مدارس هوشمند یک نیاز جدی است

فناوری اطلاعات و ارتباطات به کمک آموزش می آید : مدارس هوشمند یک نیاز جدی است

تهیه کننده :  علی صابری

    در قرن حاضر اکثر مشاغل به دانش و مهارت های رایانه یی نیاز دارند و به نوعی ورود به این عرصه نیز به نوع جدیدی از آموزش نیاز دارد که با آموزش سنتی کنونی به خصوص آنچه هم اکنون در مدارس ایران در جریان است، همخوانی ندارد. مدتی است برخی کشورهای جهان به تاسیس مدارس الکترونیکی یا آنچه در ایران مصطلح شده مدارس هوشمند، دست زده اند. الگوی اولیه این مدارس از کشور انگلیس گرفته شده است و کشور مالزی یکی از پیشتازان ایجاد این مدارس به شمار می رود.
    
    در مدارس هوشمند رایانه در نحوه تدریس و ارزشیابی تاثیر می گذارد و برنامه های درسی را تا حدودی تغییر می دهد. ولی در عین حال کارکردهای اجتماعی مدارس بر جای خود باقی می ماند چون در روابط اجتماعی به دانش آموزان یاری می رساند. در این مدارس دانش آموزان می آموزند انبوهی از اطلاعات را پردازش و از این اطلاعات در جهت یادگیری بیشتر استفاده کنند. دانش آموزان حتی می توانند با منابع علمی جهان و معلمان و بچه های مدارس دیگر ارتباط برقرار کنند. در مدارس هوشمند معلمان می توانند به جای اینکه تلاش کنند خودشان پاسخی برای پرسش های دانش آموزان پیدا کنند، از آنها بخواهند پاسخ پرسش هایشان را در رایانه پیدا و برای بقیه بازگو کنند. البته مدارس هوشمند این کارایی را نیز دارند که به دانش آموزان نشان دهند چه اطلاعاتی در وب موثق است تا کودکان و نوجوانان ضمن دریافت اطلاعات درست تحت تاثیر تبلیغات سوء اینترنت هم قرار نگیرند. در نهایت به کارگیری رایانه به معلمان خوشفکر کمک می کند به دوره آموزش براساس کتاب محوری و سخنرانی تک گویانه معلم در کلاس خاتمه دهند و سیستم آموزشی را به شکل سیستم مشارکتی، مبتنی بر آموزش توانایی های پژوهش، جمع بندی، تحلیل و نتیجه گیری دانش آموزان تبدیل کنند.
    
    دانش آموزان ایرانی در مقایسه با دانش آموزان کشورهای پیشرفته و برخی کشورهای در حال توسعه پیشرو، عقب ماندگی هایی دارند. در کشورهای پیشرفته کودکان از همان ابتدا در خانواده با رایانه آشنا می شوند و با آن کار می کنند در حالی که در کشور ما در حال حاضر هنوز رایانه به منازل بسیاری از خانواده ها راه پیدا نکرده است.
    
    البته کارشناسان هشدار می دهند حتی در صورت ایجاد امکان دسترسی همه دانش آموزان به امکانات لازم باز هم رایانه نمی تواند مشکلات ریشه یی مدارس را حل کند و اگر هدف از کاربرد رایانه در مدارس مشخص نشود، رایانه ها تنها به دستگاه های تحمیلی در مدارس تبدیل می شوند.
    
    مرضیه ابراهیمی کارشناس فناوری اطلاعات در این خصوص می گوید: اگرچه در عصر تکنولوژی و اطلاعات سرعت تولید دانش تصاعدی است ولی به خاطر عمق داشتن و ریشه دار بودن علوم این سرعت نباید خطی و شتابزده باشد. ما به آموزش شتابان نیازمندیم نه آموزش شتابزده و اگر راهی که طی می کنیم اشتباه باشد فناوری بر سرعت ما در راه اشتباه می افزاید.
    
    این کارشناس در خصوص چالش های سیستم آموزشی کشور و دلیل اصلی ورود فناوری به این سیستم نیز می گوید: پرورش خلاقیت و ایجاد تغییر و سوق دادن یادگیرندگان به سمت ناشناخته ها، ایجاد زمینه بهره مندی مناسب و عدالت در دسترسی به منابع موجود، انتقال و پردازش حجم عظیمی از دانش در عصر اطلاعات، ایجاد زمینه حضور صحیح دانش و فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در تکنولوژی های نوین آموزشی و محیط اینترنت و البته سابقه چند کشور دنیا در ایجاد مدرسه هوشمند که البته بر مبنای 10 سال پژوهش و تحقیق انجام گرفته بود، باعث شد ما هم به ایجاد این مدارس بیندیشیم. در نتیجه با چند بازدید و مطالعه روی نمونه های مشابه ظرف یک سال طرح پایلوت مدرسه هوشمند در چند مدرسه منتخب کلید زده شد. البته زمانی که کلید این طرح زده شد بستر آموزشی و پژوهشی دقیق منطبق با شرایط محیطی و فرهنگی و آموزشی وجود نداشت و این کار با سند محکم تحلیل شده با مدیریت قدرتمند پروژه و بازدهی کاری کارشناس شروع نشد و به نظر می رسد طرح های پایلوت در این بعد حداقل باید دارای یک سیستم آنالیز و تحلیل و ارزیابی تعریف شده از قبل باشد تا مرتباً پیشرفت پروژه را بسنجد و موانع و مخاطرات آن را از قبل پیش بینی و راه حل های پیشنهادی را ارائه کند.
    
    به هرحال در تعریف مدرسه هوشمند باید گفت مدرسه هوشمند مدرسه یی است که با کمک فناوری های نوین سیستم های آموزشی و دیجیتالی هوشمند درصدد سرعت بخشی به فرآیند یاددهی، یادگیری و بهبود مدیریت به صورت کاملاً نظام یافته باشد تا انسان عصر اطلاعات قادر به پردازش و دسته بندی و استفاده بهینه از منابع فنی دانش روز با توجه به طیف گسترده آن برای کشف استعداد خود و بروز خلاقیت ها باشد. در طراحی یک مدرسه هوشمند باید به چهار فاکتور تاثیرگذار توجه کرد:
    
    1- عوامل محیطی (فضا و طراحی مناسب مدرسه، کلاس ها و...) 2- عوامل اجرایی و یادگیرندگان (آموزش قبل از شروع به جهت توجیه مدیران، معلمان و دانش آموزان) 3- عامل سخت افزاری و شبکه طراحی مهندسی وسایل ارتباطی شبکه و سخت افزاری 4- عامل مهم نرم افزار و دیجیتال.
    
    فضای فیزیکی یک مدرسه هوشمند باید به یک زیرساخت ارتباطی قوی مجهز باشد تا بتواند به شکل مستمر نسبت به وضعیت های متغیر محیط عکس العمل نشان داده و خود را با آنها وفق دهد.
    
    برای ایجاد یک مدرسه هوشمند یا کلاً ورود فناوری اطلاعات به مدارس وزارت آموزش و پرورش باید به دنبال ایجاد بانک های اطلاعاتی قوی و هماهنگ باشد که بتواند شبکه آموزشی قوی و استانداردی را ایجاد کند تا خدمات محتوایی و آموزشی را به راحتی در دسترس مدرسه قرار دهد. تغذیه کننده این شبکه آموزشی می تواند بانک دپارتمان تحقیق و پژوهش، سازمان آموزش و پرورش و بانک استانداردهای آموزشی باشد.
    
    از طرف دیگر طراحی فنی سیستم ارتباطات داخلی و تجهیزات سخت افزاری خود مدرسه جهت ایجاد امکانات مناسب برای استفاده اطلاعات آموزشی و نرم افزاری باید در مدرسه صورت بگیرد. سیستم های دیجیتال و نرم افزاری نیز باید دارای یک پیش زمینه و بستر دقیق مطالعاتی باشد.
    
    استفاده از انواع نرم افزارها و محتواهای آموزشی غیراستاندارد می تواند لطمات جبران ناپذیری را به بدنه آموزش وارد و یادگیرندگان را دچار سردرگمی کند. برای استفاده از سیستم دیجیتال نرم افزار باید قدم به قدم حرکت کرد و مراحل فازبندی شده و رشد را تعریف کرد زیرا یکباره رسیدن به سیستمی کاملاً هوشمند رویایی و بی پایه و اساس است و بر این اعتقادیم که در یک سیستم مدرسه هوشمند در صورتی که برنامه ریزی شده و قدم به قدم عمل شود، هزینه ها با بهره وری رابطه مستقیم خواهد داشت و با گذر زمان با پیچیدگی فرآیند روبه رو خواهیم شد.
    
    معماری سیستم آموزش الکترونیکی برای طراحی یک نرم افزار جامع که بتواند خونی را در پیکره طراحی شده فضای مدرسه هوشمند به جریان اندازد، باید از جدیدترین متدها و تکنولوژی های آموزشی استفاده کند که بر پایه زیرساخت های استانداردشده صنعتی و آموزشی با شناخت و تعریف دقیق وظایف آموزشی و اداری سیستم برپاشده باشد.
    
    شرایط مناسب از نظر دست اندرکاران چنین طرح هایی این است که معلم دیگر آموزش دهنده صرف نیست، فعالیت های گروهی تشویق می شود، با تک تک دانش آموزان متناسب با توانمندی ها و استعدادهای آنها رفتار می شود و دانش آموزان می توانند مواد درسی شان را از طریق سایت های اینترنتی دنبال کنند. ارزشیابی نیز از شکل حافظه محوری خارج می شود.
    
    در مدارس هوشمند از اینترنت استفاده زیادی می شود ولی این با آموزش مجازی متفاوت است چرا که در آموزش از راه دور معلم و دانش آموز یا استاد و دانشجو از طریق اینترنت صدا و تصویر یکدیگر را دریافت می کنند و در یک محیط و مکان حضور ندارند البته در باب مزایای دانشگاه های مجازی نیز گفته می شود تعداد دانشجویان افزایش ولی هزینه ها کاهش می یابد. آموزش مجازی به طور کلی به آموزش توسعه زیادی می دهد. افزایش تعداد این دست از دانشگاه ها در سطح جهان نیز به این باور که بهتر است این نوع دانشگاه ها را در ایران گسترش دهیم، دامن زده است چرا که تعداد استادان و ظرفیت کلاس های دانشگاهی در کشور ما محدود است بنابراین از طریق اینترنت می توان خیلی ها را آموزش داد و لازم نیست کلاس فیزیکی باشد چرا که هر کس می تواند در خانه از طریق رایانه آموزش ببیند، تمرین حل کند و نمره بگیرد و براساس این نمرات به مراحل بعدی و دروس بعدی صعود کند.
    
    در مجموع باید گفت ما برای عقب نماندن از قافله جامعه جهانی که به سرعت نقش رایانه ها را در مشاغل گسترش می دهد به سیستم آموزش مناسب این عصر نیازمندیم، منتها در صورتی که به مشکلات ساختاری آموزش نپردازیم، تنها از رایانه ها دکوری خواهیم ساخت بی اینکه به نتایج مورد نظر دست پیدا کنیم.