تجزیه و تحلیل صورت های مالی

آموزش تجزیه و تحلیل صورت های مالی

یکی از روش های مهم و اساسی که توسط تحلیل گران سازمان ها استفاده می شود ، استفاده از صورتهای مالی شرکتها است که در کتاب تجزیه و تحلیل صورتهای مالی نیز بیان شده است. تحلیل گران و پژوهشگران پس از دریافت صورتهای مالی یک شرکت به بررسی ، تحلیل و مقایسه آن می پردازند. هنگام تجزیه وتحلیل صورتهای مالی شرکتها ، تحلیل گران به وضعیت شرکت در امور مختلف مانند وضعیت تولید محصول و فروش آن ، وضعیت سود شرکت ، ریسک های مالی و میزان بدهی های سازمان می پردازند. به دلیل اهمیتی که تجزیه تحلیل صورتهای مالی در سازمان دارد ، کتاب های بسیاری توسط نویسندگان مختلف تهیه شده است. در این مقاله به معرفی انواع مختلف کتاب تجزیه و تحلیل صورتهای مالی می پردازیم

 انواع ثبت ها :

ثبتها به 4 دسته تقسیم می شوند :

1- ثبت های نقدینگی: توانایی واحد تجاری نسبت به بازپرداخت بدهیهای جاری .

2- ثبت های فعالیت: کاربرد منابع مالی یا دارئی ها در اختیار مدیران .

3- ثبت های سرمایه گذاری: نحوه ترکیب سرمایه شرکت و میزان بازیافت مطالبات توسط طلبکاران و وام دهندگان مؤسسه .

4- ثبت های سود آوری: میزان سود آوری مؤسسه را بیان می کند.

2-1-8 – نسبت های نقدینگی

مهمترین نسبت های نقدینگی :

الف : نسبت جاری :
از تقسیم مجموع اقلام دارائی جاری ترازنامه بر تمام اقلام بدهی جاری ثبت جاری مشخصی می گردد .

مثال :
مجموع دارائی جاری شرکت فردین 24000000 ریال و مجموع بدهی جاری شرکت  8000000  ریال است. نسبت جاری را تعیین کنید  .

نسبت جاری = دارایی جاری بر روی بدهی جاری                       3   = 8000000  /  24000000      نسبت جاری 3 می باشد .
               
                       
یعنی در مقابل هر یک ریال بدهی 3 ریال دارائی .

     هر قدر نسبت جاری بزرگتر باشد قدرت بازپرداخت بدهی جاری افزایش می یابد و طلبکاران با اطمینان خاطر بیشتر وام یا خدمات یا کالا در اختیار شرکت قرار خواهند داد .

ب : ثبت آنی یا سریع یا فوری :
     از تقسیم دارائیهای زود نقد شونده بر بدهیهای جاری نسبت آنی حاصل   می شود  دارائیهای جاری به دو دسته تقسیم می شوند یکی دارائیهای جاری سیال یا زود نقد  و دوم دارائی های جاری غیرآنی یا غیر سیال که باید در جریان فروش قرار گیرند. و تبدیل به نقد شوند. مثل موجودیهای کالا یا دارائیهای جاری مصرف شونده .

3-1-8- نسبت های فعالیت :

مهمترین نسبت های فعالیت عبارتند از :

الف: ثبت دوره وصول مطالبات .

     برای تعیین نسبت دورة وصول مطالبات علاوه بر ترازنامه پایان دوره مالی داشتن مانده اول دورة حسابداری دریافتی واسناد دریافتی ومیزان فروش نسیه هم لازم است و برای تعیین این ثبت ابتدا باید گردش مطالبات و یا دفعات گردش تعیین شود و برای تعیین گردش باید توسط مطالبات محاسبه شود .
     متوسط مطالبات یعنی مجموعه مانده حسابهای دریافتی و اسناد تجاری در اول و آخر دوره مالی را بر 2 تقسیم می کنیم تا مشخص شود بعد از تعیین متوسط مطالبات مجموع فروش نسیه دوره را بر متوسط مطالبات تقسیم می کنند تا دفعات گردش به دست آید . آنگاه سال را بر حسب روز که 360 روز مقرر شده بر دفعات گردش مطالبات تقسیم می کنند . پس نسبت وصول مطالبات شخصی می شود.

ب: دوره گردش کالا و دفعات گردش کالا :

     برای محاسبه دفعات گردش کالا : اطلاعات لازم از صورت حساب سود و زیان استخراج می شود . موجودی کالای اول دوره و موجودی کالای پایان دوره و بهای تمام شده کالای فروش رفته اطلاعاتی هستند که لازم است  ابتدا از تقسیم مجموع موجودی کالای اول و آخر دوره بر عدد 2 میانگین کالا مشخص می کنند  و سپس بهای تمام شده کالای فروش رفته را بر متوسط موجودی کالا تقسیم می کنند تا دفعات گردش کالا معین شود . از تقسیم نمودن 360 روز بر دفعات گردش کالا دوره گردش به دست می آید .

پ: دوره گردش عملیات :
     مؤسسات فروش کالا دو نوع است :
     که کالا را از منابع دیگر خریداری و به مشتری عرضه می کند که این مؤسسات صرفاً تجاری یا بازرگانی هستند .
     مؤسسات فروشنده کالا که کالا را راساً می سازند وسپس می فروشند که به آنها تولیدی می گویند و دوره گردش عملیات شامل مدت زمانیکه کالا ساخته می شود .

ت: نسبت کالا به سرمایه در گردش :
     سرمایه در گردش عبارت است از دارائی جاری منهای بدهی جاری از تقسیم نمودن موجودی کالا مؤسسه بر سرمایه در گردش ، نسبت کالا به سرمایه در گردش حاصل می شود .
     برای تعیین ثبت گردش در سرمایه جاری باید فروش خالص را بر سرمایه در گردش تقسیم کنند تا ثبت معین گردد .

ج: دوره بازپرداخت بستانکاران
     برای برنامه ریزی و بودجه بندی پرداخت به بستانکاران درهرماه و میزان وجه نقدی به شرکت باید در هرماه برای پرداخت به بستانکاران فراهم سازد. ضمناً بستانکاران محاسبه تاریخ دریافت طلب خود را از شرکت با آن پیش بینی می کند بستانکاران باید ایام یکسال رابر دفعات پرداختی به بستانکاران تقسیم کند.
     برای تعیین دفعات بازپرداخت به بستانکاران باید قیمت تمام شده کالای خریداری شده دوره را بر متوسط بستانکاران تقسیم کنند و برای تعیین متوسط بستانکاران مجموع مانده حسابهای پرداختی ، تجاری و اسناد پرداختی تجاری یا بستانکاران تجاری را در ابتدا و پایان دوره مالی را بر 2 تقسیم نمایند .

4-1-8-  نسبت های سرمایه گذاری :

2 نوع اند :

یکی : نسبت دارائی ثابت به ارزش ویژه که میزان سرمایه گذاری در دارائی ثابت به مؤسسه با آن سنجیده می شود .
دیگری : ثبتهای اهرمی هستند که ثبت بدهیها رابه ارزش ویژه تعیین می کنند یعنی تعیین  کننده در ساختار ارزش ویژه شرکت انواع بدهی به چه نسبت ترکیب شده اند و چون بدهی ها به دو دسته بدهی های جاری و بلند مدت تقسیم می شد ثبت های اهرمی 3 حالت دارند . یکی ثبت کل بدهی به ارزش ویژه دومی ثبت بدهی های  جاری  به ارزش ویژه سوم ثبت بدهی های بلند مدت به ارزش ویژه .
     این بدهی ها امکانات سود دهی مؤسسه یا بهره گیری فرد را افزایش می دهند و مانند یک اهرمی نیروی مضاعفی به انسان می دهند و چون مؤسسات با کسب بدهی به نیروی مضاعفی این بدهی ها امکانات سود دهی مؤسسه یا بهره گیری فرد را افزایش می دهند و مانند یک اهرمی نیروی مضاعفی به انسان می دهند و چون مؤسسات با کسب بدهی به نیروی مضاعفی منظور ارزش ویژه :

الف: ثبت دارائی ثابت به ارزش ویژه :
     از تقسیم جمع بهای دارائیهای ثابت به ارزش ویژه شرکت ثبت دارائیهای ثابت به ارزش وبژه حاصل می شود . معمولاً این ثبت برای مؤسسات تولیدی و یا صنعتی به لحاظ نیاز صنعت و تولید به سرمایه گذاریهای بلند مدت بین 75% تا 100% مناسب است ولی در مؤسسات تجاری این ثبت بین 20% تا 50% است .

ب: ثبت کل بدهی :
     خارج قسمت کل بدهی مؤسسه تقسیم بر ارزش ویژة شرکت :
     این ثبت میزان مالکیت طلبکاران و صاحب یا صاحبان شرکت در شرکت را نشان  می دهد از نظر طلبکار زیر یک بودن خوب است ولی شرکت بالاتر از یک را بد نمی داند. اما از نظر طلبکاران اگر بیش از 1 باشد نشان دهنده ورشکستگی شرکت و طلب آنان قابل وصول نمی باشد.

پ: نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه :
     از تقسیم مجموع بدهی های جاری مؤسسه بر ارزش ویژه حاصل می شود. میزان بستانکاران جاری ثبت به مالکیت صاحب یا صاحبان مؤسسه. این ثبت به طلبکاران کوتاه مدت مؤسسه میزان اطمینان از بازیافت طلب آنان را از طرف مؤسسه نشان می دهد .

ت: ثبت بدهیهای بلند مدت به ارزش ویژه :
     میزان ظرفیت وام گیری از منابع وام دهندگان را بیان می کند هر قدر این ثبت کوچک باشد ،آسان اخذ وام برای مؤسسه بیشتر خواهد شد.

5-1-8- نسبتهای سودآوری :

     نسبتهای سودآوری کارکرد مدیران و مؤسسه را از نظر بازدهی سود تشریح می کند . معمولاً سودآوری و معتبر بودن مؤسسه دو موضوعی است که بیشتر مورد علاقه صاحبان و مشتریان مؤسسه است و ثبتهایی که سودآوری یا شاخصهای سودآوری مورد توجه آنان قرار می گیرد.

مهمترین ثبت ها برای سود آوری :

الف : بازده فروش :
     از تقسیم سود ویژه به فروش خالص ضرب در عدد 100 ، درصد بازده فروش مشخص می شود .
مثلاً : سود خالص شرکت سامان 4500000 ریال و فروش خالص شرکت 135000000 ریال است . بازده فروش چند درصد است ؟
                                           
 %33 = 4500000  / 135000000
 
 3 / 1    هر ریال فروش سود ویژه  است .

ب: بازده ارزش ویژه :
     این درصد نشان می دهد که در قبال حقوق صاحب یا صاحبان مؤسسه(سرمایه گذاری آنان)چند درصد سود، نصیب آنان شده است برای محاسبه بازده ارزش ویژه سود خالص را بر ارزش ویژه تقسیم و در عدد 100ضرب می کنند تا در صد بازده ارزش ویژه حاصل گردد .

پ: درصد بازده دارایی :
     این درصد برای سنجش بازدهی دارایی و یا در واقع برای بکارگیری دارائیها برای کسب وکار مورد استفاده قرار می گیرد و در واقع شاخص نهایی برای سنجیدن استفاده بهینه از دارائیها می باشد تفاوت آن درصد و درصد بازده، میزان سود آوری بدهیها یا سود آوری اهرمی نامیده می شود .

ت: نسبت بازده سرمایه در گردش ودرصد بازده سرمایه در گردش :
     اگر سود ویژه بر سرمایه در گردش تقسیم شود ثبت بازدهی سرمایه در گردش مشخص می شود واگر ثبت مزبور را در عدد 100 ضرب کنند درصد بازدهی سرمایه در گردش مشص خواهد شد .

مثال :
     در شرکت ماهان اگر دارائی جاری،15000000ریال باشد چون بدهی شرکت معادل 40% دارائیها بود یعنی 11200000ریال لذا سرمایه در گردش مبلغ 3800000 ریال    می شود .

سرمایه در گردش و بازده سرمایه در گردش
 3800000= 11200000-15000000
               
   79%=3800000  /  6800000                 
این درصد ، در صد مطلوبی است .

6-1-8- سایر نسبت ها

الف : سود به نسبت هر سهم   EPS :
     سود به نسبت هر سهم یا سود خام هر سهم حکایت از تقسیم سود ویژه بر تعداد سهام عادی سود به نسبت هر سهم شخص می شود از مقایسه این نسبت تمایل به خرید سهام شرکت در خریداران شخص می شود و از طرف دیگر نسبت قیمت سهام سودبه نسبت هرسهم سنجیده می شود و ارزش سهام در بازار تعیین می شود.

ب: بازده سرمایه گذاری (نسبت یابی دو پانت ) :
این بازده که میزان سود آوری فعالیت های یک مؤسسه می باشد از حاصلضرب بازده فروش در نسبت گردش دارایی حاصل  می گردد .
 
2-8- تجزیه و تحلیل مقایسه ای .
 
     در تجزیه و تحلیل مقایسه ای صورتهای مالی چند دوره پیاپی از طریق مقایسه نسبتهای ترازنامه ای و سودوزیانی که بطریق تجزیه وتحلیل درونی محاسبه و اندازه گیری شده اند ، به تجزیه و تحلیل صورتهای مالی وکارکرد مؤسسه می پردازند . با مقایسه نسبت ها و درصدهای چند دورة مالی می توان به روند فعالیت و سود دهی مؤسسه در گذشته و پیش بینی آنها در آینده پی برد .
     علاوه بر نسبت ها سایر اطلاعات تهیه شده در طی چند دوره نیز مورد مقایسه قرار گرفته و روند یابی می شود تا کاهش یا افزایش یا سیر صعودی یا نزولی فعالیت های مؤسسه را درسوددهی وبازدهی سرمایه آشکار نماید .

1-2-8- روند فروش .

     از مقایسه صورت حساب سود و زیان چند دوره متوالی روند فروش خالص را چند دوره متوالی مشخص می کنند وعلاوه بر آن روند فروش در دوره های مهم تاریخ بامؤسسات مشابه دیگر مقایسه  می گردد افزایشها یا کاهشهای ناگهانی در مقایسه روند فروش در چند سال پیاپی در خود مؤسسه و در مقایسه با سایر مؤسسات تحلیل گر را وادار  می کند تا به یافتن علل بپردازد و سهم بازار و مدیریت در مؤثر بودن تغییرات را کشف نماید در تعیین تغییرات افزایش یا کاهش نه تنها کاهش و افزایش روند قیمتها و منابع فروش بلکه روند میزان و مقدار فروش را هم باید در نظر داشت .

3-2-8- روند سود

     از مقایسه سود ویژه چند دوره پیاپی ، روند سود مؤسسه در سنوات اخیرآن حاصل می گردد اگر روند سود مثبت باشد یعنی نوسان منفی نداشته باشد نشانه کارکرد خوب مؤسسه است روند سود ارتباط مستقیم با روند فروش دارد یعنی در حالت عادی افزایش فروش منجر به افزایش سود می شود و برعکس کاهش فروش باعث کاهش سود می گردد مسلم است که کاهش فروش تا حد نقطه سر به سر باعث صفر شدن سود می گردد بنابراین روند سود از نقطه سر به سر به بعد شروع می گردد . هر چند روند فروش افزایش یابد روند سود نیز اضافه خواهد شد . افزایش روند سود با فرض عادی بودن هزینه ها وجود خواهد داشت اما در صورت افزایش ناگهانی هزینه ها و مواد یا مالیات ها ممکن است افزایش فروش منجر به افزایش سود نگردد .

3-2-8- روند ارزش ویژه :

     از مقایسه حقوق صاحبان سهام در ترازنامه چند دورة پیاپی روند ارزش ویژه مشخص می گردد اگر روند ارزش ویژه افزایش را در سنوات اخیر نشان دهد و یا اگر کاهش را نمایان سازد بایستی تحلیل گر علل افزایش وکاهش ارزش ویژه را بررسی وتحلیل نماید .
     افزایش ارزش ویژه از محل عدم تقسیم سود و تبدیل سود ویژه دوره مالی به سود انباشته یا سنواتی می باشد  اندوخته ها نیز سهم اختصاص یافته ای از انباشته ها هستند که ارزش ویژه را افزایش می دهند . افزایش ارزش ویژه در اثر افزایش سود ویژه دوره مالی به سود انباشته ، نشانه مطلوبیت مدیریت وکارائی مؤسسه خواهد بود در بررسی روند ارزش ویژه باید تغییرات کاهش و افزایش ارزش حاصل از عملیات روند تجاری و سود از یکدیگر تفکیک شوند .
 
4-2-8 – روند سرمایه در گردش :

     از مقایسه سرمایه در گردش چند دوره پیاپی روند سرمایه در گردش حاصل می گردد اگر روند سرمایه درگردش از سال پایه تا سال جاری، دارای افزایش تدریجی باشد و شتاب با افزایش روند عملیات سرمایه در گردش، افزایش یافته باشد مؤسسه مطلوبترین روند سرمایه در گردش را دارد. بر عکس اگر سرمایه در گردش دارای کاهش تدریجی باشد نامطلوب واگر بدهی جاری نیز متناسب با سرمایه در گردش روند کاهش نداشته باشد کاهش تدریجی سرمایه در گردش نشانه در خطر افتادن مؤسسه خواهد بود .
 
5-2-8- روند نسبتها .

     بررسی روند نسبتها و درصدها نیز برای نشان دادن نحوه کارکرد و مطلوبیت یا نامطلوب بودن روند عملیات در مؤسسه، ضروری می باشد از مقایسه نسبتهای سنوات اخیر، روند نسبتها حاصل می گردد .

الف: روند نسبتهای جاری و آنی در صورتی که سیر صعودی داشته  باشد مطلوب و در صورت یکنواخت بودن خوب خواهد بود .

ب: روند دورة وصول مطالبات در صورتی که یکنواخت بوده و در سالیان اخیر مشابه باشد مطلوب می باشد .

پ: افزایش روند نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه ، دلالت بر سرمایه گذاری غیر ضروری و بیش از توان مؤسسه خواهد بود.

ت: چنانچه روند نسبت بدهی به ارزش ویژه سیر نزولی داشته باشد نشانه ادای  به موقع تعهدات مؤسسه می باشد و باعث خوشنامی خواهد بود.

تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش :

     افزایش یکنواخت سرمایه در گردش به صورت هماهنگ با عملیات یک مؤسسه و یا کاهش هماهنگ آن در زمان کاهش عملیات یک مؤسسه، نشانه مناسب بودن سیاست مالی مدیران مؤسسه می باشد . چون سرمایه در گردش با سرمایه جاری تفاوت دارایی جاری منهای بدهی جاری می باشد.
     از افزایش یکسان در دارایی جاری و بدهی جاری و یا برعکس کاهش مشابه در دارایی جاری و بدهی جاری ، تغییر مبلغ در سرمایه در گردش را بوجود نمی آورد ممکن است اجزای سرمایه در گردش بدون افزایش یا کاهش در سرمایه در گردش تغییراتی درونی داشته باشد .

1-3-8- شناسایی تغییرات سرمایه در گردش .

الف : بدهی جاری و دارائی جاری:
     بدهی جاری را از دارایی جاری کسر می کنند وسرمایه در گردش حاصل می شود . اگر بدهی جاری اضافه شود و مبلغ اضافی بدهی در اقلام دارایی جاری اضافه گردد تغییری در سرمایه در گردش به وجود نمی آورد .
 
ب: تغییرات دارایی ثابت :
     در صورتی که افزایش داراییها ثابت و یا غیر جاری از محل دارایی جاری صورت گیرد باعث کاهش سرمایه در گردش می شود . زیرا کاهش دارایی جاری منجر به کاهش سرمایه در گردش می گردد .

پ: تغییرات در بدهی بلند مدت :
     بدهیهای بلند مدت اگر به دارایی جاری واریز شوند . دارایی جاری را افزایش می دهند و برعکس اگر از دارایی جاری بازپرداخت گردند، دارایی جاری را کاهش می دهند .
     اگر بدهی بلند مدت به بدهی جاری تبدیل شوند ، بدهی جاری افزایش می یابد .

ت: تغییرات درحقوق صاحبان سهام :
     افزایش حقوق صاحبان سهام اگر به صورت واریز به دارایی جاری صورت گیرد .
دارایی جاری را اضافه نموده و سرمایه درگردش اضافه خواهد شد .

 4-8-تجزیه و تحلیل خطر سنجی :

     تجزیه وتحلیل خطر سنجی به آینده نظر دارد و خطرات آینده را برای فعالیتهای تجاری وتولیدی وخدماتی پیش بینی نموده و با انجام برنامه ریزی های صحیح و بودجه نویسی خطرات سرمایه گذاری را به حداقل کاهش می دهد . خطر سنجی بحث آینده گری اساس کار را تشکیل می دهد .

1-4-8- بودجه و برنامه ریزی :

     بودجه به برنامه مالی یک شرکت برای رسیدن به هدفی که در تحلیل سود شخص گردیده تعریف می شود . هدف تنظیم واجرای بودجه ، حفظ سرمایه وتأمین سود مورد نظر صاحبان و مدیران مؤسسه است .
     برای رسیدن به هدف برنامه ریزی یعنی نحوه و میزان به کارگیری ، نیروی انسانی ، سرمایه و مواد لازم است . به منظور حصول هدف،  برنامه ریزی ضروری بوده و برای برنامه ریزی تنظیم بودجه توسط شخص با قسمت شخص از شرکت با کسب اطلاعات مورد نیاز انجام  می شود .

     پیش بینی فروش شرکت از نظر مقداری و ریالی ، اولین گام تنظیم بودجه را تشکیل می دهد . با پیش بینی فروش مقدار تولید شرکت تعیین می گردد و متعاقب آن هزینه های تولید هزینه عمومی اداری وهزینه های توزیع وفروش پیش بینی شده و سود مورد نظر تعیین می گردد .
 
4-8- تجزیه و تحلیل خطر سنجی.
 
     تجزیه وتحلیل خطر سنجی به آینده نظر دارد و خطرات آینده را برای فعالیتهای تجاری و تولیدی و خدماتی پیش بینی نموده و با انجام برنامه ریزی های صحیح و بودجه نویسی خطرات سرمایه گذاری را به حداقل کاهش می دهد . خطر سنجی بحث آینده گری اساس کار را تشکیل می دهد .

1-4-8- بودجه و برنامه ریزی .

     بودجه به برنامه مالی یک شرکت برای رسیدن به هدفی که در تحلیل سود شخص گردیده تعریف می شود .
     هدف تنظیم و اجرای بودجه ، حفظ سرمایه و تأمین سود مورد نظر صاحبان و مدیران مؤسسه است . برای رسیدن به هدف برنامه ریزی یعنی نحوه و میزان به کارگیری ، نیروی انسانی ، سرمایه و مواد لازم است .
     به منظور حصول هدف،  برنامه ریزی ضروری بوده و برای برنامه ریزی تنظیم بودجه توسط شخص با قسمت شخص از شرکت با کسب اطلاعات مورد نیاز انجام می شود .
     پیش بینی فروش شرکت از نظر مقداری و ریالی ، اولین گام تنظیم بودجه را تشکیل می دهد .
     با پیش بینی فروش مقدار تولید شرکت تعیین می گردد ومتعاقب آن هزینه های تولید هزینه عمومی اداری وهزینه های توزیع وفروش پیش بینی شده و سود مورد نظر تعیین می گردد .
 
2-4-8- خطر سنجی بودجه .

     صورتهای مالی اطلاعات جامع مفیدی دارند واز روی صورتهای مالی ، با تقریب می توان پیش بینی بسیاری از احتمالات آینده موفق گردید . در پیش بینی یا آینده نگری ، عملیات انجام شده تجزیه و تحلیل گشته و از طریق تجزیه وتحلیل های درونی ، تجزیه وتحلیل مقایسه ای وتجزیه وتحلیل سرمایه در گردش ، وضعیت گذشته وحال مؤسسه را به طور واضح مشخص نموده وپس با بودجه نویسی ، برنامه آینده را مشخص   می سازیم .
     مهمترین مسئله در یک مؤسسه برای آینده  ، نحوة فراهم نمودن وجوه نقد مورد نیاز به کار انداختن منابع نقدی و غیر نقدی برای انجام فعالیتهای شرکت با تأمین حداکثر سود می باشد .