‌رفت.ژاپن نیز به تحریک سه تراست بزرگ خود یعنی میتسویی که کنترل‌کننده بیش از ۵۰٪ تجارت خارجی ژاپن بود و میتسوبیشی و مانیگو که در ارتش و دولت نفوذ زیادی داشتند، وارد جنگ جهانی دوم گردید.در آلمان نیز هیتلر با حمایت شش کنسرن بزرگ که کلاً ۹۸٪ تولید چدن و ۸۵٪ تولید فولاد آلمان را در اختیار داشتند، جنگ جهانی دوم را آغاز کرد.

با این رویه رقابت در کشورهای سرمایه‌داری تبدیل به انحصار گردید و برای مقابله با تراست باید قوانینی ضدّ انحصار به وجود می‌آمد٬ که یکی از معروف‌ترین این قوانین «قانون ضد تراست شرمن» می‌باشد که در سال ۱۸۹۰ در آمریکا به تصویب رسید.

هلدینگ چیست ؟

برخلاف تراست که تنها امانت‌دار سهام شرکت‌ها است، شرکت مالک (هلدینگ) سهام شرکت‌های تولیدی را فقط در حدّی خریداری می‌کند که بتواند برای آن‌ها تصمیم‌گیری کند. به علَت آن‌که صاحبان اوراق قرضه و سهام ممتاز از حق رأی برخوردار نیستند، شرکت مالک با خرید نیمی از سهام عادی هر شرکتی می‌تواند تصمیم‌گیری در آن شرکت به دست بگیرد. در روش شرکت مالک هرچند شرکت‌ها استقلال حقوقی خود را حداقل در ارتباط با دنیای خارج حفظ می‌کنند، اما استقلال مالی آن‌ها به کلی از بین می‌رود. هم‌چنین سیاست‌های مربوط به شرکت‌ها تا حد زیادی به مالک انتقال می‌یابد.

شرکت مالک که در دهه‌های اوّل قرن بیستم مخصوصاً در آمریکا به وجود آمد و موجب از بین رفتن رقابت و ایجاد انحصار گردید، باعث شد که دوباره دولت در امور اقتصادی دخالت کند. تجربه ثابت کرده است که اجرای اصل رقابت که یکی از اصول اصلی نظام سرمایه‌داری است، بدون نقض اصل اساسی دیگر یعنی عدم مداخلهٔ دولت در فعّالیت‌های اقتصادی امکان ندارد، زیرا تولیدکنندگان وقتی آزاد باشند، از راه‌های گوناگون به حذف رقبا و ایجاد انحصار می‌پردازند. بنابر این از سال ۱۹۵۳ به بعد در آمریکا قوانین زیادی بر ضدّ هلدینگ به وجود آمد؛ از جمله ایجاد شرکت مالک در امور تولیدی و عام‌المنفعه