مراحل رسیدگی مالیاتی یا چرخه دادرسی مالیاتی چگونه است؟

در این یادداشت می خوانید:

تعریف مراحل دادرسی مالیاتی

مراحل رسیدگی مالیاتی:

مرحله اول چرخه دادرسی مالیاتی : رئیس اداره امور مالیاتی مربوطه

مرحله دوم رسیدگی مالیاتی : هیات حل اختلاف مالیاتی

مرحله سوم دادرسی مالیاتی : شورای عالی مالیاتی

مرحله چهارم رسیدگی مالیاتی : هیات سه‌نفری وزارت اقتصاد

مرحله پنجم چرخه دادرسی مالیاتی : دیوان عدالت اداری

چگونه می‌توان رسیدگی مالیاتی را در کمترین زمان به نتیجه رساند؟

تعریف مراحل دادرسی مالیاتی

در تعریف دادرسی مالیاتی آمده است که به کارهایی که مؤدی برای حل اختلاف خود با سازمان امور مالیاتی باید انجام دهد دادرسی مالیاتی می‌گویند. قانون‌گذاران برای ضابطه‌مند کردن دادرسی مالیاتی، چهارچوب‌هایی تعیین کرده و برای احقاق حق مؤدی مالیاتی، مراحل قانونی‌ای را تعریف کرده‌اند. پرونده مؤدی ممکن است در هریک این مراحل حل شود و درعین‌حال ممکن است در صورت عدم حل آن، به مرحله بعدی ارجاع شود. به مجموع این مراحل، چرخه دادرسی مالیاتی می‌گویند.

پیش از آنکه هریک از مراحل را به‌صورت کامل شرح دهیم، یک‌بار آن‌ها را به‌صورت تیتر وار و به ترتیب ذکر می‌کنیم؛

مراحل رسیدگی مالیاتی:

1. رئیس اداره امور مالیاتی مربوطه
2. هیات حل اختلاف مالیاتی
3. شورای عالی مالیاتی
4. هیات سه‌نفری وزارت اقتصاد
5. دیوان عدالت اداری

حال به شرح یک‌به‌یک مراحل چرخه دادرسی مالیاتی می‌پردازیم.

مرحله اول چرخه دادرسی مالیاتی : رئیس اداره امور مالیاتی مربوطه

اولین مرجع رسیدگی به شکایت مؤدی، خود اداره امور مالیاتی است. این مرحله درواقع به‌صورت مذاکره و توافق بین مؤدی و اداره مالیاتی است. مطابق قانون مؤدی از تاریخ ابلاغ مالیات 30 روز مهلت دارد تا مدارک مستدل خود را به اداره امور مالیاتی ارائه داده و درخواست تعدیل در مالیات کند. بسیاری از پرونده‌های مالیاتی، به‌خصوص پرونده‌های مالیاتی کوچک در همین مرحله به سرانجام می‌رسند.

اداره امور مالیاتی نیز تا 30 روز پس از مراجعه مؤدی مهلت دارد تا به شکایت او رسیدگی کند. درصورتی‌که در این مرحله مؤدی با اداره امور مالیاتی به توافق برسد، مراتب در برگ تشخیص مالیاتی مؤدی درج گردیده و به امضای رئیس اداره امور مالیاتی مربوطه می‌رسد.

درصورتی‌که اداره امور مالیاتی اعتراض مؤدی را وارد نداند و یا نتواند با او توافق کند، به درخواست مؤدی مراتب در برگ تشخیص مالیاتی مؤدی درج‌شده و به مرحله بعدی چرخه دادرسی مالیاتی، یعنی هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع می‌شود.

مرحله دوم رسیدگی مالیاتی : هیات حل اختلاف مالیاتی

همان‌طور که گفته شد پس از عدم توافق مؤدی با اداره امور مالیاتی، به درخواست وی، اداره امور مالیاتی پرونده را به هیات حل اختلاف مالیاتی ارجاع می‌دهد. در همین راستا اداره مذکور موظف به تشکیل هیئت حل اختلاف و ابلاغ زمان آن به مؤدی است.

هیات حل اختلاف مالیاتی متشکل از 3 نفر است؛ قاضی، نماینده سازمان امور مالیاتی و نماینده اتحادیه، صنف و یا تشکل‌های حرفه‌ای به نمایندگی از مؤدی. پرونده مالیاتی مؤدی به همراه مدارک مربوطه در این هیئت بررسی‌شده و بر اساس آن رأی صادر می‌گردد.

دادرسی مالیاتی بسیاری از پرونده‌های مالیاتی در همین مرحله به سرانجام می‌رسد. درصورتی‌که مؤدی به رأی صادره از سوی هیات حل اختلاف تمکین کند، برگ قطعی صادرشده از سوی هیات ملاک پرداخت مالیات توسط او خواهد بود و فرایند دادرسی مالیاتی همین‌جا به پایان می‌رسد.

اگر مؤدی نسبت به رأی صادره از سوی هیات اعتراض داشته باشد، تا 30 روز پس از صدور حکم می‌تواند شکایت خود را به شورای عالی مالیاتی ارجاع دهد. توجه داشته باشید که اداره امور مالیاتی مذکور نیز درصورتی‌که به رأی صادره اعتراض داشته باشد، همچون مؤدی می‌تواند شکایت خود را به شورای عالی مالیاتی ببرد.

مرحله سوم دادرسی مالیاتی : شورای عالی مالیاتی

مؤدی تا یک ماه از صدور رأی هیات حل اختلاف مالیاتی فرصت دارد تا شکایت خود را به شورای عالی مالیاتی ببرد. رأی صادرشده از سوی هیات حل اختلاف در مورد پرونده مالیاتی مؤدی در این شورا پس از سپری کردن تشریفات قانونی و بدون در نظر گرفتن ماهیت پرونده، موردبررسی قرارگرفته و درنهایت شورا این رأی را نقض و یا تائید می کند.

درصورتی‌که رأی هیات حل اختلاف از سوی این شورا رد شود، پرونده به اداره مالیاتی بازگشته و مجدداً در یک هیات حل اختلاف دیگر موردبررسی قرار می‌گیرد. درعین‌حال اگر همین رأی از سوی شورای عالی مالیاتی تائید شود، مؤدی می‌تواند شکایت خود را به مرحله دیگر چرخه دادرسی مالیاتی، یعنی هیئت سه نفری وزارت اقتصاد ارجاع دهد.

مرحله چهارم رسیدگی مالیاتی : هیات سه‌نفری وزارت اقتصاد

درصورتی‌که مؤدی مشکل خود را نتواند در هیچ‌یک از سه مرجعی که پیش‌ازاین ذکر شد حل کند، می‌تواند شکایت خود را به هیات سه‌نفری وزارت اقتصاد ببرد. این هیات که برای جلوگیری حداکثری از خروج پرونده از سازمان امور مالیاتی و دولت تشکیل‌شده است، پیش از ارجاع پرونده به دیوان عدالت اداری در جریان دادرسی مالیاتی قرار می‌گیرد.

این هیات همان‌طور که از نام آن پیداست، از 3 نفر که وزیر امور اقتصادی و دارایی آن‌ها را انتخاب می‌کند تشکیل می‌شود. پس از بررسی پرونده مالیاتی مؤدی در این هیات، رأی مربوطه صادر می‌گردد.

پرونده‌های مالیاتی بسیار کمی هستند که فرایند دادرسی مالیاتی آن‌ها تا این مرحله ادامه پیدا می‌کند. بااین‌حال، حتی درصورتی‌که مؤدی قصد تمکین از رأی صادرشده از سوی این هیات را نیز نداشته باشد، می‌تواند در دیوان عدالت اداری از سازمان امور مالیاتی شکایت کند که این مرحله پنجم یا همان آخرین مرحله از چرخه دادرسی مالیاتی است.

مرحله پنجم چرخه دادرسی مالیاتی : دیوان عدالت اداری

طرح شکایت در دیوان عدالت اداری مطابق با قوانین و مقررات سیستم قضایی حاکم بوده و تا حدود زیادی از سیستم حاکم بر سازمان امور مالیاتی متفاوت است. مؤدی باید با اختیار کردن یک وکیل دادگستری شکایت خود از سازمان امور مالیاتی را در این دیوان مطرح کند.

مؤدی تا 3 ماه پس از تاریخ صدور آخرین رأی که همان رأی هیات سه‌نفری است، فرصت دارد شکایت خود از سازمان امور مالیاتی را تسلیم دیوان عدالت اداری کند. البته مؤدی حتی پس از صدور رأی از سوی هیات حل اختلاف هم می‌تواند مستقیماً به دیوان عدالت اداری مراجعه کند، اما به دلیل پیچیدگی‌ها و زمان‌بر بودن این پروسه، طرح شکایت در سایر مراجع دادرسی مالیاتی بسیار منطقی‌تر است.

چگونه می‌توان رسیدگی مالیاتی را در کمترین زمان به نتیجه رساند؟

همه این‌ها بستگی به نوع دفاع مؤدی از اظهارنامه مالیاتی و پرونده مالیاتی خود دارد. اگر مؤدی بتواند به‌خوبی و با استناد به قوانین مالیاتی مراجع رسیدگی به شکایت را قانع کند، پرونده مالیاتی او به‌سرعت بسته می‌شود. اما مسئله اینجاست که چه کسی می‌تواند آن‌قدر به قوانین تسلط داشته باشد که نماینده اداره مالیات را شکست دهد.