یکی از ماموریت‌های اقتصادی دولت‌ها این است که از طریق برنامه‌های اجرایی مختلف، سرمایه‌های خرد و کلان موجود در جامعه را به سمت بخش مولد اقتصاد، یعنی فعالیت‌های تقویت‌کننده بخش تولیدی هدایت کنند. یکی از سیاست‌های اقتصادی موثر در این زمینه، کاهش جذابیت بازارهای غیرمولد مثل طلا و ارز با اعمال مالیات‌های سخت‌گیرانه و ایجاد شفافیت بیشتر به‌منظور جلوگیری از فعالیت‌های سوداگری است.
در طرف مقابل، بازار سرمایه قرار دارد که یکی از مهم‌ترین بسترهای تامین مالی است و در صورت رونق با ورود سرمایه‌های سرگردان، چرخ تولید به حرکت درآمده و به معنای واقعی رشد اقتصادی ایجاد می‌شود. بنابراین دولت‌ها سعی می‌کنند با اعمال سیاست‌های اقتصادی هدفمند، از جذابیت این بازارها کاسته و سرمایه‌گذاری در بازارهای مولد را افزایش دهند.
همانطور که احتمالا می‌دانید، اخیرا قانون مالیات بر عایدی سرمایه در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و از این به بعد، قوانین مالیاتی جدیدی در این مورد خواهیم داشت، در این مقاله به بررسی جزئیات این قانون می‌پردازیم.
مفهوم «قانون مالیات بر عایدی سرمایه» به زبان ساده
مالیات بر عایدی سرمایه یکی از منابع درآمدی دولت‌ها است که از دارایی‌های غیرمولد اخذ می‌شود.
مالیات بر عایدی سرمایه یا Capital Gains Tax که به اختصار CGT نامیده می‌شود، یکی از مهم‌ترین منابع مالیاتی است که در کشورهای توسعه‌یافته از سال‌های پیش وجود داشته است. همانطور که گفتیم، هدف دولت‌ها و سیاست‌های پولی آن‌ها از اعمال این نوع مالیات‌ها، کاهش جذابیت بازارهای غیرمولد و فعالیت‌های سوداگری مالی است تا سرمایه‌های مردم به بازارهای مولد هدایت شوند.
مالیات بر عایدی سرمایه، نوعی از مالیات مستقیم است که از سود حاصل از فروش دارایی‌های غیرمولد دریافت می‌شود. در مورد مالیات بر عایدی سرمایه یک نکته مهم وجود دارد؛ این نوع مالیات با ارزش افزوده کاملا متفاوت است، چون مالیات بر ارزش افزوده نوعی از مالیات غیرمستقیم است که در حوزه فروش کالا و خدمات اخذ می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سیاست‌های پولی، مقاله سیاست پولی چیست؟ را بخوانید!
مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه دارایی‌هایی می‌شود؟
در بخش قبلی به دارایی‌های غیرمولد اشاره کردیم که طبق قوانین جدید مالیاتی، سود حاصل از خرید و فروش این دارایی‌ها شامل مالیات می‌شود. بر اساس محتوای این قانون جدید مالیاتی، سود حاصل از خرید و فروش دارایی‌ها در بازار مسکن، خودرو، طلا، ارز و رمز ارز شامل مالیات خواهد شد.
شاید این سوال به ذهن شما برسد که چرا دولت‌ها از سود سرمایه‌گذاری در این بازارها مالیات می‌گیرند؟ سفته‌بازی در این دارایی‌ها منجر به رشد تولید در اقتصاد کشور نمی‌شود؛ بنابراین در ادبیات اقتصادی، بازار مولد محسوب نمی‌شوند و سود حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها شامل مالیات خواهد بود. پیش از ورود به جزئیات این قانون، ذکر این نکته ضروری است که دولت نوسانات تورم را در محاسبه سود حاصل از این دارایی‌ها لحاظ کرده (بر اساس داده‌های تورمی بانک مرکزی) و مازاد سود اشخاص شامل مالیات می‌شود.
مالیات بر عایدی مسکن
اگر در بازار مسکن سرمایه‌گذاری می‌کنید، مالیات بر عایدی سرمایه شما طبق جدول زیر محاسبه می‌شود:
| زمان نگهداری | کمتر از یکسال | ۲ سال | ۳ سال | ۴ سال | ۵ سال یا بیشتر |
| درصد مالیات | ۶۰ | ۴۰ | ۲۰ | ۱۰ | ۵ |
در موارد زیر از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه مسکن معاف هستید:
- افراد بالای 18 سالی که تنها یک ملک با دوره تملک بیش از دو سال داشته باشند.
- هر شخص حقیقی به تعداد همسر و فرزند بالای ۱۸ سال خود که ملک مسکونی ندارند، می‌تواند تا سقف ۴ ملک با دوره تملک بیش از ۲ سال داشته باشد؛ برای برخورداری از این امتیاز، باید طی ۵ سال گذشته از این معافیت استفاده نشده باشد.
- انتقال ملک در قالب ارث، مهریه یا جهیزیه مشمول پرداخت این مالیات نمی‌شود.
- اراضی با کاربری کشاورزی شامل باغ و زمین زراعی خارج از حریم شهری به غیر از باغ ویلا، این دارایی‌ها معاف از مالیات بر عایدی سرمایه بوده و شرط استفاده از آن دوره تملک بیشتر از ۳ سال و انجام عملیات کشت در حداقل ۳ سال از دوره ۵ ساله منتهی به تاریخ فروش است.
- اولین معامله ملک بعد از گرفتن پروانه ساختمان تا قبل از دریافت گواهی اتمام عملیات ساخت‌وساز مشروط به اینکه بیشتر از ۴ سال از تاریخ اخذ «اولین پروانه ساختمانی» نگذشته باشد و اولین انتقال املاک پس از دریافت گواهی اتمام عملیات ساختمانی، از دریافت مالیات بر عایدی سرمایه معاف است.
مالیات بر عایدی خودرو
اگر برای سرمایه‌گذاری خودرو می‌خرید، مالیات بر عایدی سرمایه شما طبق جدول زیر محاسبه می‌شود:
| زمان نگهداری | کمتر از یکسال | ۱ تا ۲ سال | بیشتر از ۲ سال | بیشتر از ۳ سال |
| درصد مالیات | ۳۰ | ۲۰ | ۱۰ | معاف از مالیات |
در موارد زیر از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه خودرو معاف هستید:
- اشخاص بالای 18 سالی که فقط یک وسیله نقلیه دارند، به شرط آنکه مدت‌زمان مالکیت‌شان بیش از یک سال باشد، از مالیات بر عایدی سرمایه خودرو معاف هستند.
- به تعداد اعضای خانوار در یک خانواده تا سقف ۴ خودرو معافیت مالیاتی تعلق می‌گیرد و اگر از این تعداد بیشتر شود، مالک خودروی اضافی باید مالیات پرداخت کند.
- خودرو با پلاک شخصی متعلق به شخص غیر تجاری بالای ۱۸ سال با دوره تملک بیشتر از ۲ سال، در صورتی که مالک خودرو پلاک شخصی دیگری نداشته باشد، معاف از مالیات است.
مالیات بر عایدی طلا، ارز، رمز ارز
اگر در بازار طلا، ارز و رمز ارز سرمایه‌گذاری می‌کنید، مالیات بر عایدی سرمایه شما طبق جدول زیر محاسبه می‌شود:
| زمان نگهداری | کمتر از یکسال | ۱ تا ۲ سال | بیشتر از ۲ سال |
| درصد مالیات | ۳۰ | ۲۰ | ۱۰ |
در موارد زیر از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه طلا و ارز معاف هستید:
- شخص حقیقی بالای ۱۸ سال برای فروش معادل ۲۰۰ گرم طلای ۱۸ عیار معاف از مالیات است. برای برخورداری از این امتیاز، باید طی ۵ سال گذشته از این معافیت استفاده نشده باشد.
- اشخاصی که کمتر از ۲۰۰۰ یورو دارند، از پرداخت مالیات بر عایدی معاف هستند.
بهتر است بدانید برای اجتناب از چالش‌های خرید فیزیکی طلا، می‌توانید در بورس طلا بخرید؛ برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله نحوه خرید شمش طلا از بورس را مطالعه کنید.
مالیات بر عایدی در بورس
بر اساس قوانین، بازار بورس به‌عنوان موتور محرک اقتصاد از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است.
بر اساس تبصره ۷ این قانون و در راستای حمایت از بازارهای مولد، عایدی سرمایه حاصل از نقل‌وانتقال اوراق بهادار یا کالاهای مورد معامله در بورس و بازارهای خارج از بورس (فرابورس) مانند صندوق‌های کالایی و صندوق‌های املاک و گواهی‌های سپرده کالایی (سکه طلا)، شامل مالیات نمی‌شود.
قانون مالیات بر عایدی سرمایه چه زمانی اجرایی می شود؟
اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه نیازمند ایجاد زیرساخت‌های اجرایی در ساختار اقتصادی است که طراحی و اجرای آن به عهده سازمان امور مالیاتی است و در حال حاضر، سازوکار اجرایی آن شامل فرمول دقیق محاسبات و روش پرداخت فراهم نیست؛ اما برای اجرای این قانون ۳ سال تنفس در نظر گرفته شده است که بعد از تصویب قانون (استقرار بستر اجرایی) شروع می‌شود. طی این مدت، مالکان اموال مذکور می‌توانند دارایی خود را بدون پرداخت مالیات بر عایدی بفروشند.