آموزش حسابداری موسسات خدماتی و بازرگانی

داشجویان محترم حسابداری و حسابداران محترم شاغل در شرکتها 

با سلام 

در این قسمت مطالب مربوط به تعاریف مفاهیم حسابداری ژرداخته ایم و با ارائه مثالهای کامل و جامع و ثبت آرتیکلهای مربوطه نحوه انجام عملیات حسابداری موسسات و شرکتهای خدماتی و بازرگانی را تشریح نموده ایم . 

امید است برای شما عزیزان دانش پژوه مفید به فایده باشد . 

با احترام به دانشجویان و دانش پژوهان حسابداری 

علی صابری - کارشناس ارشد حسابداری 

بسمه تعالی

بخش اول- حسابداری موسسات خدماتی

فصل اول - آشنایی با حسابداری

فصل دوم - معادله حسابداری

فصل سوم - تجزیه و تحلیل و ثبت رویدادها

فصل چهارم - ثبت رویدادهای مالی در مدارک و دفاتر حسابداری

فصل پنجم - سرمایه داری مجدد و برداشت-اصلاح حسابها

بخش دوم- حسابداری موسسات بازرگانی

فصل ششم - حسابداری خرید و فروش

فصل هفتم - تنظیم صورتهای مالی و بستن حسابها

فصل هشتم - روشهای ارزیابی موجودی کالا

اصول حسابداری1

بخش اول – حسابداری مؤسسات خدماتی فصل اول – آشنایی با حسابداری

بنگاه اقتصادی:

درعلم اقتصاد، عوامل اقتصادی مختلفی در اختیار افراد یا گروه هایی قرار دارد که با ترکیب این عوامل به تولید کالا یا انجام خدمات می پردازند. این افراد یا گروهها را بنگاه اقتصادی می نامند.

رویدادهای اقتصادی یا مالی:

وقایعی هستند که با خرید، تولید، توزیع و فروش و ارائه خدمات با فعالیت هایی مانند وام گرفتن و وام دادن سر و کار دارند.

تعریف حسابداری:

عبارت است از: شناسائی، اندازه گیری، ثبت و گزارش اطلاعات اقتصادی برای استفاده کنندگان به گونه ای که امکان قضاوت و تصمیم گیری آگاهانه برای آنها فراهم شود.

اطلاعات حسابداری:

خلاصه اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی مؤثر بر یک واحد اقتصادی خاص می باشد.

شخصیت حسابداری:

واحد اقتصادی مشخص و جداگانه ای است که اطلاعات و گزارشهای حسابداری فقط در مورد آن تهیه می شود.

  (( رابطه اطلاعات حسابداری و تصمیم گیری))

انواع واحدهای اقتصادی:

مؤسسات جدا و مستقلی هستند که با ترکیب عوامل مختلف اقتصادی منافع مالکین خود را دنبال می کنند. از لحاظ مالکیت، شکل حقوقی و نوع فعالیت به شکل زیر طبقه بندی می شوند.

واحدهای اقتصادی از نظر مالکیت به سه نوع تقسیم می شوند:

۱- واحدهای عمومی: به طور مستقیم یا غیر مستقیم در مالکیت دولت یا سایر نهادهای عمومی قرار دارند. سازمان تأمین اجتماعی نمونه ای از این واحدها می باشد.

۲- واحدهای تعاونی: به منظور رفع نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضای آن از طریق خریداری، کمک و همکاری متقابل تشکیل شده و در مالکیت اعضا قرار دارند. مانند شرکتهای تعاونی.

۳- واحدهای خصوصی: این واحدها به یک یا چند نفر تعلق دارند و متعلق به بخش عمومی نیستند. مانند فروشگاهها.

واحدهای اقتصادی از نظر هدف فعالیت به دو دسته تقسیم می شوند:

۱- واحدهای انتفاعی: هر واحد اقتصادی که با هدف سود و منفعت مادی تشکیل شود واحد انتفاعی - واحدهای غیر انتفاعی: هر واحدی را که هدف از تشکیل آن کسب منفعت مادی برای مالکان آن نباشد واحد غیر انتفاعی گویند. 

واحدهای اقتصادی از نظر نوع فعالیت به سه دسته تقسیم می شوند:

۱- واحدهای خدماتی: واحدهایی هستند که خدماتی به مشتریان ارائه می کنند و معمولاً در قبال ارائه خدمات منفعت کسب می کنند. مانند بانکها و هتلها.

۲- واحدهای بازرگانی: به خرید و فروش مواد خام، فرآورده ها و کالاها اشتغال دارند. مانند فروشگاهها.

۳- واحدهای تولیدی: با استفاده از عوامل تولید به ساخت کالاهای اقتصادی می پردازند.

واحدهای اقتصادی از نظر تعداد مالک به دو دسته تقسیم می شوند:

۱- واحدهای انفرادی: مالکیت آنها به یک نفر تعلق دارد؛ مانند فروشگاهها، مغازه ها.

۲- واحدهای غیر انفرادی: افراد، سرمایه های کوچک خود را با یکدیگر جمع می کنند و واحدهای بزرگتری را تشکیل می دهند. مانند شرکتها.

پرسشها؟

۱- بنگاه اقتصادی را تعریف کنید؟

در علم اقتصاد عوامل اقتصادی مختلفی در اختیار افراد یا گروه هایی قرار دارد که با ترکیب این عوامل به تولید کالا یا انجام خدمات می پردازند. این افراد یا گروهها را بنگاه اقتصادی می گویند.

۲- واحدهای اقتصادی تعاونی را تعریف کنید؟

به منظور رفع نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضای آن از طریق خود یاری، کمک و همکاری متقابل تشکیل شده و در مالکیت اعضا قرار دارند.

۳- تقسیم واحدهای اقتصادی به واحدهای عمومی، تعاونی، خصوصی بر اساس کدامیک از ویژگی های واحدهای اقتصادی می باشد؟

√ الف) نوع مالکیت              ب) هدف فعالیت                  ج) نوع فعالیت                  د) شکل حقوقی

٤- کدامیک از واحدهای اقتصادی زیر می تواند به عنوان واحدهای انفرادی محسوب شود؟

√ الف) مغازه ها                 ب) شرکتهای تعاونی              ج) بانکها           د) سازمانهای دولتی

فصل دوم – معادله حسابداری

دارائی ها:

منابع اقتصادی متعلق به یک واحد اقتصادی که انتظار می رود در آینده منفعتی را برای واحد اقتصادی ایجاد نماید، دارائی گویند.

دارائی های واحد اقتصادی = حقوق مالی اشخاص نسبت به دارائی های واحد اقتصادی

حقوق مالی اشخاص:

حقوق مالی اشخاص نسبت به دارائی های واحد اقتصادی شامل حقوق مالی مالک و حقوق مالی طلبکاران است.

بدهی:

حقوق مالی اشخاص غیر از مالک نسبت به دارائی های یک واحد اقتصادی را بدهی گویند.

سرمایه:

حق یا ادعای مالک یا مالکین نسبت به دارائی های یک واحد اقتصادی را، سرمایه گویند.

معادله حسابداری                      دارائی = بدهی + سرمایه

انواع دارائی ها:

۱- نقد و بانک: از مهم ترین دارائی های واحد اقتصادی که برای خرید کالاها و پرداخت بدهی ها مورد استفاده قرار می گیرد.

نام دارد.  

۲- حساب های دریافتنی: واحدهای اقتصادی در قبال ارائه یا فروش دارائی به طور نسیه، از دیگران طلبکار می شوند. این قبیل دارائی ها را حساب های دریافتنی گویند.

۳- ملزومات: شامل کالاها و اجناسی است که در جریان فعالیت های واحد اقتصادی خریداری و به مصرف می رسد.

انواع بدهی ها:

۱- حساب های پرداختی: این نوع بدهی در ازای خرید نسیه دارائی یا خدمات از دیگران ایجاد می شود.

۲- وام پرداختی: این نوع بدهی در ازای دریافت وام از مؤسسات اعتباری نظیر بانکها ایجاد می شود.

اهمیت معادله حسابداری

حسابداران برای اینکه رویدادهای مالی مربوط به یک واحد اقتصادی را ثبت و سپس اطلاعات حسابداری را به طور مناسب گزارش کنند؛ باید:

۱- رویدادهای مالی مؤثر بر واحد اقتصادی را شناسائی کنند.

۲- میزان تأثیر هر رویداد مالی را بر اجزای معادله حسابداری ارزیابی و اندازه گیری نمایند.

مثال ۱: رویداد مالی زیر در تعمیرگاه تلویزیون ماهر طی دو ماهه ابتدای سال 1371 انجام شده است .آقای ماهر در فروردین ماه سال ۱۳۷۱ تصمیم به تأسیس تعمیرگاه تلویزیون گرفت. ابتدا اقدام به دریافت پروانه کسب کرده، سپس در ۱٥ فروردین در بانک، حساب جاری را به نام تعمیرگاه ماهر افتتاح می کند و مبلغ         

30000000   ریالبه عنوان سرمایه تعمیرگاه به آن حساب واریز می نماد.

تجزیه و تحلیل:

با تأسیس تعمیرگاه تلویزیون ماهر، یک واحد اقتصادی که به آقای ماهر، تعلق دارد با شخصیت حسابداری مستقل از آقای ماهر ایجاد می شود و با افتتاح حساب جاری و واریز  30000000  ریال به این حساب، تعمیرگاه ماهر صاحب یک قلم دارائی به نام نقد و بانک می باشد.

ترازنامه:

صورتحسابی است که دارائی ها و بدهی ها و سرمایه ی مالک یک واحد اقتصادی را، در یک تاریخ معین نشان می دهد. معمولاً در تهیه تراز نامه باید به نکات زیر توجه کرد:

۱- نوشتن عنوان: عنوان ترازنامه شامل موارد زیر است:

الف) نام واحد اقتصادی             ب) نام گزارش یا صورتحساب مالی               ج) تاریخ گزارش

۲- واحد اندازه گیری: واحد اندازه گیری رویدادهای مالی، پولی رایج هر کشور است.

۳- طرفین ترازنامه: در سمت راست ترازنامه دارائی ها و در سمت چپ بدهی ها و سرمایه مالک نوشته می شود.

٤- ترتیب نوشتن دارائی ها: در ترازنامه دارائی ها به ترتیب قابلیت تبدیل به نقد نوشته می شوند.

٥- ترتیب نوشتن بدهی ها: بدهی های مختلف واحد اقتصادی به ترتیب تاریخ سررسید پرداخت در ترازنامه نوشته می شوند.

۶- موازنه: ترازنامه منطبق بر معادله حسابداری است. بنابراین همیشه بین جمع دارائی ها و جمع بدهی ها و سرمایه مالک توازن وجود دارد.

نمونه ای از یک ترازنامه در شکل زیر توضیح داده شده است:

تعمیرگاه تلویزیون ماهر

ترازنامهبه تاریخ ۳۱/۲/۱۳۷۱

دارئی ها نقد و بانک                        ٠٠٠/۷٥٠ /٥ حساب های دریافتنی                    ٠٠٠/۲٥٠ ملزومات                                      ٠٠٠/٥٠٠ اثاثه                                         ٠٠٠/٠٠٠/۳ آپارتمان                                  ٠٠٠/٠٠٠/۳۲ جمع دارائی ها            ٠٠٠/٥٠٠/٤۱

بدهی ها حساب های پرداختنی    ٠٠٠/٥٠٠/۱  وام پرداختنی            ٠٠٠/٠٠٠/۱٠    جمع بدهی ها           ٠٠٠/٥٠٠/11    سرمایه سرمایه آقای ماهر   ٠٠٠/٠٠٠/۳٠            جمع بدهی ها و سرمایه        ٠٠٠/٥٠٠/٤۱

پرسشها؟

۱- بدهی را تعریف کنید؟

حقوق مالی اشخاص غیر از مالک نسبت به دارائی های یک واحد اقتصادی را بدهی گویند.

۲- ترازنامه را تعریف کنید؟

صورتحسابی است که دارائی ها، بدهی ها و سرمایه مالک یک واحد اقتصادی را در یک تاریخ معین نشان میدهد.

۳- سرمایه را تعریف کنید؟

حق یا ادعای مالی مالک یا مالکین، نسبت به دارائی های یک واحد اقتصادی را سرمایه گویند.

٤- وجوهی که صاحب یک واحد اقتصادی به عنوان سرمایه به حساب جاری بانک واریز می کند ...

√ الف) دارائی ها را افزایش می دهد.         ب) بدهی ها را افزایش می دهد.

 ج) دارائی ها را کاهش می دهد.                  د) سرمایه را کاهش می دهد.

فصل سوم – تجزیه و تحلیل و ثبت رویدادهای مالی

حساب:

به منزله پرونده ای مفصل از تغییراتی است، که در یک دارائی خاص، یک بدهی خاص یا سرمایه صاحب مؤسسه، طی یک دوره زمانی رخ می دهد و ابزار اصلی ثبت و خلاصه کردن اطلاعات مالی است.

برای اینکه امکان دسترسی به اطلاعات موجود در حساب ها آسانتر شود، همه حساب های مربوط به یک واحد اقتصادی در یک دفتر خاص به نام «دفتر کل» نگهداری می شود.

ثبت رویدادهای مالی در حسابها:

برای اینکه اثر هر رویداد مالی را بر اجزای معادله حسابداری نشان دهیم از شکل حساب T استفاده می کنیم، که دارای سه قسمت است:

۱- عنوان حساب                                                        

۲- سمت راست یا بدهکار

۳- سمت چپ یا بستانکار

عنوان حساب
بدهکار	بستانکار

- قاعده ثبت افزایش و کاهش در حسابها:

افزایش هر دارائی در سمت راست (بدهکار) حساب آن دارائی، ثبت می شود.

کاهش هر دارائی در سمت چپ (بستانکار) حساب آن دارائی، ثبت می شود.

افزایش هر بدهی و سرمایه مالک در بستانکار حساب مربوط، ثبت می شود.

کاهش هر بدهی مالک در بدهکار حساب مربوط، ثبت می شود.

 دارائی ها            =               بدهی ها              +       سرمایه مالک

افزایش دارائیها بدهکار می شود

کاهش دارائی ها بستانکار می شود

کاهش بدهی ها بدهکار می شود

افزایش بدهی ها بستانکار می شود

کاهش سرمایه بدهکار می شود

افزایش سرمایه بستانکار می شود

مثال) در مثال قبل (تعمیرگاه تلویزیون ماهر)، رویداد مالی ثبت گردید و تجزیه و تحلیل شد. اکنون از روش دیگری استفاده می کنیم.

رویداد مالی ۱: سرمایه گذاری نقدی آقای ماهر به مبلغ ٠٠٠/٠٠٠/ 30 ریال

تجزیه و تحلیل	قاعده	تشخیص
دارائی (نقد و بانک) افزایش یافته است	افزایش دارایی، بدهکار می شود	بدهکار: نقد و بانک ٠٠٠/٠٠٠/۳٠ ریال
سرمایه مالک افزایش یافته است	افزایش سرمایه، بستانکار می شود	بستانکار: سرمایه  آقای ماهر ٠٠٠/٠٠٠/۳٠ ریال

مانده گیری حساب ها:

نخست، ارقام بدهکار و ارقام بستانکار را جداگانه جمع زده، زیر هر ستون یادداشت و سپس جمع طرف کوچکتر را از جمع طرف بزرگتر کسر می کنیم؛ به حاصل این تفریق «مانده حساب» گویند.

پرسشها

۱- حساب چیست؟

پرونده ای است مفصل از تغییراتی که در یک دارائی خاص، یک بدهی خاص یا سرمایه صاحب مؤسسه طی یک دوره زمانی رخ می دهد.

۲- منظور از بدهکار و بستانکار چیست؟

بدهکار به معنی راست حساب و بستانکار به معنی سمت چپ حساب می باشد.

۳- دو طرف هر حساب ........ نامیده می شود.

الف) دارائی و بدهی         √ ب) بدهکار و بستانکار          ج) دارائی و سرمایه          د) افزایش و کاهش

فصل چهارم: ثبت رویدادهای مالی در مدارک و دفاتر حسابداری:

اسناد و مدارک مثبته:

 به اسناد و مدارکی که دلالت بر وقوع یک معامله یا رویداد مالی مشخص دارد، «اسناد مثبته» گفته می شود. مانند فاکتور فروش، رسید بانکی، قبض آب و برق و ......

سند حسابداری:

برگه ای است که اطلاعات مربوط به یک یا چند رویداد مالی قبل از ثبت در دفاتر حسابداری، در آن نوشته می شود و سپس بر اساس اطلاعات مندرج در سند حسابداری دفاتر حسابداری تنظیم می گردد.

دفاتر حسابداری:

کلیه رویدادها در دفاتر حسابداری ثبت می شوند. دفاتر حسابداری را می توان به دو گروه تقسیم کرد:

گروه اول، دفاتر رسمی یا قانونی، شامل دفتر روزنامه عمومی و دفتر کل می باشد و گروه دوم، دفاتر غیر رسمی یا کمکی، که شامل دفاتر تأمین و سایر دفاتر مورد نیاز حسابداران می گردد.

۱- دفتر روزنامه عمومی: دفتری است که کلیه معاملات و رویدادهای مالی یک واحد اقتصادی روزانه به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می شوند.

مثال) خانم فضیلت اخیراً پس از کسب مجوزهای لازم اقدام به تأسیس مؤسسه آموزش زبان دانا کرده است و طی آبان ماه ۱۳۷۶فعالیت های زیر در مؤسسه انجام شده است.

۱۳ آبان ماه – افتتاح حساب جاری شماره 3520 بانک رفاه کارگران شعبه وحدت و واریز  32000000  ریال به این حساب بابت سرمایه مؤسسه دانا، در قبال واریز این مبلغ به حساب جاری مؤسسه دانا، بانک یک برگ رسید بانکی به خانم فضیلت تحویل داد.

۶ آبان ماه  – خرید نقدی یک دستگاه آپارتمان به بهای 30000000 ریال در قبال تحویل چک شماره 21501 مورخ ۶ آبان ماه 1376 به مبلغ 30000000 ریال از حساب جاری مؤسسه دانا، یک برگ رسید امضا شده از آقای معتمدی فروشنده آپارتمان دریافت گردید. همچنین تصویری از سند انتقال آپارتمان به عنوان سند مثبته این رویداد مالی تهیه شد.

۷ آبان ماه – خرید نسیه مقداری اثاثه از فروشگاه مجیدی به بهای 3500000 ریال. آقای مجیدی فاکتور فروش شماره 1703 مورخ 76/7/8 را به مؤسسه دانا تحویل داد. 

  آبان ماه –  آقای فرشاد، مبلغ 10000000ریال به عنوان وام به حساب مؤسسه دانا واریز کرد. بانک یک برگ رسید بانکی مبنی بر واریز 10000000 به حساب 3520 مؤسسه دانا به آقای فرشاد تسلیم نمود که ایشان به مؤسسه تحویل داد.

۱۱ آبان ماه –  خرید نسیه 7500000 ریال اثاثه از فروشگاه حسن پور. آقای حسن پور فاکتور فروش شماره 2211 مورخ 76/8/11 برای مؤسسه دانا ارسال کرد.

۱٤ آبان ماه – صدور تحویل چک شماره 21502 مورخ 76/8/14 به  مبلغ 3000000   ریال به آقای مجیدی بابت طلب ایشان از مؤسسه دانا. در قبال تحویل این چک در همان روز یک برگ رسید چک دریافت گردید.

۱۸ آبان ماه –  خریدی نقدی550/000 ریال صادر کرد و پس از اخذ رسید چک آن را به آقای کریمی تحویل داد.

مرحله ۱- این رویداد به شرح زیر تجزیه و تحلیل می شود. 

بخش اول

دفتر کل:

عبارت است از مجموعه حساب هایی که برای ثبت و خلاصه کردن اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی یک واحد اقتصادی استفاده می شود. نوشتن دفتر کل بعد از رویدادهای مالی در دفتر روزنامه انجام می گیرد.

برای ثبت رویدادهای مالی در دفتر کل ابتدا رویداد مالی ثبت شده در دفتر روزنامه مشخص و سپس مراحل انتقال به ترتیب زیر انجام می شود:

۱- پیدا کردن صفحه حسابی که در دفتر روزنامه بدهکار شده است.

۲- نوشتن شماره رویداد مالی (شماره روزنامه) در ستون مربوطه در حساب دفتر کل

۳- ثبت تاریخ رویداد مالی در ستون تاریخ

٤- درج مبلغ بدهکار در ستون بدهکار

٥- نوشتن شرح مختصری از رویداد مالی در ستون شرح

۶- نوشتن شماره صفحه دفتر روزنامه در ستون عطف حساب

۷- درج شماره صفحه ای از دفتر کل که ردیف بدهکار رویداد مالی در آن نوشته شده، در ستون عطف دفتر روزنامه

۸- محاسبه و نوشتن مانده حساب در ستون مربوط

۹- تعیین نوع مانده حساب در ستون تشخیص با نوشتن کلمه «بد» به جای بدهکار یا «بس» به جای بستانکار نمونه ای از انتقال رویداد مالی مؤسسه دانا به حسابهای دفتر کل شرح داده شده.

حساب: نقد و بانک دفتر کل صفحه ۱

شماره صفحه روزنامه	تاریخ	شرح	بدهکار	بستانکار	تشخیص	مانده
1
	1376 3ابانماه	سرمایه گذاری اولیه خانم فضیلت	۳۲٠٠٠٠٠٠		بد	۳۲٠٠٠٠٠٠
	6ابانماه	خرید یک دستگاه آپارتمان		۳٠٠٠٠٠٠٠	بد	۲٠٠٠٠٠٠
	8ابانماه	دریافت وام از آقای فرشاد	۱٠٠٠٠٠٠٠		بد	۱۲٠٠٠٠٠٠
	14ابانماه	پرداخت قسمتی از طلب آقای مجیدی		۳٠٠٠٠٠٠	بد	۹٠٠٠٠٠٠
	18ابانماه	خرید ملزومات اداری		٥٥٠٠٠٠	بد	۸٤٥٠٠٠٠

دفتر معین:

حساب های معین، مجموعه حساب های کمکی یا مکمل برخی از حساب های دفتر کل هستند.

    حساب های معین                                              حساب دفتر کل

در شکل می بینید که یک حساب دفتر کل (حسابهای پرداختنی) دارای چند حساب معین است، که در هر یک اطلاعاتی در مورد تک تک بستانکاران نوشته می شود. دفتر معین مستقیماً از روی سند حسابداری نوشته می شود. برای نشان دادن نحوه نوشتن دفتر معین از اطلاعات مؤسسه دانا استفاده می کنیم.

موسسه آموزش زبان دانا

سند حسابداری

شرح	عطف معین	معین	بدهکار	بستانکار
اثاثه حساب های پرداختنی فروشگاه مجید خرید مقداری اثاثه از فروشگاه مجیدی	۱	۳٥٠٠٠٠٠	۳٥٠٠٠٠٠	۳٥٠٠٠٠٠
			۳٥٠٠٠٠٠	۳٥٠٠٠٠٠

دفتر معین حساب های پرداختنی

حساب: فروشگاه مجید صفحه: ۱

شماره سند حسابداری	تاریخ	شرح	بدهکار	بستانکار	تشخیص	مانده
۳	1376 7ابانماه	خرید نسیه اثاثه		۳٥٠٠٠٠٠	بس	۳٥٠٠٠٠٠

اصول حسابداری1 

تراز آزمایشی حساب های دفتر کل

فهرستی از نام و مانده کلیه حساب های دفتر کل در یک زمان مشخص، را تراز آزمایشی حساب های دفتر کل گویند، که معمولاً در پایان هر ماه تهیه می شوند و برای تهیه آنها مراحل زیر انجام می شود.

۱- نوشتن عنوان، شامل نام مؤسسه، نام گزارش و تاریخ گزارش

۲- نوشتن نام و مانده حساب های دفتر کل

۳- محاسبه جمع ستون بدهکار و ستون بستانکار

٤- کشیدن دو خط موازی زیر ستون های جمع به منزله اتمام کار تهیه تراز آزمایشی است.

تراز آزمایشی زیر از مانده حساب های دفتر کل مؤسسه دانا در تاریخ 30 آبان ماهه 1376  تهیه شده است.

موسسه آموزش زبان دانا

تراز آزمایشی 30 ابنماه 1376

نام و حساب	مانده
	بدهکار	بستانکار
نقد و بانک ملزومات اثاثه آپارتمان حساب های پرداختنی وام پرداختنی سرمایه خانم فضیلت	۸٤٥٠٠٠٠ ٥٥٠٠٠٠ ۱۱٠٠٠٠٠٠ ۳٠٠٠٠٠٠٠	۸٠٠٠٠٠٠ ۱٠٠٠٠٠٠٠ ۳۲٠٠٠٠٠٠
جمع	000/٠٠٠/50	000/٠٠٠/50

تراز نامه:

از روی تراز آزمایشی حساب های دفتر کل می توان تراز واحد اقتصادی تهیه کرد.

تراز آزمایشی مؤسسه دانا در تاریخ ۳٠ آبان ماه ۱۳۷۶ به شرح زیر می باشد.

مؤسسه آموزش زبان دانا

تراز نامه به تاریخ ۳٠ آبان ماه ۱۳۷۶ (ارقام به ریال)

دارائی ها نقد و بانک                  8450000 ملزومات                     550000 اثاثه                       ۱۱٠٠٠٠٠٠ آپارتمان                  ۳٠٠٠٠٠٠٠	بدهی ها حساب های پرداختنی           ۸٠٠٠٠٠٠ وام پرداختنی                 ۱٠٠٠٠٠٠٠  سرمایه سرمایه خانم فضیلت          ۳۲٠٠٠٠٠٠
جمع دارائی ها          ٥٠٠٠٠٠٠٠	جمع بدهی ها و سرمایه        ٥٠٠٠٠٠٠

درآمد و هزینه:

درآمد:

مبالغی که بابت ارائه خدمات به مشتریان، دریافت شده و یا در آینده دریافت خواهد شد «درآمد» نام دارد. درآمد موجب افزایش سرمایه و به هنگام افزایش بستانکار می گردد و مانده این حساب بستانکار خواهد شد.

درآمد مؤسسات خدماتی به صورت نقد یا نسیه کسب می شود.

-ارائه خدمات به صورت نقد:

چنانچه در زمان ارائه خدمات به مشتریان وجه آن نقداً دریافت شود در این صورت در معادله حسابداری از یک سو دارائی های مؤسسه و از سوی دیگر سرمایه مالک مؤسسه افزایش می یابد.

دارائی ها		بدهیها		سرمایه
+	=	0	+	+
دارائی (نقد و بانک) افزایش می یابد		بدههی تغییر نمییابد		سرمایه افزایش مییابد

- ارائه خدمات به صورت نسیه (درآمد غیر نقدی):

چنانچه یک مؤسسه، خدماتی  برای مشتریان خود انجام دهد و وجه آن را بلافاصله دریافت نکند، در این صورت مشتری متعهد می شود حق الزحمه این خدمات را در آینده بپردازد.

تحقق درآمدهای غیر نقدی از یک سو موجب افزایش دارائی ها (حساب های دریافتنی) و از سوی دیگر موجب افزایش سرمایه در معادله می گردد. 

هزینه:

مخارجی که یک مؤسسه برای ارائه خدمات به مشتریان و کسب درآمد متحمل می شود هزینه نام دارد. هزینه موجب کاهش سرمایه می گردد.

صورتحساب سود و زیان:

چگونگی و نتیجه فعالیت های یک واحد اقتصادی را طی یک دوره زمانی نشان می دهد.

هزینه ها – درآمدها = سود (زیان) خالص

سود خالص → هزینه ها < درآمدها

زیان خاص → هزینه ها > درآمدها

صورتحساب سود و زیان مؤسسه خدماتی از چهار بخش تشکیل شده است:

۱- عنوان: در این بخش اطلاعات مربوط به نام مؤسسه، نام صورتحساب در سه سطر درج می گردد.

۲- درآمدها: درآمدهای دوره مالی به تفکیک نوع نوشته و سپس جمع درآمدها محاسبه می گردد.

۳- هزینه ها: هزینه های دوره مالی به تفکیک نوع هزینه نوشته و سپس جمع هزینه ها محاسبه می گردد.

٤- سود و زیان خالص: ما به التفاوت جمع درآمدها و جمع هزینه ها تحت عنوان سود خالص نوشته می شود.

پرسشها؟

۱- سند حسابداری چیست؟

سند حسابداری برگه ای است که اطلاعات مربوط به یک یا چند رویداد مالی قبل از ثبت در دفاتر حسابداری در آن نوشته می شود.

۲- دو مورد از دفاتر حسابداری را نام ببرید؟

دفتر روزنامه عمومی – دفتر معین

۳- درآمد را تعریف کنید؟

مبالغی که بابت ارائه خدمات به مشتریان، دریافت شده و یا در آینده دریافت خواهد شد. دریافت حق الزحمه بابت خدمات مربوط به تعمیرات و حمل و نقل نمونه ای از درآمدها می باشد.

٤- وقوع هزینه های نسیه در یک واحد اقتصادی موجب می شود....

الف) هزینه و دارائی افزایش یابد

ب) هزینه افزایش و دارائی کاهش یابد

ج) هزینه و بدهی افزایش یابد

د) هزینه افزایش و بدهی کاهش یابد 

بخش اول فصل پنجم  سرمایه گذاری مجدد و برداشت – اصلاح حساب ها سرمایه گذاری مجدد: به مفهوم آن است که: بانک یا مؤسسه پس از تأسیس مؤسسه و سرمایه گذاری اولیه در آن، دارائی های دیگری در اختیار مؤسسه قرار دهد. که آن موجب افزایش دارائی ها و سرمایه مالک می گردد. مثال: در ۸ دی ماه آقای هامون بابت سرمایه گذاری مجدد مبلغ ٥۲٠٠٠٠٠ ریال به حساب بانکی موسسه هامون واریز نمود تجزیه و تحلیل و ثبت این رویداد مالی به شرح زیر است: تجزیه و تحلیل قاعده تشخیص دارائی افزایش می یابد سرمایه مالک افزایش می یابد افزایش دارائی، بدهکار می شود افزایش سرمایه، بستانکار می شود بدهکار: نقد و بانک    ٥۲٠٠٠٠٠ بستانکار: سرمایه آقای هامون  ٥۲٠٠٠٠٠   نقد و بانک                                           سرمایه آقای هامون ۱۲۰۰۰۰                                                          ۱۸۰۰۰۰۰۰  ۵۲۰۰۰۰۰                                      ۵۲۰۰۰۰۰ مانده ۱۰/۸                                مانده ۱۰/۸ برداشت: مالک مؤسسه به منظور رفع نیازهای خود مقداری از دارائی های مؤسسه را برای استفاده شخصی بر می دارد به این رویداد مالی «برداشت» می گویند. برداشت از یک طرف باعث کاهش سرمایه مالک در مؤسسه و از طرف دیگر باعث کاهش دارائی های مؤسسه می شود. صورتحساب سرمایه: صورتحسابی است که تغییرات سرمایه یک مؤسسه را طی یک دوره مالی نشان می دهد. چرخه حسابداری: عملیات حسابداری شامل، یک سری مراحل پیاپی است که در هر دوره مالی تکرار می شوند و به مجموعه آنها «چرخه حسابداری» گفته می شود. که شامل مراحل زیر است: ۱- جمع آوری اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی ۲- تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی و تنظیم سند حسابداری ۳- ثبت رویدادهای مالی در دفتر روزنامه ٤- انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل ٥- تهیه تراز آزمایشی ۶- اطلاع حساب های دفتر کل (از طریق صدور سند حسابداری و ثبت دفاتر روزنامه و کل) ۷- تهیه تراز آزمایشی اصلاح شده ۸- بستن حساب های موقت (از طریق صدور سند حسابداری و ثبت دفاتر روزنامه و کل) ۹- تهیه صورت های مالی 10- تهیه تراز آزمایشی اختتامی - ضرورت اصلاح حسابها: هدف کلی از تهیه اطلاعات مالی کمک به استفاده کنندگان مختلف برای قضاوت و تصمیم گیری اقتصادی است. این هدف زمانی به دست می آید که اطلاعات مالی تهیه شده به هنگام، واقعی و درست باشد. برایش شناخت چگونگی اصلاح حساب ها لازم است با چند مفهوم اساسی در حسابداری آشنا شویم: ۱- روش نقدی: در این روش درآمدها و هزینه ها در زمان دریافت و پرداخت وجه نقد شناسایی و ثبت می شوند. اگر روش نقدی مورد استفاده قرار گیرد، سود خالص یک دوره مالی برابر است با وجوه نقد دریافتی بابت درآمدها منهای وجوه نقد پرداختی بابت هزینه ها. ۲- روش تعهدی: درآمدها به هنگام تحقق و هزینه ها در زمان وقوع، شناسائی و در دفاتر ثبت می شوند؛ هر چند وجه نقدی بابت درآمدها و هزینه ها دریافت و پرداخت نشده باشد. ثبت های اصلاحی: اگر برخی درآمدها یا هزینه های دوره در حساب ها ثبت نشده باشد ابتدا آنها را شناسایی و سپس از طریق ثبت های مناسب در دفتر روزنامه و انتقال به دفتر کل حساب ها اصلاح می شوند که به آنها ثبت های اصلاحی گفته می شود. انواع ثبت های اصلاحی به شرح زیر است: ۱- اصلاح پیش پرداخت هزینه: عبارت است از مبالغی که بابت دریافت خدمات در آینده پرداخت می شود. مانند پیش پرداخت اجاره. ۲- اصلاح حساب ملزومات: تمام اجناس مصرفی که برای استفاده در جریان عملیات یک مؤسسه خریداری می شود در حساب ملزومات ثبت می گردد. مانند تمبر و پاکت پستی. ۳- اصلاح حساب پیش دریافت درآمد: مؤسسات قبل از ارائه خدمات به مشتریان، وجوهی را از این بابت دریافت می کنند. این وجوه را نمی توان جزو درآمدهای مؤسسه قلمداد نمود زیرا هنوز خدمتی به مشتری ارائه نشده است. چنین مبالغی در پیش دریافت درآمد ثبت می شود. ٤- ثبت هزینه ها و درآمدهای ثبت نشده: ممکن است در پایان دوره مالی برخی از هزینه ها و درآمدها در حساب ها ثبت نشده باشد. برای ثبت هزینه های ثبت نشده، ابتدا مبلغ آن برآورده شده، سپس در حساب هزینه مربوط، بدهکار و در مقابل در حساب بدهی، بستانکار می گردد. مثال: تراز آزمایشی مؤسسه خدماتی حقوقی نصر در پایان سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ماه 1376 و قبل از انجام ثبت های اصلاحی تهیه شده است. سایر اطلاعات به شرح زیر است: ۱- پیش پرداخت بیمه مربوط به بیمه آتش سوزی آپارتمان مؤسسه از اول دی ماه1376 تا پایان آذرماه 1377  می باشد. ۲- در پایان سال 1376 موجودی ملزومات اداری 000 /250 ریال است. ۳- مبلغ٠٠٠/۲٠٠/  ۱  ریال از پیش دریافت درآمد که خدمات مربوط به آن ارائه گردیده باید جزو درآمدهای سالی ۷۶ باشد. ٤- حقوق اسفند ماه کارکنان به مبلغ  ٠٠٠/۷٥٠  ریال هنوز پرداخت و در حساب ها ثبت نشده است. ٥- بابت خدمات ارائه شده به یکی از مشتریان صورتحسابی به مبلغ  ٠٠٠/ ٤۷٠  ریال برای وی ارسال گردیده که در حساب ها ثبت نشده است. ۶- مبلغ پیش پرداخت اجاره مربوط به اجاره دو ماهه اسفند ماه 1376و فروردین ۱۳۷۷ یک دستگاه رایانه است. مؤسسه خدماتی حقوق نصر تراز آزمایشی قبل از اصلاحات ۲۹/۱۲/۱۳۷۶ مانده بدهکار بستانکار نقد و بانک حساب های دریافتنی پیش پرداخت اجاره ملزومات اداری پیش پرداخت بیمه اثاثه اداری آپارتمان حساب های پرداختنی پیش دریافت درآمد سرمایه برداشت درآمد خدمات حقوقی هزینه حقوق کارکنان هزینه مسافرت هزینه تبلیغات هزینه آب و برق و تلفن هزینه تعمیرات ۲٠٥٠٠٠٠ ۳۳۷٠٠٠٠ ۷٠٠٠٠٠ ۳٥٠٠٠٠ ۲٤٠٠٠٠ ۸٠٠٠٠٠٠  ۸٥٠٠٠٠ ٥۲۲٠٠٠٠ ۱۸٠٠٠٠ ٤٠٠٠٠٠ ۲۳٠٠٠٠٠ ٥٤٠٠٠٠ ۱۱٥٠٠٠٠ ۲٠٠٠٠٠٠ ٤۲٥٥٠٠٠٠ ۱۱٥٠٠٠٠٠ جمع ٥۷۲٠٠٠٠٠ ٥۷۲٠٠٠٠٠ تراز آزمایشی اصلاح شده: عبارت است از فهرست مانده حساب های دفتر کل پس از انجام ثبت های اصلاحی. حساب های دفتر کل را می توان از لحاظ ارتباط با صورت های مالی به دو دسته تقسیم کرد: ۱- حساب های دائمی: حساب هایی هستند که مانده ی آنها در پایان دوره مالی به دوره ی بعد منتقل می شود. مانند نقد و بانک. ۲- حساب های موقت: حساب هایی هستند که مانده ی آنها از یک دوره مالی به دوره بعد انتقال نمی یابد. مانند: حساب های درآمد. بستن حساب های موقت: بستن حساب های موقت یعنی صفر کردن مانده ی آنها در پایان دوره مالی که شامل ٤ مرحله است: ۱- بستن حسابهای درآمد: هر یک از حساب های درآمد که دارای مانده بستانکار می باشند بدهکار و حساب خلاصه سود و زیان به میزان مجموع مانده حسابهای درآمد بستانکار می گردد. ۲- بستن حساب های هزینه: هر یک از حساب های درآمد که دارای مانده بدهکار می باشند، بستانکار و حساب خلاصه سود و زیان به میزان مجموع مانده حساب های هزینه بدهکار می گردد. ۳- بستن حساب خلاصه سود و زیان: مانده حساب های خلاصه سود و زیان نشان دهنده سود و زیان خالص دوره مالی است. اگر این مانده بستانکار باشد نشان دهنده سود خالص است و بالعکس. ٤- بستن حساب برداشت: حساب سرمایه به مبلغ مانده حساب برداشت بدهکار و حساب برداشت به همین مبلغ بستانکار می گردد. مثال: تراز آزمایشی حقوقی نصر پس از اصلاح حساب ها در تاریخ 29 اسفند ماه1376 به شرح زیر است: مؤسسه حقوقی نصر تراز آزمایشی اصلاح شده 29  اسفند ماه 1376 نام حساب مانده بدهکار بستانکار نقد و بانک حساب های دریافتنی پیش پرداخت اجاره ملزومات اداری پیش پرداخت بیمه اثاثه اداری آپارتمان حساب های پرداختنی پیش دریافت درآمد سرمایه برداشت حقوق پرداختنی درآمد خدمات حقوقی هزینه حقوق کارکنان هزینه مسافرت هزینه تبلیغات هزینه آب و برق و تلفن هزینه تعمیرات هزینه بیمه آپارتمان هزینه ملزومات مصرفی هزینه اجاره رایانه ٠٠٠/٠٥٠/۲ ٠٠٠/۲۸٤٠ ٠٠٠/۳٥٠ ٠٠٠/۲٥٠ ٠٠٠/۱۸٠ ٠٠٠/٠٠٠/۸ ٠٠٠/٠٠٠/۳٤ ٠٠٠/۸٥٠ ٥۹۷٠٠٠٠ ۱۸٠٠٠٠ ٤٠٠٠٠٠ ۲۳٠٠٠٠٠ ٥٤٠٠٠٠ ۶٠٠٠٠ ۱٠٠٠٠٠ ۳٥٠٠٠٠ ۱۱٥٠٠٠٠ ۸٠٠٠٠٠ ٤۲٥٥٠٠٠٠ ۷٥٠٠٠٠ ۱۳۱۷٠٠٠٠ جمع 000/٤۲٠/58 000/٤۲٠/58

حساب های درآمد و هزینه های مؤسسه حقوقی نصر به شرح زیر بسته می شوند:

  دفتر روزنامه          شماره صفحه

تاریخ	شرح	عطف	بدهکار	بستانکار
1376 29 /۱۲ 29 /۱۲	درآمد خدمات حقوقی خلاصه سود و زیان بستن حساب درآمد خلاصه سود و زیان هزینه حقوق کارکنان هزینه مسافرت هزینه تبلیغات هزینه آب و برق و تلفن هزینه تعمیرات هزینه بیمه آپارتمان هزینه ملزومات مصرفی هزینه اجاره یارانه بستن حساب های هزینه		۱۳۱۷٠٠٠٠ ۹۹٠٠٠٠٠	۱۳۱۷٠٠٠٠ ٥۹۷٠٠٠٠ ۱۸٠٠٠٠ ٤٠٠٠٠٠ ۲۳٠٠٠٠٠ ٥٤٠٠٠٠ ۶٠٠٠٠ ۱٠٠٠٠٠

با انتقال مانده های فوق به حساب های دفتر کل، مانده حساب های درآمد و هزینه صفر خواهد شد.

مانده	هزینه حقوق کارکنان		12/29	بستن حسابها	درآمد خدمات حقوقی		12/29 مانده
	٥۹۷٠٠٠٠	٥۹۷٠٠٠٠			۱۳۱۷٠٠٠٠	۱۳۱۷٠٠٠٠

مانده	هزینه آب و برق و تلفن		12/29	بستن حسابها	هزینه تعمیرات		12/29 مانده
	۲۳٠٠٠٠٠	۲۳٠٠٠٠٠			٥٤٠٠٠٠	٥٤٠٠٠٠

مانده	هزینه بیمه آپارتمان		12/29	بستن حسابها	هزینه ملزومات مصرفی		12/29 مانده
	۶٠٠٠٠	۶٠٠٠٠			۱٠٠٠٠0	۱٠٠٠٠0

مانده	هزینه اجاره رایانه		12/29	بستن حسابها
	3٥٠٠٠٠	3٥٠٠٠٠

خلاصه سود و زیان

12/29                     ٥۹۷٠٠٠٠    12/29                          ۱۸٠٠٠٠ 12/29                           400000 12/29                          2300000 12/29                           540000 12/29                             60000 12/29                            100000 12/29                          350000	۱۳۱۷٠٠٠٠                     12/29
۹۹٠٠٠٠٠	۱۳۱۷٠٠٠٠
بستن حسابها      ۳۲۷٠٠٠٠	۳۲۷٠٠٠٠ سود خالص

پس از بستن حساب های درآمد و هزینه، حساب های خلاصه سود و زیان و برداشت بسته می شوند.

تاریخ	شرح	عطف	بدهکار	بستانکار
1376 ۲۹/۱۲ ۲۹/۱۲	خلاصه سود و زیان سرمایه آقای نصر بستن حساب خلاصه سود و زیان سرمایه آقای نصر برداشت بستن حساب برداشت		۳۲۷٠٠٠٠ ۸٥٠٠٠٠	۳۲۷٠٠٠٠ ۸٥٠٠٠٠

سرمایه آقای نصر
۸٥٠٠٠٠	٤۲٥٥٠٠٠٠ ۳۲۷٠٠٠٠
۸٥٠٠٠٠	٤٥۸۲٠٠٠٠
	٤٤۹۷٠٠٠٠ مانده سرمایه پایان دوره

تراز آزمایشی اختتامی:

عبارت است از فهرست مانده حساب های دایمی پس از بستن حساب های موقت.

تراز اختتامی مؤسسه حقوقی نصر در پایان سالی مالی ۱۳۷٥به شرح زیر است:

مؤسسه حقوقی نصر

تراز آزمایشی اختتامی 29 اسفند 1376

نام حساب	مانده بدهکار	مانده بستانکار
نقد و بانک حساب های دریافتنی پیش پرداخت اجاره ملزومات اداری پیش پرداخت بیمه اثاثه اداری آپارتمان حساب های پرداختنی حقوق پرداختنی پیش دریافت درآمد	۲٠٥٠٠٠٠ ۲۸٤٠٠٠٠ ۳٥٠٠٠٠ ۲٥٠٠٠٠ ۱۸٠٠٠٠ ۸٠٠٠٠٠٠ ۳٤٠٠٠٠٠٠	۱۱٥٠٠٠٠ ۷٥٠٠٠٠ ۸٠٠٠٠٠
سرمایه آقای نصر		٤٤۹۷٠٠٠٠
جمع	٤۷۶۷٠٠٠٠	٤۷۶۷٠٠٠٠

پرسشها

۱- تراز آزمایشی اصلاح شده چیست؟

عبارت است از فهرست مانده حساب های دفتر کل پس از انجام ثبت های اصلاحی

۲- مفهوم برداشت را بیان کنید؟

مالک مؤسسه به منظور رفع نیازهای خود مقداری از دارائی های مؤسسه را برای استفاده شخصی بر می دارد که به این رویداد برداشت گفته می شود.

۳- حساب های دائمی و موقت را تعریف کنید؟

حساب های دائمی، مانده آنها در پایان دوره مالی به دوره بعد منتقل می شود.

حساب های موقت، مانده آنها از یک دوره مالی به دوره بعد انتقال نمی یابد. 

بخش دوم

فصل ششم

حسابداری خرید و فروش

مؤسسه بازرگانی

یک واحد اقتصادی است که به منظور کسب سود، به خرید و فروش کالا می پردازد.

خرید و فروش کالا:

کالا: عبارت است از اجناسی که به منظور فروش به مشتریان، از تولید کننده یا عمده فروش خریداری می گردد.

خرید نسیه: خریدار پس از دریافت کالا تعهد می نماید بهای کالای مورد معامله را ظرف مهلت مقرر پرداخت نماید.

فروش نقدی: هر گاه فروشنده همزمان با تحویل کالا به خریدار بهای آن را نقداً دریافت کند، فروش نقدی نام دارد.

فروش نسیه: مبلغ فروش کالای مورد معامله پس از تحویل کالا به خریدار و در ظرف مدت مورد توافق طرفین، به فروشنده پرداخت می شود.

تخفیفات: 

فروشندگان مبلغی از بهای متعارف کالای مورد معامله را کسر می کنند و یا قسمتی از بدهکاری خریدار را می بخشند.

۱) تخفیف توافقی: هر گاه قیمت کالای مورد معامله بر اساس چانه زدن تعیین شود و خریدار کالا را به قیمتی کمتر از قیمت متعارف خریداری کند و از فروشنده مبلغی را تخفیف گیرد تخفیف توافقی گویند.

۲) تخفیف تجاری: کاهش در قیمت فروش کالا نسبت به قیمت متعارف یا رایج آن که از جانب فروشنده به خریدار داده می شود.

۳) تخفیف نقدی: به صورت درصدی از مبلغ صورتحساب فروش در نظر گرفته می شود و در شرط فروش نسیه نوشته می شود.

٤) برگشت کالا و تخفیفات: گاهی اوقات در معاملات تجاری تمام یا بخشی از اجناس مورد معامله از سوی خریدار به فروشنده برگشت داده می شود. عدم تطابق کالای دریافتی با سفارش خرید نمونه ای از برگشت کالاست.

هزینه حمل:

کالای مورد معامله در محل فروشگاه یا کارخانه به خریدار تحویل می شود و حمل آن به عهده خریدار است. خریدار هزینه ای را که بابت حمل کالا متحمل می شود در حساب هزینه حمل کالای خریداری شده بدهکار می کند.

مثال: مصالح فروشی رودبار در سوم آذر ٤٠٠ کیسه سیمان از کارخانه سیمان آبیک خریداری کرد. هزینه حمل کالای خریداری شده از کارخانه آبیک تا انبار مصالح فروشی رودبار (۹٥٠٠٠٠ ریال) به عهده خریدار است که در چهارم آذر ماه به مؤسسه حمل و نقل ساربان پرداخت شد.

دفاتر خریدار – مصالح فروشی رودبار

رویداد مالی – پرداخت هزینه حمل و نقل کالای خریداری شده در ۳ آذر ماه به مبلغ 950000 ریال

مدرک مثبته: یک نسخه از بارنامه حمل سیمان از سوی مؤسسه ساربان و یک نسخه از حواله بانکی مبنی بر واریز 950000ریال از سوی مصالح فروشی رودبار به حساب جاری مؤسسه ساربان

ثبت در دفتر روزنامه خریدار:

تاریخ	شرح	عطف	بدهکار	بستانکار
٤ آذر ماه	هزینه کالای خریداری شده بانک پرداخت هزینه حمل کالای خریداری شده در ۳ آذر ماه به مؤسسه ساربان		۹٥٠٠٠٠	۹٥٠٠٠٠

- طبقه بندی و شماره گذاری حساب ها:

حساب هایی که مؤسسات مختلف برای ثبت و طبقه بندی رویدادهای مالی مورد استفاده قرار می دهند، بر مبنای نوع فعالیت، نوع اطلاعات مورد نیاز و حجم عملیات مؤسسه تعیین می شوند و به پنج گروه تقسیم می گردند:

۱- گروه دارائی ها: نقد و بانک، حساب های دریافتنی

۲- گروه بدهی ها: حساب های پرداختنی، پیش دریافت ها

۳- گروه سرمایه: سرمایه مالک، برداشت

٤- گروه درآمدها: درآمد حاصل از خدمات، فروش کالا

٥- گروه هزینه ها: خرید کالا، هزینه حقوق

برای سهولت استفاده از حساب ها و پردازش اطلاعات برای هر یک از حساب ها شماره خاصی در نظر گرفته می شود.

پرسشها:

۱- کالا چیست؟

عبارت است از اجناسی که به منظور فروش مشتریان، از تولید کننده یا عمده فروش خریداری می گردد.

۲- حساب برگشت از خرید و تخفیفات در چه مواردی مورد استفاده قرار می گیرد؟

در معاملات تجاری تمام یا بخشی از اجناس مورد معامله بنا به دلایلی از سوی خریدار به فروشنده برگشت داده می شوند مانند عدم مطابقت کالاهای دریافتی با سفارش خرید.

۳- کدامیک از تخفیفات زیر در دفاتر خریدار و فروشنده ثبت می شود؟

الف) تخفیف تجاری

ب) تخفیف توافقی

√ ج) تخفیف نقدی

د) همه موارد 

بخش دوم

فصل هفتم

تنظیم صورت های مالی و بستن حساب ها

حسابداران برای گزارش وضعیت مالی یک مؤسسه در یک زمان معین و عملکرد مالی یک مؤسسه در یک دوره معین اقدام به تهیه صورت های مالی برای آن مؤسسه می نمایند.

صورتحساب سود و زیان:

در یک مؤسسه بازرگانی برای تعیین سود خالص دوره مالی تمام هزینه ها از فروش خالص، کسر می گردد. هزینه ها شامل بهای تمام شده کالای فروش رفته و هزینه های عملیاتی می باشد.

هزینه های عملیاتی هزینه هایی هستند که برای انجام امور و اداره عملیات مؤسسه بازرگانی صرف می شود.

برای محاسبه سود خالص یک مؤسسه بازرگانی «فروش خالص»، «بهای تمام شده کالای فروش رفته» و «هزینه های عملیاتی» سه جزء اصلی به شمار می آید.

در نمودار نحوه محاسبه سود و زیان را در مؤسسات بازرگانی ملاحظه می کنید: 

 فرمول بهای تمام شده کالای فروش رفته و سود خالص در موسسات بازرگانی در اینجا آورده شود . متعاقبا فرمول درج خواهد شد -------  صابری ۱۴/۷/۱۳۸۸

فروش خالص:

اولین جزء، در صورتحساب سود و زیان است. برای محاسبه مبالغ برگشت از فروش و تخفیفات و همچنین تخفیفات نقدی فروش از مبلغ فروش ناخالص کسر می شود.

بهای تمام شده کالای فروش رفته:

دومین جزء، در صورتحساب سود و زیان است. موجودی کالای اول دوره، بهای تمام شده کالای خریداری شده و موجودی کالای پایان دوره سه جزء اصلی برای محاسبه هستند.

موجودی کالا در اول دوره +    بهای تمام شده کالای خریداری شده =  بهای تمام شده کالای آماده برای فروش =  موجودی کالا در پایان دوره + بهای تمام شده کالای فروش رفته   

برای تعیین بهای تمام شده کالای خریداری شده  

  فرمول بهای تمام شده کالای خریداری شده در موسسات بازرگانی در اینجا آورده شود . متعاقبا فرمول درج خواهد شد -------  صابری ۱۴/۷/۱۳۸۸

اصول حسابداری1 بخش دوم پس از اصلاح حساب ها می توان صورت های مالی را تهیه نمود. بازرگانی نیرو صورتحساب سود و زیان برای سال مالی منتهی به 29 اسفندماه 1376 فروش خالص: فروش کسر می شود: برگشت از فروش و تخفیفات تخفیفات نقدی فروش فروش خالص بهای تمام شده کالای فروش رفته: موجودی کالا در اول در اول دوره خرید کالا کسر می شود: برگشت از خرید و تخفیفات تخفیفات نقدی خرید خرید خالص اضافه می شود: هزینه حمل کالای خریداری شده بهای تمام شده کالای خریداری شده بهای تمام شده کالای آماده برای فروش کسر می شود: موجودی کالا در پایان دوره بهای تمام شده کالای فروش رفته سود ناخالص هزینه های عملیاتی: هزینه حقوق کارکنان هزینه اجاره هزینه آب، برق و تلفن هزینه پذیرایی هزینه بیمه وسایط نقلیه هزینه ملزومات مصرفی هزینه آگهی و تبلیغات هزینه حمل کالای فروش رفته هزینه متفرقه جمع هزینه های عملیات سود خالص ۳۲۲۷٠٠ ٤۸٠٠٠٠ ۲۱٥٠٠٠٠٠ ۸٠۲۷٠٠ ۲٠۶۹۷۳٠٠ ٥۳٠٠٠٠ ۲۸۲٠٠٠ ۶۱٠٠٠٠ ٤۳٤٥٠٠٠ ۲۱۲۲۷۳٠٠ ۲٥٥۷۲۳٠٠ ۳۳۸۹٠٠٠ ۷۹٤٥٠٠٠ ۲٠۸٠٠٠٠ ۹۲٠٠٠٠ ۳۶۲٥٠٠ ٥۶٥٠٠ ۳٥۸۸٠٠ ۸۹٠٠٠٠ ٥٤۱٠٠٠ ۱۲۸۲٠٠ ٤۸٥٤٠٠٠٠ ۸۹۲٠٠٠ ٤۷۶٤۸٠٠٠ ۲۲۱۸۳۳٠٠ ۲٥٤۶٤۷٠٠ ۱۳۲۸۲٠٠٠ ۱۲۱۸۲۷٠٠ بازرگانی نیرو صورتحساب سرمایه 29 اسفند 1376 ریال سرمایه آقای بهنام پور در اول دوره  ۱۸۲۸٠٠٠٠ اضافه می شود: سرمایه گذاری طی دوره ۲۳۲٠٠٠٠٠ ٤۱٤۸٠٠٠٠ اضافه می شود: سود خالص  ۱۲۱۸۲۷٠٠ ٥۳۶۶۲۷٠٠ کسر می شود برداشت آقای بهنام پور (۳۷٠۹٠٠٠) سرمایه آقای بهنام پور در پایان سال ۱۳۷۶ ٤۹۹٥۳۷٠٠ بازرگانی نیرو ترازنامه به تاریخ ۲۹ اسفند ماه 1376 (ارقام به ریال) دارائی ها بدهی ها نقد و بانک                          ۱۸٥٠٠٠٠ حساب های دریافتنی        ۳۷٥٠٠٠٠                            حسابهای پرداختن            1300000 موجودی کالا                     ۳۳۸۹٠٠٠ موجودی ملزومات                ۳۶۱۲٠٠ وام پرداختنی                  9100000 پیش پرداخت اجاره              ۱۷۶٠٠٠٠ جمع بدهی ها               10400000 پیش پرداخت بیمه                  169500 حقوق مالی مالک: اثاثه                               ۸۲۷٤٠٠٠ وسایط نقلیه                     40800000                                   ۶٠۳٥۳۷٠٠ سرمایه آقای بهنام پور   49953700     در پایان سال ۱۳۷۶ جمع بدهی ها و حقوق مالی مالک ۶٠۳٥۳۷٠٠ بستن حساب های موقت به شرح زیر انجام می گیرد: دفتر روزنامه بازرگانی نیرو تاریخ عطف بدهکار بستانکار  1376 ۲۹ اسفند  ماه  ۲۹ اسفند  ماه  ۲۹ اسفند  ماه فروش کالا برگشت از خرید و تخفیفات تخفیفات نقدی خرید خلاصه سود و زیان بستن حساب های فروش و حساب های کاهنده خرید خلاصه سود و زیان خرید کالا هزینه حمل کالای خریداری شده برگشت از فروش و تخفیفات تخفیفات نقدی فروش بستن حساب خرید و حساب های کاهنده فروش خلاصه سود و زیان هزینه حقوق کارکنان هزینه اجاره هزینه آب و برق و تلفن هزینه پذیرایی هزینه بیمه وسایط نقلیه هزینه آگهی و تبلیغات هزینه ملزومات مصرفی هزینه حمل کالای فروش رفته هزینه متفرقه بستن حساب های هزینه سرمایه آقای بهنام پور برداشت بستن حساب برداشت خلاصه سود و زیان سرمایه آقای بهنام پور بستن حساب خلاصه سود و زیان ٤۸٥٤٠٠٠٠ ۳۲۲۷٠٠ ٤۸٠٠٠٠ ۲۲۹۲۲٠٠٠ ۱۳۲۸۲٥٠٠ ۳۷٠۹٠٠٠ ۱۲۱۸۲۷٠٠ ٤۹۳٤۲۷٠٠ ۲۱٥٠٠٠٠٠ ٥۳٠٠٠٠ ۲۸۲٠٠٠ ۶۱٠٠٠٠ ۷۹٤٥٠٠٠ ۲٠۸٠٠٠٠ ۹۲٠٠٠٠ ۳۶۲٥٠٠ ٥۶٥٠٠ ۸۹٠٠٠٠ ۳٥۸۸٠٠ ٥٤۱٠٠٠ ۱۲۸۲٠٠ ۳۷٠۹٠٠٠ ۱۲۱۸۲۷٠٠ بازرگانی نیرو تراز آزمایشی اختتامی 29 اسفند ماه 1376 شماره حساب نام حساب مانده حساب بدهکار بستانکار  101 ۱٠۲ ۱٠۳ ۱٠٤ ۱٠٥ ۱٠۶ ۱۱۱ ۱۱۲ ۲٠۱ ۲٠۲ ۳٠۱ نقد و بانک حساب های دریافتنی موجودی کالا موجودی ملزومات پیش پرداخت اجاره پیش پرداخت بیمه اثاثه وسایط نقلیه حساب های پرداختنی وام پرداختنی سرمایه آقای بهنام پور ۱۸٥٠٠٠٠ ۳۷٥٠٠٠٠ ۳۳۸۹٠٠٠ ۳۶۱۲٠٠ ۱۷۶٠٠٠٠ ۱۶۹٥٠٠ ۸۲۷٤٠٠٠ ٤٠۸٠٠٠٠٠ ۱۳٠٠٠٠٠ ۹۱٠٠٠٠٠ جمع ۶٠۳٥۳۷٠٠ ۶٠۳٥۳۷٠٠ «بستن حساب های دائمی» تاریخ شرح عطف بدهکار  1376 ۲۹ اسفند ماه تراز اختتامی نقد و بانک حساب های دریافتنی موجودی کالا موجودی ملزومات پیش پرداخت اجاره پیش پرداخت بیمه اثاثه وسایط نقلیه بستن حساب های دارائی سرمایه آقای بهنام پور حساب های پرداختنی وام پرداختنی تراز اختتامی بستن حساب های بدهی و حساب سرمایه ۶٠۳٥۳۷٠٠ ٤۹۹٥۳۷٠٠ ۱۳٠٠٠٠٠ ۹۱٠٠٠٠٠ ۱۸٥٠٠٠٠ ۳۷٥٠٠٠٠ ۳۳۸۹٠٠٠ ۳۶۱۲٠٠ ۱۷۶٠٠٠٠ ۱۶۹٥٠٠ ۸۲۷٤٠٠٠ ٤٠۸٠٠٠٠٠ ۶٠۳٥۳۷٠٠ پرسشها ۱- صورتحساب سود و زیان طبقه بندی شده چیست؟ مراحل مختلف محاسبه سود خالص در صورتحساب سود و زیان خلاصه می شود. ابتدا بهای تمام شده کالای فروش رفته از فروش خالص کسر و مبلغ سود ناخالص بدست می آید. سپس هزینه های عملیاتی به تفکیک نوشته شده و مجموع آن از سود ناخالص کسر می گردد تا سود یا زیان خالص به دست آید. ۲- در هر یک از موارد زیر به جای اصطلاح مناسب بنویسید؟ ۱) خرید خالص = خرید کالا -  برگشت از خرید وتخفیفات - تخفیفات نقدی وغیر نقدی ۲) سود ناخالص = هزینه های عملیاتی   + سود خالص

اصول حسابداری1

بخش دوم

فصل هشتم

 روشهای ارزیابی موجودی کالا

حسابداران باید با استفاده از نظام حسابداری مناسب اطلاعات مربوط به موجودی کالا را ثبت و نگهداری کنند. موجودی کالا مستقیماً در هر دو صورتحساب تراز نامه و سود و زیان اثر می گذارد. موجودی کالا در تراز نامه به عنوان یک دارائی نوشته می شود و در صورتحساب سود و زیان برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته استفاده می گردد.

ارزیابی (تعیین بهای تمام شده) موجودی کالای پایان دوره در دو مرحله انجام می گیرد:

۱- تعیین مقدار واقعی موجودی ها (انبار گرانی):

تعیین مقدار واقعی موجودی کالای متعلق به یک مؤسسه در یک زمان معین.

اقلام زیر جزء موجودی های کالای پایان دوره منظور خواهند شد.

موجودی هایی که در پایان دوره مالی در فروشگاه یا انبار واحد تجاری باقی مانده است.

موجودی هایی که نزد شعبه ها یا نمایندگی های واحد تجاری نگهداری می شود.

موجودی هایی که به عنوان امانت نزد افراد یا مؤسسات دیگر باقی مانده است.

کالاهایی که خریداری شده اند و در حساب «خرید» ثبت شده اند اعم از اینکه به مؤسسه رسیده یا نرسیده باشند.

۲- تعیین بهای تمام شده هر واحد از موجودی ها: 

بهای تمام شده هر واحد χ تعداد واحدهای موجودی کالا در پایان دوره = بهای تمام شده موجودی کالا در پایان دوره

بهای تمام شده هر واحد χ تعداد واحدهای کالای فروش رفته = بهای تمام شده کالای فروش رفته

روشهای ارزیابی موجودی کالا:

۱- روش اولین صادره از اولین وارده:

در این روش گردش بهای تمام شده به گونه ای که قدیمی ترین کالاهای خریداری شده، قبل از سایر کالاها به فروش می رسد و به عبارت دیگر بهای تمام شده کالای فروش رفته از قیمتهای خرید قدیمی محاسبه می شود.

مثال:

اطلاعات زیر از گردش یک نوع کفش ورزشی سال ۱۳۷۹ در فروشگاه برنا در دست است.

شرح	مقدار  - واحد	قیمت واحد (ریال)	مبلغ
موجودی کالای اول دوره	۱٠٠	۸٠٠٠٠	۸٠٠٠٠٠٠
خرید اول به تاریخ ٤/۲	٥٠	۹٠٠٠٠	٤٥٠٠٠٠٠
خرید دوم به تاریخ ۲/٥	٥٠	۱٠٠٠٠٠	٥٠٠٠٠٠٠
خرید سوم به تاریخ ۷/۸	٥٠	۱۲٠٠٠٠	۶٠٠٠٠٠٠
خرید چهارم به تاریخ ۱/۱۲	٥٠	۱۳٠٠٠٠	۶٥٠٠٠٠٠
کالای آماده برای فروش	۳٠٠
موجودی کالا در پایان دوره	(۱۲٠)		۳٠٠٠٠٠٠٠
کالای فروش رفته	۱۸٠
٥٠ واحد از خرید چهارم (هر واحد ۱۳٠٠٠٠ ریال)		۶٥٠٠٠٠٠  ریال
٥٠ واحد از خرید سوم (هر واحد ۱۲٠٠٠٠ ریال)		۶٠٠٠٠٠٠ ریال
۲٠ واحد از خرید دوم (هر واحد ۱٠٠٠٠٠ ریال)		۲٠٠٠٠٠٠ ریال
۱۲٠ واحد موجودی پایان دوره		۱٤٥٠٠٠٠٠

۲- روش اولین صادره از آخرین وارده:

گردش بهای تمام شده مبتنی است بر این که آخرین و جدیدترین کالای خریداری شده قبل از سایر کالا ها به فروش می رسد و بهای تمام شده موجودی پایان دوره بر مبنای قیمت های خرید قدیمی محاسبه می شود.

مثال :

از اطلاعات مثال قبل استفاده می کنیم.

محاسبه ارزش موجودی پایان دوره در روش اولین صادره از آخرین وارده

۱٠٠ واحد ارزش موجودی اول دوره (هر واحد ۸٠٠٠٠ ریال)      ۸٠٠٠٠٠٠ ریال

۲٠ واحد از خرید اول (هر واحد ۹٠٠٠٠ ریال)                      1800000 ریال

۱۲٠ واحد ارزش موجودی پایان دوره                                ۹۸٠٠٠٠٠

محاسبه گردش بهای تمام شده 

اصول حسابداری1

بخش دوم

۳- روش میانگین موزون:

گردش بهای تمام شده به گونه ای است که کالای فروش رفته، ترکیبی از قیمت های خرید قدیمی و خریدهای جدید می باشد.

  /بهای تمام شده کالای آماده برای فروش     =   بهای میانگین موزون هر واحد

       مقدار کالای آماده برای فروش                 

30000000 / 300 = 100000

٤- روش شناسائی ویژه:

در این روش باید مشخص کرد که موجودی کالای پایان دوره از کدام قیمت های خرید می باشد. این روش بیشتر در مؤسساتی به کار می رود که اقلام کالای آنها محدود است و ارزش نسبتاً بالائی دارد.

روشهای برآورد ارزش موجودی کالا

۱- روش سود ناخالص

در این روش بدون موجودی برداری واقعی و صرفاً با استفاده از اطلاعات موجود در دفاتر حسابداری می توان ارزش برآوردی موجودی ها را محاسبه کرد و فرض بر این است که نسبت (درصد) سود ناخالص به فروش خالص واحد تجاری از یک دوره به دوره بعد یکسان می باشد.

مثال : اطلاعات مربوط به دوچرخه مدل کوهستان در دوچرخه فروشی البرز برای سال 1379 به شرح زیر در دست است:

فروش خالص                                                     ۳٠٠٠٠٠٠٠  ریال

موجودی کالای اول سال                                       ٥٠٠٠٠٠٠٠ ریال

بهای تمام شده کالای خریداری شده طی سال             20000000ریال

نسبت برآوردی سود ناخالص به فروش                         40 درصد

محاسبه موجودی کالای پایان سال 1379با استفاده از روش سود ناخالص به شرح زیر خواهد بود:

موجودی کالای دوره                                              ٥٠٠٠٠٠٠٠ ریال

بهای تمام شده کالای خریداری شده                             ۲٠٠٠٠٠٠٠  ریال

بهای تمام شده کالای آماده برای فروش                         ٠٠٠٠٠٠٠ 7  ریال

فروش خالص                                                       ۳٠٠٠٠٠٠٠ ریال

کسر می شود: سود ناخالص برآوردی

۱۲٠٠٠٠٠٠ = (%40* 30000000)

بهای تمام شده کالای فروش رفته (برآوردی)                  ۱۸٠٠٠٠٠٠ ریال

موجودی کالای پایان دوره (برآوردی)                         ٥۲٠٠٠٠٠٠ ریال

۲- روش قیمت های خرده فروشی:

برای استفاده از روش قیمت های خرده فروشی اسناد و مدارک واحد تجاری باید به گونه ای ثبت شوند که اطلاعات مربوط به موجودی کالای ابتدای دوره و خریدهای طی دوره بر حسب قیمت های تمام شده و همچنین قیمت های خرده فروشی قابل دسترسی باشد.

مثال :

اطلاعات زیر مربوط به یکی از اقلام مواد شوینده فروشگاه نظیف طی سال  ۷۹ ۱۳در دست است:

	قیمت تمام شده	قیمت خرده فروشی
موجودی کالای اول دوره	۲۲۳۲٠٠٠٠	۳۶٠٠٠٠٠٠
بهای تمام شده کالای خریداری شده	۳۹۶۸٠٠٠٠	۶٤٠٠٠٠٠٠
فروش خالص		۷٠٠٠٠٠٠٠

برآورد بهای تمام شده موجودی کالای پایان دوره با استفاده از روش قیمتهای خرده فروشی به شرح زیر انجام می گیرد.

	قیمت تمام شده	قیمت خرده فروشی
موجودی کالای اول دوره	22320000	36000000
بهای تمام شده کالای خریداری شده طی دوره	39680000	64000000
	62000000	1000000000
نسبت بهای تمام شده به قیمت خرده فروشی(%62=62000000/1000000)
کسر میشود:فروش خالص به قیمت خرده فروشی		70000000
موجودی کالای پایان دوره به قیمت خورده فروشی		30000000
موجودی کالا در پایان دوره به قیمت تمام شده (برآوردی) (%62*30000000)	18600000

ثبت ادواری: 

در این روش حساب موجودی کالا در طول دوره مالی فعالیت ندارد و تا پایان دوره مالی بدون تغییر باقی می ماند و سپس با انجام دو ثبت اصلاحی ابتدا مبلغ موجودی کالای در ابتدای دوره، از این حساب حذف و سپس مبلغ موجودی کالای پایان دوره، در این حساب بدهکار می شود.

ثبت دائمی:

در این روش برای ثبت رویدادهای مرتبط با موجودی کالا، از حساب موجودی کالا استفاده می شود. این حساب طی دوره مالی با افزایش موجودی کالا و کاهش موجودی کالا بنا به مورد بدهکار و بستانکار می شود.

کارت حسابداری کالا:

به منظور ثبت و نگهداری اطلاعات تفصیلی مربوط به افزایش یا کاهش هر یک از اقلام موجودی کالا در روش ثبت دائمی، از فرمها یا برگه هایی به نام «کارت حسابداری کالا» استفاده می کنند و به منزله حساب های معین موجودی کالا در دفتر کل تلقی می شود.

نمونه ای از کارت حسابداری کالا در شکل زیر ارائه شده است.

کارت حسابداری کالا
نام کالا: روش ارزیابی شماره کالا: واحد:
تاریخ	خرید (وارده)			کالای فروش رفته (صادره)			موجودی (باقیمانده)
تاریخ	مقدار	بهای واحد	مبلغ	مقدار	بهای واحد	مبلغ	بهای واحد	مقدار	مبلغ

 

بخش دوم

روشهای ارزیابی موجودی کالا:

۱- روش اولین صادره از اولین وارده:

در این روش فرض بر این است که گردش بهای تمام شده به ترتیب وقوع خریدها می باشد. یعنی ابتدا موجودی های قدیمی خارج می گردد و آنچه که باقی مانده به قیمت آخرین خریدها مربوط می باشد.

 مثال :

اطلاعات زیر مربوط به گردش یک نوع ماشین حساب جیبی در فروشگاه نوشت افزار پژوهش طی فروردین سال 1379 می باشد:

تاریخ	شرح	تعداد – واحد	بهای تمام شده، یک واحد (ریال)	بهای فروش یک واحد (ریال)
۱فروردین 5فروردین ۱0فروردین 22فروردین 28فروردین 31فروردین	موجودی اول دوره فروش خرید  فروش  فروش خرید	10 7 8 4 2 10	۲٠٠٠٠ ۲۱٠٠٠  ۲۲٠٠٠	۲۳٠٠٠ ۲٤٠٠٠ ۲٤٥٠٠٠

کارت حسابداری کالا
نام کالا: ماشین حساب جیبی روش ارزیابی: اولین صادره از اولین وارده شماره کالا: ۱۱٥٥٤ واحد:
تاریخ	شرح	خرید (وارده)			کالای فروش رفته (صادره)			موجودی
		مقدار	بهای واحد	مبلغ	مقدار	بهای واحد	مبلغ	مقدار	بهای واحد	مبلغ
1379 1/1	موجودی اول دوره							10	۲٠٠٠٠	۲٠٠٠٠٠
1/5	حواله انبار 65				7	۲٠٠٠٠	140000	3	۲٠٠٠٠	۶٠٠٠٠
1/10	رسید انبار 34	8	۲۱٠٠٠					3 8	۲٠٠٠٠ ۲۱٠٠٠	۲۲۸٠٠٠
1/22	حواله انبار 66				3 1	۲٠٠٠٠ ۲1٠٠٠	81000	7	۲۱٠٠٠	۱٤۷٠٠٠
1/28	حواله انبار 67				2	۲1٠٠٠	42000	5	۲۱٠٠٠	۱٠٥٠٠٠
1/31	رسید انبار 35	10	۲2٠٠٠	220000				5 10	۲۱٠٠٠ ۲۲٠٠٠	۳۲٥٠٠٠

نحوه ثبت حساب ها در دفتر روزنامه و دفتر کل به شکل زیر صورت می گیرد. (فرض می کنیم خریدها و فروشها به طور نقد است و مانده حساب نقد و بانک در ابتدای دوره معادل ٠٠٠٠٠3 ریال می باشد):

تاریخ	شرح	عطف	بدهکار	بستانکار
٥/۱ ٥/۱ ۱٠/۱ ۲۲/۱ ۲۸/۱ ۱/۳۱	نقد و بانک فروش کالا فروش نقدی هفت دستگاه ماشین حساب جیبی بهای تمام شده کالای فروش رفته موجودی کالا کاهش موجودی کالا بابت فروش کالا موجودی کالا نقد و بانک خرید نقدی هشت دستگاه ماشین حساب جیبی نقد و بانک فروش کالا فروش نقدی چهار دستگاه ماشین حساب جیبی بهای تمام شده کالای فروش رفته موجودی کالا کاهش موجودی کالا بابت فروش کالا نقد و بانک فروش کالا فروش نقدی دو دستگاه ماشین حساب جیبی بهای تمام شده کالای فروش رفته موجودی کالا کاهش موجودی کالا بابت فروش کالا موجودی کالا نقد و بانک خرید نقدی ده دستگاه ماشین حساب جیبی		(۱) ۱۶۱٠٠٠ (۲) ۱٤٠٠٠٠ (۳)۱۶۸٠٠٠ (٤) ۹۶٠٠٠ (٥)۸۱٠٠٠ (۶)٤۹٠٠٠ (۷)٤۲٠٠٠ (۸)۲۲٠٠٠٠	(۱) ۱۶۱٠٠٠ (۲)۱٤٠٠٠٠ (۳)۱۶۸٠٠٠ (٤)۹۶٠٠٠ (٥)۸۱٠٠٠ (۶)٤۹٠٠٠ (۷)٤۲٠٠٠ (۸)۲۲٠٠٠٠

1)  ۱۶۱٠٠٠ = (۲3٠٠٠  *  7)

2)  14٠٠٠ = (۲٠٠٠  *  7)

3)  16۸٠٠٠= (۲۱٠٠٠  *  8)

4)  96٠٠٠ = (۲4٠٠٠  *  4)

5)  ۸۱٠٠٠ =(1*21000)+ (۲0٠٠٠  *  ۳)

6)  49٠٠٠ = (۲45٠٠  *  2)

7)  42٠٠٠ = (۲۱٠٠٠  *  2)

8)  220٠٠٠ = (۲2٠٠٠  *  10) 

بخش دوم

دفتر کل فروشگاه پژوهش

موجودی کالا			بهای تمام شده کالای فروش رفته
مانده اول دوره  ۲٠٠٠٠٠	۱٤٠٠٠٠ (٥/۱)		(٥/۱)   ۱٤٠٠٠٠
(۱٠/۱)      ۱۶۸٠٠٠	۸۱٠٠٠		(۲۲/۱)   ۸۱٠٠٠
(1/31)     ۲۲٠٠٠٠	٤۲٠٠٠		(۲۸/۱)  ٤۲٠٠٠
٥۸۸٠٠٠	۲۶۳٠٠٠		مانده       ۳۲٥٠٠٠
مانده       ۳۲٥٠٠٠

نقد و بانک			فروش کالا
مانده اول دوره  ۳٠٠٠٠٠	۱۶۸٠٠٠ (۱٠/۱)			۱۶۱٠٠٠(٥/۱)
(٥/۱)      ۱۶۱٠٠٠	۲۲٠٠٠٠  (۳۱/۱)			۹۶٠٠٠(1/22)
(۲۲/۱)     ۹۶٠٠٠				٤۹٠٠٠(1/28)
(1/28)      ٤۹٠٠٠			مانده        ۳٠۶٠٠٠
۶٠۶٠٠٠	۳۸۸٠٠٠
مانده       ۲۱۸٠٠٠

- روش اولین صادره از آخرین وارده:

در این روش فرض بر این است که گردش بهای تمام شده عکس ترتیب وقوع خریدها می باشد. یعنی آخرین کالایی که وارد شده زودتر به فروش می رسد و آنچه باقی می ماند مربوط به قیمت های خرید موجودی های قدیمی می باشد.

با استفاده از اطلاعات مسأله قبل، کارت حسابداری کالا با استفاده از روش اولین صادره از آخرین وارده تنظیم می شود.

کارت حسابداری کالا
نام کالا: ماشین حساب جیبی روش ارزیابی: اولین صادره از اولین وارده کد کالا: ۱۱٥٥٤
تاریخ	شرح	خرید (وارده)			کالای فروش رفته (صادره)			موجودی
		مقدار	بهای واحد	مبلغ	مقدار	بهای واحد	مبلغ	مقدار	بهای واحد	مبلغ
1379 1/1	موجودی اول دوره							10	۲٠٠٠٠	۲٠٠٠٠0
1/5	حواله انبار 65				7	۲0٠٠٠	140000	3	۲٠٠٠٠	۶٠٠٠٠
1/10	رسید انبار 34	8	۲۱٠٠٠	۱۶۸٠٠0				3 8	۲٠٠٠٠ ۲۱٠٠٠	۲۲۸٠٠٠
1/22	حواله انبار 66				4	۲۱٠٠٠	۸٤٠٠٠	3 4	۲۱٠٠٠	۱٤٤٠٠٠
1/28	حواله انبار 67				2	۲۱٠٠٠	42000	3 2	۲۱٠٠٠	۱٠۲٠٠٠
1/31	رسید انبار 35	10	۲2٠٠٠	۲2٠٠٠0				3 2 1	۲٠٠٠٠ ۲۱٠٠٠ ۲۲٠٠٠	۳۲۲٠٠٠

تاریخ	شرح	عطف	بدهکار	بستانکار
٥/۱ ٥/۱ ۱٠/۱ ۲۲/۱ 1/22  ۲۸/۱ 1/28	نقد و بانک فروش کالا فروش نقدی هفت دستگاه ماشین حساب جیبی بهای تمام شده کالای فروش رفته موجودی کالا کاهش موجودی کالا بابت فروش کالا موجودی کالا نقد و بانک خرید نقدی هشت دستگاه ماشین حساب جیبی نقد و بانک فروش کالا فروش نقدی چهار دستگاه ماشین حساب جیبی بهای تمام شده کالای فروش رفته موجودی کالا کاهش موجودی کالا بابت فروش کالا نقد و بانک فروش کالا فروش نقدی دو دستگاه ماشین حساب جیبی بهای تمام شده کالای فروش رفته موجودی کالا کاهش موجودی کالا بابت فروش کالا موجودی کالا نقد و بانک خرید نقدی ده دستگاه ماشین حساب		(۱) ۱۶۱٠٠٠ (۲) ۱٤٠٠٠٠ (۳)۱۶۸٠٠٠ (٤) ۹۶٠٠٠ (٥)۸٤٠٠٠ (۶)٤۹٠٠٠ (۷)٤۲٠٠٠	(۱) ۱۶۱٠٠٠ (۲)۱٤٠٠٠٠ (۳)۱۶۸٠٠٠ (٤)۹۶٠٠٠ (٥)۸٤٠٠٠ (۶)٤۹٠٠٠ (۷)٤۲٠٠٠

1)  ۱۶۱٠٠٠ = (۲3٠٠٠  *  7)

2)  14٠٠٠ = (۲٠٠٠  *  7)

3)  16۸٠٠٠= (۲۱٠٠٠  *  8)

4)  96٠٠٠ = (۲4٠٠٠  *  4)

5)  ۸4٠٠٠ = (۲۱٠٠٠  *  4)

6)  49٠٠٠ = (۲45٠٠  *  2)

7)  42٠٠٠ = (۲۱٠٠٠  *  2)

8)  220٠٠٠ = (۲2٠٠٠  *  10)

بخش دوم

سود ناخالص:

عبارت است از مازاد فروش خالص نسبت به بهای تمام شده کالای فروش رفته.

هزینه های عملیاتی:

سومین جزء در محاسبه سود ویژه مؤسسات بازرگانی می باشد، مانند هزینه حقوق کارکنان.

صورتحساب سود و زیان طبقه بندی شده:

برای محاسبه صورتحساب سود و زیان، ابتدا بهای تمام شده کالای فروش رفته از فروش خالص کسر می گردد و مبلغ سود ناخالص به دست می آید. سپس هزینه های عملیاتی به تفکیک نوشته شده و مجموع آن از سود ناخالص کسر می گردد تا سود یا زیان خالص به دست آید.

اصلاح حساب ها:

برای اصلاح حساب ها دو ثبت انجام می شود:

۱- ثبت حذف مبلغ موجودی کالای اول دوره: مانده حساب موجودی کالا در حساب خلاصه سود و زیان بدهکار و در حساب موجودی کالا بستانکار می شود.

۲- ثبت مبلغ موجودی کالای پایان دوره: حساب موجودی کالا به میزان موجودی کالای پایان دوره بدهکار و خلاصه سود و زیان بستانکار می شود.

بستن حساب های موقت:

ترتیب بستن حساب های موقت در مؤسسات بازرگانی مانند مؤسسات خدماتی انجام می گیرد.

مثال) تراز آزمایشی زیر در پایان دومین سال فعالیت و قبل از انجام اصلاحات پایان دوره به شرح زیر می باشد.

بازرگانی نیرو

تراز آزمایشی اصلاح نشده 29 اسفند 1376

شماره حساب	نام حساب	مانده حساب
		بدهکار	بستانکار
۱٠۱ ۱٠۲ ۱٠۳ ۱٠٤ ۱٠٥ ۱٠۶ ۱۱۱ ۱۱۲ ۲٠۱ ۲٠۲ ۳٠۱ ۳٠۲ ٤٠۱ ٤٠۲ ٤٠۳ ٥٠۱ ٥٠۲ ٥٠۳ ٥٠٤ ٥٠٥ ٥٠۶ ٥٠۷ ٥٠۸ ٥٠۹ ٥۱٠ ٥۱۱ ٥۱۲	نقد و بانک حساب های دریافتنی موجودی کالا موجودی ملزومات پیش پرداخت اجاره پیش پرداخت بیمه اثاثه وسایط نقلیه حساب های پرداختنی وام پرداختنی سرمایه آقای بهنام پور برداشت فروش کالا برگشت از فروش و تخفیفات تخفیفات نقدی فروش خرید کالا برگشت از خرید و تخفیفات هزینه حمل کالای خریداری شده تخفیفات نقدی خرید هزینه حقوق کارکنان هزینه آب و برق و تلفن هزینه پذیرایی هزینه بیمه وسایط نقلیه هزینه ملزومات مصرفی هزینه آگهی و تبلیغات هزینه حمل کالای فروش رفته هزینه متفرقه	۱۸٥٠٠٠٠ ۳۷٥٠٠٠٠ ٤۳٤٥٠٠٠ ۷۲٠٠٠٠ ۳۸٤٠٠٠٠ ۲۲۶٠٠٠ ۸۲۷٤٠٠٠ ٤٠۸٠٠٠٠٠ ۳۷٠۹٠٠٠ ۲۸۲٠٠٠ ۶۱٠٠٠٠ ۲۱٥٠٠٠٠٠ ٥۳٠٠٠٠ ۷۹٤٥٠٠٠ ۹۲٠٠٠٠ ۳۶۲٥٠٠ _________ _________ ۸۹٠٠٠٠ ٥٤۱٠٠٠ ۱۲۸۲٠٠	۱۳٠٠٠٠٠ ۹۱٠٠٠٠٠ ٤۱٤۸٠٠٠٠ ٤۸٥٤٠٠٠٠ ۳۲۲۷٠٠ ٤۸٠٠٠٠
	جمع	۱٠۱۲۲۲۷٠٠	۱٠۱۲۲۲۷٠٠

سایر اطلاعات به شرح زیر می باشد:

۱) بهای تمام شده موجودی کالا در پایان اسفند ماه 1376، 3389000 ریال می باشد.

۲) مبلغ پیش پرداخت اجاره مربوط به اجاره یک سال بازرگانی نیرو از اول آذر ماه ۱۳۷۶ تا پایان آبان ماه ۱۳۷۷ می باشد.

۳) پیش پرداخت بیمه مربوط به بیمه نامه یک ساله وسایط نقلیه می باشد. تاریخ شروع بیمه نامه اول دی ماه 1376 است.

٤) در پایانی سال 1376 بهای تمام شده موجودی ملزومات 361200ریال ارزیابی شد.

دفتر روزنامه بازرگانی نیرو 

تاریخ		عطف	بدهکار	بستانکار
1376 29 اسفند ماه 29 اسفند ماه 29 اسفند ماه 29 اسفند ماه 29 اسفند ماه	خلاصه سود و زیان موجودی کالا حذف مبلغ موجودی کالای اول دوره موجودی کالا خلاصه سود و زیان ثبت موجودی کالای پایان دوره هزینه اجاره پیش پرداخت اجاره اصلاح حساب پیش پرداخت اجاره هزینه بیمه وسایط نقلیه پیش پرداخت بیمه اصلاح حساب پیش پرداخت بیمه هزینه ملزومات مصرفی موجودی ملزومات مصرفی اصلاح حساب موجودی ملزومات		٤۳٤٥٠٠٠ ۳۳۸۹٠٠٠ (۱)۸۸٠٠٠٠ ٥۶٥٠٠ ۳٥۸۸٠٠	٤۳٤٥٠٠٠ ۳۳۸۹٠٠٠ (۱)۸۸٠٠٠٠ ٥۶٥٠٠ ۳٥۸۸٠٠

 1)  2640000  = 4/12 = 880000

 2) 2640000 = 3/12 = 56500

 3)720000 - 361200 = 358800

بازرگانی نیرو

تراز آزمایشی اصلاح شده 29 اسفند 1376

شماره حساب	نام حساب	مانده حساب
		بدهکار	بستانکار
۱٠۱ ۱٠۲ ۱٠۳ ۱٠٤ ۱٠٥ ۱٠۶ ۱۱۱ ۱۱۲ ۲٠۱ ۲٠۲ ۳٠۱ ۳٠۲ ۳٠۳ ٤٠۱ ٤٠۲ ٤٠۳ ٥٠۱ ٥٠۲ ٥٠۳ ٥٠٤ ٥٠٥ ٥٠۶ ٥٠۷ ٥٠۸ ٥٠۹ ٥۱٠ ٥۱۱ ٥۱۲ ٥۱۳	نقد و بانک حساب های دریافتنی موجودی کالا موجودی ملزومات پیش پرداخت اجاره پیش پرداخت بیمه اثاثه وسایط نقلیه حساب های پرداختنی وام پرداختنی سرمایه آقای بهنام پور برداشت خلاصه سود و زیان فروش کالا برگشت از فروش و تخفیفات تخفیفات نقدی فروش خرید کالا برگشت از خرید و تخفیفات هزینه حمل کالای خریداری شده تخفیفات نقدی خرید هزینه حقوق کارکنان هزینه اجاره هزینه آب و برق و تلفن هزینه پذیرایی هزینه بیمه وسایط نقلیه هزینه ملزومات مصرفی هزینه آگهی و تبلیغات هزینه حمل کالای فروش رفته هزینه متفرقه	۱۸٥٠٠٠٠ ۳۷٥٠٠٠٠ ۳۳۸۹٠٠٠ ۳۶۱۲٠٠ ۱۷۶٠٠٠٠ ۱۶۹٥٠٠ ۸۲۷٤٠٠٠ ٤٠۸٠٠٠٠٠ ۳۷٠۹٠٠٠ ٤۳٤٥٠٠٠ ۲۸۲٠٠٠ ۶۱٠٠٠٠ ۲۱٥٠٠٠٠٠ ٥۳٠٠٠٠ ۷۹٤٥٠٠٠ ۲٠۸٠٠٠٠ ۹۲٠٠٠٠ ۳۶۲٥٠٠ ٥۶٥٠٠ ۳٥۸۸٠٠ ۸۹٠٠٠٠ ٥٤۱٠٠٠ ۱۲۸۲٠٠	۱۳٠٠٠٠٠ ۹۱٠٠٠٠٠ ٤۱٤۸٠٠٠٠ ۳۳۸۹٠٠٠ ٤۸٥٤٠٠٠٠ ۳۲۲۷٠٠ ٤۸٠٠٠٠
	جمع	۱٠٤۶۱۶۷٠٠	۱٠٤۶۱۶۷٠٠