افسردگى امروزه از شیوع بالایى در میان مراجعه‌کنندگان به کلینیکهاى روان‌پزشکى برخوردار است، و دارای حالات متنوع و زیادى بوده که از مهم‌ترین آنها مىتوان به اختلالات خواب اشاره کرد.
افسردگى (DEPRESSION) حالتى احساسى است که مشخصهاش اندوه، بىاحساسى (APATHY)، بدبینى (PESSIMISM) و احساس تنهایى است. این بیمارى که امروزه از شیوع بالایى در میان مراجعه‌کنندگان به کلینیکهاى روان‌پزشکى برخوردار است، داراى تظاهرات متنوع و زیادى بوده که ازمهم‌ترین آنها مىتوان به اختلالات خواب اشاره نمود. تحقیقات نشان مىدهد ۷۵ درصد از بیماران افسرده مشکلى در خواب (چه به صورت بى‌خوابى و چه پرخوابى) دارند و همچنین علائم این بیماران در هنگام صبح تشدید مىشود. نکته جالب و قابل‌توجه و مورد بحث ما، این است که در این بیماران، چگالى REM (حرکت سریع چشم) در نیمه اول خواب و همچنین کل زمان REM افزایش یافته و فاصله میان به خواب رفتن تا شروع اولین دوره REM یعنى ( LATENCY – REM) کم شده و مرحله چهارِ خواب نیز کاهش مىیابد.
به طور متوسط پانزده تا بیست دقیقه طول مىکشد تا یک فرد معمولى به خواب رود. پس در عرض ۴۵ دقیقه وارد مراحل سه و چهار خواب شده که این مراحل، عمیق‌ترین مراحل خوابند
پس به عبارت سادهتر مىتوان گفت، افراد افسرده زمان بیشترى را در مرحله خواب REM به سر مىبرند. یعنى به میزان بیشترى نسبت به سایرین خواب مىبینند.
یک روش درمانى جدید براى بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آنها براى کاهش میزان REM است که بهترین شکل آن نماز صبح است. زمان نماز صبح که مورد تأکید قرآن و همچنین بسیارى از روایات بوده، سبب کاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص مىشود. زیرا شخص نمازگزار که خود راملزم به اقامه نماز صبح مىداند و باید صبح‌گاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوى ورود به مرحله قابل توجهى از REM را مىگیرد. از این جهت بیدارى صبح‌گاهى براى نماز، خود به تنهایى مىتواند یک عامل مهم بدون عارضه در پیشگیرى از افسردگى مطرح باشد که بر تمام روش‌هاى درمانى دارویى و غیر دارویى ارجح است؛ چرا که پیشگیرى بر درمان مقدم است.
حال ببینیم این موضوع چه ارتباطى با نماز صبح دارد؟؛ یعنی نماز صبح چه اثر درمانى‌ای مىتواند بر این بیماران داشته باشد؟
به طور متوسط پانزده تا بیست دقیقه طول مىکشد تا یک فرد معمولى به خواب رود. پس در عرض ۴۵ دقیقه وارد مراحل سه و چهار خواب شده که این مراحل، عمیق‌ترین مراحل خوابند؛ یعنى بیشترین تحریک براى بیدار کردن فرد در این مراحل لازم است. حدود ۴۵ دقیقه پس از مرحله چهار است که نخستین دوره حرکات سریع چشم (REM) فرا مىرسد. هر چه از شب مىگذرد، دورههاى REM طولانىتر و مراحل سه و چهار کوتاهتر مىشود. بنابراین در اواخر شب، خواب شخص سبکتر شده و رؤیاى بیشترى مىبیند (یعنى‌خواب REMاش بیشتر مىشود).
پس قسمت اعظم خواب REM در ساعات نزدیک صبح به وقوع مىپیوندد. از طرفى هم دیدیم که یکى از مشکلات مهم بیماران افسرده، افزایش یافتن طول خواب REM و خواب دیدن زیاد است. از این جهت یک مبناى مهم در تولید داروهاى ضد افسردگى، ایجاد داروهایى است که کاهش‌دهنده مرحله REM خواب باشند (از جمله داروهاى ضدافسردگى سهحلقهاى).
قابل ذکر است که آثار روحى و روانى ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است که انسان با دانستن آنهامی‌تواند از بسیاری از بیماری‌های روحی ـ روانی پیشگیری کند.
منبع: مجله پرسمان، شماره ۱۵
