حسابداری دولتی : (Govermental Accounting)
عبارت است
از کلیه عملیات مربوط به تجزیه وتحلیل ، ثبت ، طبقه بندی ، تلخیص ، گزارش
دهی و تفسیر فعالیتهای مالی سازمانهای دولتی که بارعایت قوانین و مقررات
مالی و اصول و موازین متداول حسابداری دولتی انجام میشود . حسابداری دولتی
شامل تمام عملیات وصول و پرداخت منابع مالی دولت ، نگاهداری حسابهای
سازمانهای دولتی و نیز تهیه گزارشهای مالی مربوط میباشد
.
حساب مستقل : (fund)
هر حساب مستقل بمنظور
تفکیک برنامه ها و فعالیتهایی که از محل درآمدهای خاصی تأمین مالی میشوند ،
میباشد که عبارت است از وجوه نقد یا سایر داراییها و منابع مالی که برای
اجرای برنامه ها و عملیات معین یا جهت نیل به اهداف مشخص طبق قوانین و
مقررات اختصاص داده شده است . هر حساب مستقل واحد حسابداری و مالی مستقلی
را بوجود می آورد که خود شامل انواع حسابهای دائمی و موقت است
.
حسابداری نقدی : (Cash Accounting)
در حسابدار ی
نقدی ، درآمدها در سال مالی وصول وجوه نقد مربوط و هزینه ها در سال مالی
پرداخت وجوه نقد مربوط به حساب منظور می شود . در این مبنا تحقق یا قطعی
شدن درآمد و تعهد یا وقوع هزینه که معمولاً از آثار دریافت یا ارائه کالا و
خدمات است ، در امر شناخت درآمدها و هزینه ها مورد نمی یابد .زیرا شرط
اصلی برای ثبت درآمدها و و صول آنها و برای ثبت هزینه ها پرداخت آنها محسوب
می شود . صورتهای مالی که با حسابداری نقدی تنظیم میشود معمولاً فاقد
حسابهای دریافتنی و پرداختنی است
.
حسابداری تعهدی : (Accrual Accounting)
در
حسابداری تعهدی ، درآمدها در سال انجام خدمات یا فروش کالاها به حساب منظور
میشود (اگرچه وجوه نقد حاصل از فروش کالاها و خدمات مذکور در سالهای مالی
قبل یا بعد از فروش دریافت شود)و هزینه ها در سال دریافت کالاها و خدمات و
ایجاد تعهد به حساب منظور میگردد (اگرچه بهای کالاها و خدمات مزبور در
سالهای مالی قبل یا بعد از خرید پرداخت شود .) بعبارت دیگر در این مبنا ،
صرف نظر از انجام یا عدم انجام هرگونه دریافت و پرداخت ، درآمدها در دوره
تحقق و هزینه ها در دوره تحمل یا وقوع ثبت میگردد
.
حسابداری نیمه تعهدی : (Semi-Accrual Accounting)
در
حسابداری نیمه تعهدی که ترکیبی از دو مبنای نقدی و تعهدی است ،برای ثبت
درآمدها از مبنای نقدی و برای ثبت هزینه هااز مبنای تعهدی استفاده می شود .
بعبارت دیگر در مبنای نیمه تعهدی درآمدهایی که عملاً وصول و هزینه هایی که
تعهد یا تحمل شده است در حسابهای هر دوره مالی ثبت می شود
.
حسابداری تعهدی تعدیل شده : ( Adjusted Accrual Accounting)
در
حسابداری تعهدی تعدیل شده ،شناخت و ثبت درآمدها در حسابها در دوره مالی
انجام میشود که در آن دوره درآمد « آماده ، دردسترس و قابل اندازه گیری »
است منظور از آماده و در دسترس بودن درآمدها قابل وصول بودن آنها در دوره
مالی جاری یا مدتی کوتاه بعد از پایان دوره جاری است ،به ترتیبی که پرداخت
بدهیها و تعهدات دوره جاری از محل درآمدهای مذکور میسر باشد .مفهوم « قابل
اندازه گیری بودن درآمدها » آن است که مبلغ ریالی آنها را بتوان با دقت
کافی جهت ثبت تعیین نمود. در این مبنا هزینه ها معمولاً در دوره وقوع یا
تحمل یعنی دوره ای که تعهد و بدهی قابل پرداخت بابت هزینه ایجاد می شود ،
در حسابها منظور میگردند
.
حسابداری نقدی تعدیل شده : (Adjusted Cash Accounting)
در
این مبنا ،ثبت درآمدها در دوره دریافت وجوه نقد و ثبت هزینه ها در دوره
پرداخت وجوه نقد بابت تعهدات ایجاد شده صورت میگیرد .بعبارت دیگر درآمدها
زمان وصول و هزینه ها زمان پرداخت تعهدات ناشی از دریافت کالاها و خدمات ،
شناسایی و ثبت می شود
.
سال مالی : (Financial Year)
یکسال هجری شمسی است که از اول فروردین ماه آغاز و به پایان اسفند ماه ختم می شود
.
بودجه کل کشور : (Budget)
برنامه مالی دولت است
که برای یکسال مالی تهیه و حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تأمین
اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی که منجر به نیل سیاستها و به
هدفهای قانونی کشور ، بوده و از 3 قسمت بودجه عمومی و بودجه شرکتهای دولتی و
بودجه مؤسساتی غیر از عناوین فوق تشکیل شده است
.
تفریغ بودجه : (Settlement Of Budget)
تفریغ از نظر لغوی فارغ ساختن است و تفریغ بودجه در اصطلاح مالی یعنی فراغت از بودجه و یا نتیجه اجرای بودجه است .
صورتحساب عملکرد بودجه :
در
واقع مقایسه هزینه های واقعی و هزینه های پیش بینی شده (اعتبارات مصوب) از
یکسو و مقایسه درآمدهای واقعی و درآمدهای پیش بینی شده از سوی دیگر است .
دیون بلا محل :
دیون بلامحل عبارتست از بدهیهای قابل پرداخت سنوات گذشته که در بودجه
مربوط اعتباری برای آنها منظور نشده و یا زائد بر اعتبار مصوب و در هر دو
صورت به یکی از طرق زیر بدون اختیار دستگاه ایجاد شده باشد .
الف –
احکام قطعی صادره از طرف مراجع ذیصلاح انواع بدهی به وزارتخانه ها و موسسات
دولتی و شرکتهای دولتی ناشی از خدمات انجام شده مانند حق اشتراک برق ، آب ،
هزینه های مخابراتی ، پست و هزینه های مشابه که خارج ازاختیار دستگاه
اجرائی ایجاد شده باشد .
ج – سایر بدهیهائی که خارج از اختیار دستگاه
ایجاد شده باشد . انواع دیون بلامانع موضوع این بند از طرف وزارت امور
اقتصادی و دارائی تعیین و اعلام خواهد شد
.
درآمد عمومی : (General Revenue)
درآمد عمومی
عبارت است از درآمدهای وزارتخانه ها و موسسات دولتی و مالیات و سود سهام
شرکتهای دولتی و درآمد حاصل از انحصارات و مالکیت و سایر درآمدهائی که در
قانون بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد عمومی منظور میشود
.
در آمد اختصاصی: (Especial Revenue)
درآمد
اختصاصی عبارت است از درآمدهائی که بموجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در
بودجه کل کشور تحت عنوان درآمداختصاصی منظور میگردد و دولت موظف است حداکثر
تا سه سال پس از تصویب این قانون ، بودجه اختصاصی را حذف نماید
.
مازاد : (Surplus)
در حسابداری دولتی و سازمانهای غیرتجاری مبلغ فزونی درآمد بر هزینه در صورتحساب درآمد و هزینه
.
سایر منابع تأمین اعتبار : (Other Financing Sources)
سایر
منابع تامین اعتبار عبارتند از منابعی که تحت عنوان وام ، انتشار اوراق
قرضه ، برگشتی از پرداختهای سالهای قبل و عناوین مشابه در قانون بودجه کل
کشور پیش بینی میشود و ماهیت درآمد ندارند
.
وجوه عمومی : (General Cash)
وجوه عمومی عبارت
است از نقدینه های مربوط به وزارتخانه ها و موسسات دولتی و شرکتهای دولتی و
نهادها و موسسات عمومی غیر دولتی و موسسات وابسته به سازمانهای مذکور که
متعلق حق افراد و موسسات خصوصی نیست و صرفنظر از نحوه و منشاء تحصیل آن
منحصرا برای مصارف عمومی بموجب قانون قابل دخل و تصرف میباشد
.
ذیحساب- عامل خزانه :(Treasury Officer)
مأموری
است که بموجب حکم وزارت امور اقتصادی و دارائی از بین مستخدمین رسمی واجد
صلاحیت به منظور اعمال نظارت و تأمین هماهنگی لازم در احرای مقررات مالی و
محاسباتی در وزارتخانه ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و دستگاههای اجرائی
محلی ومؤسسات و نهادهای عمومی غیر دواتی به این سمت منصوب میشود و انجام
سایر وظایف مشروحه زیر را بعهده خواهد داشت :
1- نظارت بر امور مالی و محاسباتی و نگاهداری و تنظیم حسابها بر طبق قانون و ضوابط و مقررات مربوط و صحت و سلامت آنها .
2- نظارت بر حفظ اسناد و دفاتر مالی .
3- نگاهداری و تحویل و تحول وجوه و نقدینه ها و سپرده ها و اوراق بهادار .
4- نگاهداری حساب اموال دولتی و نظارت بر اموال مذکور .
معاون ذیحساب :
مأموریست که با حکم وزارت امور اقتصادی و دارائی از بین کارکنان رسمی واجد صلاحیت به این سمت منصوب می شود .
تشخیص :
تشخیص ، عبارت است از تعیین و انتخاب کالا و خدمات و سایر پرداختهائی که
تحصیل یا انجام آنها برای نیل به اجرای برنامه های دستگاههای اجرائی ضروری
است
.
تأمین اعتبار : (Financing)
عبارت است از اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب برای هزینه معین
.
تعهد : (Commitment)
تعهد از نظر قانون محاسبات عمومی عبارت است از ایجاد دین برذمه دولت ناشی از :
الف – تحویل کالا یا انجام دادن خدمت .
ب – اجرای قراردادهائی که با رعایت مقررات منعقد شده باشد .
ج – احکام صادر شده از مراجع قانونی و ذیصلاح .
د – پیوستن به قراردادهای بین المللی و عضویت در سازمانها یا مراجع بین المللی با اجازه قانون
.
تسجیل : (Authentication)
تسجیل عبارت است از تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی .
صدور حواله :
حواله
اجازه ای است که کتباً وسیله مقامات مجاز وزارتخانه یا مؤسسه دولتی و یا
شرکت دولتی و یا دستگاه اجرائی محلی و یا نهادهای عمومی غیر دولتی و یا
سایر دستگاههای اجرائی برای تأدیه تعهدات و بدهیهای قابل پرداخت از محل
اعتبارات مربوط عهده ذیحساب در وجه ذینفع صادر میشود.
امین اموال :
مأموری
است که از بین مستخدمین رسمی واجد صلاحیت و امانتدار با موافقت ذیحساب و
بموجب حکم وزارتخانه یا مؤسسه ذیربط به این سمت منصوب و مسوولیت حراست و
تحویل و تحول و تنظیم حسابهای اموال و اوراقی که در حکم وجه نقد است و
کالاهای تحت ابوابجمعی ، بعهده او واگذار میشود .
کار پرداز :
مأموری است که از بین مستخدمین رسمی واجد صلاحیت دستگاه ذیربط به این سمت
منصوب میشود و نسبت به خرید و تدارک کالاها و خدمات مورد نیاز طبق دستور
مقامات مجاز با رعایت مقررات اقدام می نماید .
عامل ذیحساب :
مأموری
است که با موافقت ذیحساب و به موجب حکم دستگاه اجرائی مربوط از بین
مستخدمین رسمی واجد صلاحیت در مواردی که بموجب آئیننامه اجرائی معین خواهد
شد به این سمت منصوب و انجام قسمتی از وظایف و مسوولیتهای موضوع ماده 31
قانون محاسبات عمومی توسط ذیحساب به او وحول میشود . کار پردازان و واحدهای
تدارکاتی و سایر مأموران و واحدهای دولتی مادامیکه به اقتضای ماهیت وظایف
قانونی خود و یا مأموریتهای محوله مجاز به دریافت تنحواه گردان پرداخت از
ذیحساب میباشد از لحاظ مقررات مربوط به واریز تنخواه گردان دریافتی در حکم
عامل ذیحساب محسوب میشود
.
تفویض اختیار : (Delegation Of Authority)
اختیارات و
مسئولیت تشخیص ، انجام تعهد ،تسجیل و حواله که به عهده وزیر یا رئیس
مؤسسه می باشد ،حسب مورد مستقیماً و بدون واسطه از طرف مقامات فوق به سایر
مقامات دستگاه مربئطه کلاً یا بعضاً واگذار میگردد ،تفویض اختیار نام
دارد.
درخواست وجه :
درخواست وجه سندی است که ذیحساب برای دریافت
وجه بمنظور پرداخت حواله های صادر شده موضوع ماده 21 این قانون و سایر
پرداختهائی که بموجب قانون از محل وجوه متمرکز شده در خزانه مجاز میباشد
حسب مورد از محل اعتبارات و یا وجوه مربوط عهده خزانه در مرکز و یا عهده
نمایندگی خزانه در استان در وجه حساب بانکی پرداخت دستگاه اجرائی ذیربط
صادر میکند
.
تنخواه گردان حسابداری : (Revolving Fund of Accounting)
تنخواه گردان حسابداری عبارت است از وجهی که خزانه و یا نمایندگی خزانه در
استان از محل اعتبارات مصوب برای انجام بعضی از هزینه های سال جاری و
تعهدات قابل پرداخت سالهای قبل در اختیار ذیحساب قرار میدهد تا در قبال
حواله های صادر شده واریز و با صدور درخواست وجه مجدداً دریافت گردد
.
تنخواه گردان پرداخت : (Revolving Fund of Payment)
تنخواه گردان پرداخت عبارت است از وجهی که از محل تنخواه گردان حسابداری
از طرف ذیحساب با تأیید وزیر یا رئیس مؤسسه و یا مقامات مجاز از طرف آنها
برخی از هزینه ها در اختیار واحدها و یا مأمورینی که بموجب این قانون و
آئیننامه های اجرائی آن مجاز به دریافت تنخواه گردان هستند قرار میگیرد تا
به تدریج که هزینه های مربوط انجام میشود اسناد هزینه تحویل و مجدداً وجه
دریافت دارند
.
هزینه¬های جاری: (Revenue Expenditures)
هزینه¬های
سرمایه¬ای دارای جنبه جاری، عادی و تکراری می-باشند و در مقابل دریافت
کالا و خدماتی انجـام می¬شوند که برای عملیات وظایف جاری سازمان دولتی و
نگهداری اموال آن ضروری هستند. منابع و نتایج حاصل از این هزینه¬ها معمولاً
فقط متوجه سال مالی جاری که در آن هزینه انجام می¬شود می-باشد نه سالهای
مالی بعد.
هزینه¬های سرمایه¬ای: (Capital Expenditures)
هزینه¬های سرمایه¬ای مخارجی هستند که انجام آنها موجب ایجاد یا افزایش اموال و داراییهای ثابت می¬شود
.
هزینه : (Expense)
هزینه عبارت از پرداختهائی
است که بطور قطعی به ذینفع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا عناوین مشابه
با رعایت قوانین و مقررات مربوط صورت میگیرد
.
پیش پرداخت : (Prepayment)
پیش پرداخت عبارت است از پرداختی که محل اعتبارات مربوط بر اساس احکام و قراردادها طبق مقررات پیش از انجام تعهد صورت می گیرد
.
علی الحساب : (On Account)
علی الحساب عبارت است از پرداختی که بمنظور ادای قسمتی از تعهد با رعایت مقررات صورت می گیرد
.
پیش¬پرداخت سنواتی: ( Prepayment Prior years)
پیش¬پرداختهایی
که تا پایان هر سال مالی مستهلک نشود و در سال بعد در حساب جداگانه¬ای تحت
عنوان فوق نگهداری می¬شود تا در سالی که به مرحله تعهد می¬رسد به حساب
هزینه از محل اعتبارات سنواتی منظور گردد
.
علی¬الحساب سنواتی: (On Account - Prior years)
علی¬الحسابهایی که تا پایان سال مالی مـورد عمل تسویه نشوند در حساب فوق منظور و به سال بعد انتقـال می¬یابند
.
سپرده : (Diposit)
سپرده از نظر قانون محاسبات عمومی عبارت است از :
الف
– مجوهی که طبق قوانین و مقررات بمنظور تأمین و یا جلوگیری از تضییع حقوق
دولت دریافت میگردد و استرداد و یا ضبط آن تابع شرایط مقرر در قوانین و
مقررات وقراردادهای مربوط است .
ب – وجوهی که بمنظور قرارها و یا احکام
صادره از طرف مراجع قضائی از اشخاص حقیقی و یا حقوقی دریافت میگردد و بموجب
قرارها و احکام مراجع مذکور کلا یا بعضاً قابل استرداد میباشد .
ج –
مجوهی که بر اساس مقررات قانونی توسط اشخاص نزد دستاگاههای دولتی به نفع
اشخاص ثالث تودیع میگردد تا با رعایت مقررات مربوط به ذینفع پرداخت شود
.
اعتبار : (Appropriate)
اعتبار عبارت از مبلغی
است که برای مصرف یا مصارف معین به منظور نیل به اهداف و اجرای برنامه های
دولت به تصویب مجلس شورای اسلامی می رسد .
تخصیص اعتبار: (Allotment)
عبارت است از تجویز
استفاده از مبالغ معینی از اعتبارات مصوب سالانه در دوره¬های زمانی مشخص
(سه ماهه، چهار ماهه، شش ماهه و غیره). به عبارت دیگر، تخصیص اعتبار تعیین
حجم اعتباری است که در دوره¬های زمانی معین در سال مالی، برای تامین هزینه
اجرای برنامه¬ها، عملیات و سایر پرداختها مورد لزوم است.
اعتبار مصوب: (Appropriation)
عبارت است از اجازه
ایجاد هزینه، بدهی یا تعهد به میزان معین برای سازمان دولتی در قبال دریافت
کالا و خدمات مورد استفاده جهت اجرای برنامه¬ها و مغایرتهای مصوب.
پرداخت¬های انتقالی:
پرداختهای
انتقالی هزینه¬هایی هستند که سازمان دولتی در قبال آنها کالا و خدماتی را
دریافت نمی¬کند (مانند بازپرداخت اصل و نوع بدهیها و وامهای دریافتی. کمکها
و اعانات بلاعوض.)
فصل:
فصل یـک تقسیم¬بندی اصلی از کوششهای سازمـان
یافتـه دولـت است که خدمات مشخصی را برای جامعه دربر می¬گیرد. انجام عملیات
مربوط به هر فصل یکی از اهداف اصلی دولت محسوب می-شود. مانند فصول
کشاورزی، منابع طبیعی و
...
برنامه: (Program، Sub function)
برنامه
بالاترین سطح طبقه¬بندی کارهای اجرایی یک یا چند دستگاه برای انجام عملیات و
وظایفی است که در داخل یک فصل به آن محول شده است. هر برنامه حدود کارهایی
را که به منظور نیل به مقاصد و اهداف دستگاهها صورت گرفته و منجر به تولید
حاصل نهایی (خدمت یا کالا) می¬گردد مشخص می¬سازد
.
خزانه: (Treasury)
خزانه یعنی صندوق و سازمان
هماهنگ کننده دخل و خرج کشور. در واقع خزانه سازمانی است که وجوه دریافتی
دولت در آن تمرکز و کلیه پرداختها از طریق آن و یا نمایندگی¬های ذیربط صورت
می¬گیرد
.
خزانه داری کل: ( General Treasury Administration)
خزانه
دار کل در واقع مدیریت امور مالی دولت را به عهده داشته و وجوه لازم را
جهت تامین مالی اعتبارات مصوب تهیه و مدارک لازم به منظور وصول، نگهداری
وجوه و پرداخت مخارج دولت را فراهم می¬نماید.
اعتبارات جاری:
منظور
اعتباراتی است که برای تامین هزینه¬های جاری دولت و همچنین هزینه نگهداشت
سطح فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی دولت پیش¬بینی می¬گردد.
اعتبارات عمرانی:
اعتباراتی
که برای تامین هزینه¬های طرحهای عمرانی پیش می-شود، اعتبارات عمرانی نام
دارد، طرح عمرانی- منظور مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس
مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی یا اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام
می¬شود طی مدت معین و با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به هدفهای برنامه
عمرانی به صورت سرمایه¬گذاری ثابت اجرا می¬گردد
.
اعتبار تخصیص یافته: (Allotment)
چون در قانون
بودجه هر سال به دولت اجازه داده می¬شود مخارج خود را در حدود وصول درآمدها
و سایر منابع تامین اعتبار انجام دهد، لذا مصرف اعتبارات مصوب دستگاههای
دولتی نیز هنگامی عملی خواهد گردید که تمام یا قسمتی از اعتبارات مصوب به
آنها تخصیص داده شود