تغییرات استاندارد حسابداری شماره 1 نحوه ارائه صورتهای مالی

از نظر قانونی، تنها مرجع تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی در ایران، سازمان حسابرسی است. بنابراین کمیته تدوین استانداردهای حسابداری سازمان حسابرسی،، از طریق وبسایت سازمان حسابرسی آخرین مصوبات و تغییرات در استانداردهای حسابداری را به اطلاع حسابداران و حسابرسان میرساند.
سازمان حسابرسی آخرین تغییرات اجرایی استاندارد های حسابداری ایران را در آذرماه ۹۷ در سایت سازمان منتشر کرد. از جمله این استانداردها، استاندارد حسابداری شماره 1 نحوه ارائه صورتهای مالی می باشد.

در این مطلب شما دوستان را با تغییرات استاندارد حسابداری شماره 1 نحوه ارائه صورتهای مالی تجدید نظر شده، آشنا میکنیم.

صورت های مالی به چه معنی و هدف از آن ارائه آن چیست؟

طبق بند 8 استاندارد حسابداری شماره 1، صورتهای مالی،‌ ارائه ساختاریافته وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد تجاری است. هدف صورتهای مالی، ارائه اطلاعاتی درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریانهای نقدی واحد تجاری است که برای تصمیم‌گیریهای اقتصادی طیف گسترده‌ای از استفاده‌کنندگان مفید باشد.

در صورتهای مالی چه اطلاعاتی ارائه میشود؟

• داراییها
• بدهیها
• حقوق مالکانه
• درآمدها و هزینه‌ها، شامل سودها و زیانها
• آورده مالکان و توزیع منابع بین آنها به عنوان مالک و
• جریانهای نقدی.

این اطلاعات، همراه با سایر اطلاعات مندرج در یادداشتهای توضیحی، به استفاده‌کنندگان صورتهای مالی برای پیش‌بینی جریانهای نقدی آتی واحد تجاری، به ویژه زمانبندی و قطعیت آنها، کمک می‌کند.

تصویب استاندارد حسابداری تجدید نظر شده شماره ۱

استاندارد حسابداری تجدید نظر شده شماره 1 در تاریخ ۱۳۹۷/۰۹/۱۳ به تصویب رسید که طی بخشنامه ۱۶۶۰/د/۱۳۹۸ در تاریخ 1398/05/14 سازمان حسابرسی، انتشار صورت های مالی نمونه بر اساس استانداردهای حسابداری جدید به تمام مدیران حسابرسی کشور، اعلام شد که یکی از این استاندارد های به روز شده، استاندار شماره ۱ که مربوط به ارائه صورت های مالی می باشد.

تفاوت صورت های مالی اساسی در استاندارد قدیم و تجدیدنظر شده

یکی از تغییرات استاندارد حسابداری شماره 1 نحوه ارائه صورتهای مالی تجدید نظر شده، تغییر تعداد صورت های مالی است. تعداد صورتهای مالی اساسی از چهار صورت مالی به پنج صورت مالی افزایش یافته است، که به شرح زیر میباشد:

مجموعه‌ کامل‌ صورتهای‌ مالی‌ قدیم شامل‌ اجزای‌ زیر است‌:

الف‌. صورتهای‌ مالی‌ اساسی‌:

• ترازنامه
• صورت سود و زیان
• صورت سود و زیان جامع و
• صورت جریان وجوه نقد

ب . یادداشتهای توضیحی

مجموعه کامل صورتهای مالی جدید شامل موارد زیر است:

الف. صورتهای مالی اساسی:

• صورت سود و زیان برای دوره
• صورت سود و زیان جامع برای دوره
• صورت وضعیت مالی به تاریخ پایان دوره
• صورت تغییرات در حقوق مالکانه برای دوره
• صورت جریان‌های نقدی برای دوره

ب) یادداشتهای توضیحی، شامل اهم رویه‌های حسابداری و سایر اطلاعات توضیحی؛

پ)  اطلاعات مقایسه‌ای دوره قبل طبق بندهای 36 و 37 استاندارد؛ و

ت)  صورت وضعیت مالی به تاریخ ابتدای دوره قبل، در صورتی که واحد تجاری یک رویه حسابداری را با تسری به گذشته بکار گیرد یا اقلام صورتهای مالی را با تسری به گذشته تجدید ارائه نماید، یا اقلام صورتهای مالی را طبق بندهای 39 تا 41 تجدید طبقه بندی کند.

تغییرات در نحوه ارائه صورت های مالی از سال ۱۳۹۸

1.  نام ترازنامه به صورت وضعیت مالی تغییر کرده است.
2. ترتیب صورت های مالی تغییر یافته است، در صورتهای مالی قبلی ابتدا ترازنامه و سپس صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع ارائه میشد اما در صورتهای مالی جدید، صورت وضعیت مالی به عنوان سومین صورت مالی ارائه میشود.
3. ارائه گردش سود انباشته طبق استاندارد جدید حذف شده است.
4. صورت تغییرات در حقوق مالکانه برای دوره به عنوان چهارمین صورت مالی اضافه شده است.
5. در صورتهای مالی قبلی ترازنامه به شکل T ارائه میشد، در صورتی که در صورتهای مالی جدید اقلام صورت وضعیت مالی یا ترازنامه به صورت ستونی زیر هم قرار میگیرند.
6. در صورتهای مالی قبلی اقلامی که از قدرت نقدشوندگی بالاتری برخوردار هستند در ابتدا گزارش میشدند اما در صورتهای مالی جدید اقلامی که از قدرت نقد شوندگی کمتری برخوردارند در ردیف های بالا تر قرار میگیرند. یعنی در صورتهای مالی جدید ابتدا دارایی های غیر جاری و سپس دارایی های جاری و در قسمت حقوق مالکانه و بدهی ها، ابتدا حقوق مالکانه و سپس بدهی های غیر جاری و در آخر بدهی های جاری گزارش میشود.
7.  مالیات بر درآمد در صورت سود و زیان قدیم با عنوان هزینه مالیات بر درآمد در نظر گرفته شده است.
8. صورت جریان های نقدی قدیم پنج طبقه بود اما در صورتهای مالی جدیدشامل سه طبقه به شرح زیر می باشد:

• جریان های نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی
• جریان های نقدی حاصل از فعالیت های سرمایه گذاری
• جریان های نقدی حاصل از فعالیتهای تامین مالی

در واقع دو طبقه بازده سرمایه گذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی و مالیات بردرآمد از این صورت حذف شده است.

اطلاعات قابل ارائه در صورت سود و زیان

صورت سود و زیان باید شامل اقلام اصلی باشد که مبالغ زیر را برای دوره ارائه کند:

• درآمدهای عملیاتی
• هزینه‌های مالی
• سهم از سود یا زیان واحدهای تجاری وابسته و مشارکتهای خاص که حسابداری آنها به روش ارزش ویژه انجام می‌شود
• هزینه مالیات
• یک مبلغ مجزا برای کل عملیات متوقف‌شده (به استاندارد حسابداری 31 مراجعه شود)
• سود یا زیان دوره
•  سود یا زیان دوره، قابل انتساب به:

1. منافع فاقد حق کنترل؛ و
2. مالکان واحد تجاری اصلی.

در صورت سود و زیان، عنوان مالیات بردرآمد به هزینه مالیات تغییر یافته است. عنوان هزینه مطالبات مشکوک الوصول (هزینه استثنایی) به هزینه کاهش ارزش دریافتنی‌ها تغییر یافته است. که طبق توضیح، هزینه کاهش ارزش دریافتنی‌ها در نتیجه ورشکستگی یکی از مشتریان عمده بوده، لذا طبق بند 86 استاندارد حسابداری 1، برای درک عملکرد مالی شرکت نمونه، تحت سرفصل جداگانه در صورت سود و زیان ارائه شده است.

اطلاعات قابل ارائه در صورت سود و زیان جامع

واحد تجاری باید موارد زیر را در صورت سود و زیان جامع ارائه کند:

الف. سود یا زیان دوره
ب . سایر اقلام سود و زیان جامع
پ . مجموع سود و زیان جامع دوره
ت . مجموع سود و زیان جامع دوره، قابل انتساب به:

1. منافع فاقد حق کنترل؛ و
2. مالکان واحد تجاری اصلی.

نکته: چنانچه اجزای صورت سود و زیان جامع، محدود به سود خالص باشد، ارائه آن مورد ندارد.

اطلاعات قابل ارائه در صورت وضعیت مالی

واحد تجاری باید برای اقلام اصلی ارائه‌شده، طبقات فرعی بیشتری را متناسب با عملیات واحد تجاری، در صورت وضعیت مالی یا در یادداشتهای توضیحی افشا کند، برای مثال:

• اقلام داراییهای ثابت مشهود، طبق استاندارد حسابداری 11 به طبقاتی تفکیک می‌شود.

• دریافتنی ها به مبالغ دریافتنی از مشتریان تجاری، دریافتنی‌ها از اشخاص وابسته، پیش پرداختها و سایر مبالغ تفکیک می‌شود.

• موجودیها طبق استاندارد حسابداری 8 به طبقاتی مانند موجودی کالا، ملزومات تولید، مواد اولیه، کار در جریان ساخت و کالای ساخته شده تفکیک می‌شود.

• ذخایر به ذخایر مزایای کارکنان و سایر ذخایر تفکیک می‌شود

• سرمایه و اندوخته‌ها به طبقات مختلف مانند سرمایه پرداخت‌شده، صرف سهام و اندوخته‌ها تفکیک می‌شود.

مثالهایی برای مقایسه ترازنامه با صورت وضعیت مالی

در واقع صورت وضعیت مالی نام جدید ترازنامه می باشد. فرمت کلی ترازنامه دچار تغییر زیادی نشده و چند مورد از اجزای آن دچار تغییر شده اند. برای مثال نمونه ای از آنها ذکر میشود:

سرفصل داراییهای نگهداری شده برای فروش در قسمت دارایی های جاری به دارایی‌های غیرجاری نگهداری شده برای فروش به عنوان آخرین مورد در دارایی های جاری، تغییر کرده است.

سرفصل سرمایه‌گذاری در املاک طبق استاندارد قدیم بعد از سرمایه گذاری بلند مدت و قبل از دارایی های نامشهود گزارش میشد اما در تجدیدنظر بعد از دارایی ثابت مشهود و قبل از دارایی نامشهود گزارش میشود.

نکته مهم اینکه قبلا در ترازنامه داراییهایی که نقدشوندگی بالایی داشتند و بدهی هایی که سررسید آنها نزدیکتر بود در ابتدا گزارش میشدند اما طبق استاندارد تجدیدنظر شده، این ترتیب عکس شده ، در قسمت دارایی ها ابتدا دارایی های غیرجاری و سپس جاری و در قسمت بدهی ها و حقوق صاحبان سرمایه ابتدا حقوق مالکانه و سپس بدهی های غیرجاری و جاری به ترتیب گزارش میشوند.

اطلاعات قابل ارائه در صورت تغییرات در حقوق مالکانه

طبق بند 108 استاندارد شماره 1 تجدیدنظر شده، واحد تجاری صورت تغییرات در حقوق مالکانه را باید طبق الزامات بند 9 ارائه کند. صورت تغییرات در حقوق مالکانه شامل اطلاعات زیر است:

• مجموع سود و زیان جامع دوره، که جمع مبالغ قابل انتساب به مالکان واحد تجاری اصلی و منافع فاقد حق کنترل را جداگانه نشان می‌دهد.
• برای هر یک از اجزای حقوق مالکانه، صورت تطبیق مبالغ دفتری ابتدا و پایان دوره که به‌طور جداگانه تغییرات موارد زیر را افشا می‌کند:

1. سود یا زیان دوره
2. سایر اقلام سود و زیان جامع و
3. معاملات با مالکان به عنوان مالک، که بطور جداگانه آورده مالکان و توزیع منابع بین آنها و تغییر منافع مالکیت در واحدهای تجاری فرعی که موجب از دست دادن کنترل نمی‌شود را نشان می‌دهد.
طبق بند 111 استاندارد جدید، اجزای حقوق مالکانه در بند 108، برای مثال، شامل هر طبقه از حقوق مالکانه تأمین‌شده،‌ مبلغ انباشته هر طبقه از سایر اقلام سود و زیان جامع و سود انباشته است.

صورت جریانهای نقدی

طبق بند 114 استاندارد جدید، اطلاعات جریان نقدی، برای استفاده‌کنندگان صورتهای مالی، مبنایی جهت ارزیابی توانایی واحد تجاری در ایجاد نقد و معادل نقد و ارزیابی نیازهای واحد تجاری به استفاده از آن جریان، فراهم می‌کند. استاندارد حسابداری 2، الزامات ارائه و افشای اطلاعات جریان نقدی را تعیین می‌کند.

تاریخ اجرا

طبق بند 139 استاندارد حسابداری شماره 1، این الزامات در مورد کلیه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ‌ 1398/01/01 و بعد از آن‌ شروع‌ می‌شود، لازم‌ الاجراست‌.

پیشنهاد می شود برای آگاهی بیشتر از جزئیات استاندارد حسابداری شماره ۱ بندهای آن را به دقت مطالعه و بررسی نمایید.