مفاهیم: لیزینگ چیست؟
Lease لغت
انگلیسی و به معنی اجاره دادن و کرایه کردن است و در عمل ویژگی اصلی آن این است که
حق مالکیت مورد اجاره در دست موجر و حق استفاده از آن در اختیار
مستاجر قرار دارد. در ایران لیزینگ در چارچوب قرارداد اجاره به شرط تملیک منعقد و
به موقع اجرا گذاشته می شود و طی آن حق استفاده از دارایی برای مدت معینی به اجاره
گیرنده (مستاجر) واگذار و در پایان مدت قرارداد نیز مالکیت و دارایی به اجاره
گیرنده منتقل می شود.
در هنگام عقد قرارداد باید دوره (مدت) قرارداد، مبلغ
دقیق، تعداد اقساط اجاره و نحوه تعیین و محاسبه اصل و فرع قیمت باقی مانده مشخص
شود.
نقطه مشترک انواع معاملات لیزینگ، موضوع بازپرداخت اقساط آن است که باید
در فواصل زمانی معین و منظم به صورت ماهانه، سه ماهه، شش ماهه و یا سالانه پرداخت
شود.
مزایای عملیات لیزینگ:
- صرفه
جویی در بکارگیری منابع مالی مستاجر
- انعطاف پذیری مطابق شرایط و انتظار
مستاجر
- مقابله با تورم
- سهولت نسبی در مقایسه با سایر روشهای استقراض
- امکان جایگزینی دارایی های جدید در ایران تاکنون 300 شرکت لیزینگ به ثبت
رسیده است که بیش از 80 درصد فعالیت آنها در زمینه خودرو می باشد.
فواید
لیزینگ:
لیزینگ به
عنوان الگویی جدید در تجارت از یکسو تامین کننده نیازهای مالی و پولی متقاضیان
کـالا و از دیگرسو، فراهم کننده ابزار تولـید انبوه در اقتصاد خرد و کلان خواهد
بود.
لیزینگ برای متقاضیان موجب افزایش قدرت خرید، کاهش فشار نقدینگی و
برخورداری از امکان آینده در حال میگردد!
لیزینگ برای عرضه کنندگان موجب
بازارسازی و تسریع در گردش فروش کالا از طریق بسترسازی بازار تقاضا میگردد.
لیزینگ برای اقتصاد ملی موجب افزایش تقاضا، افزایش تولید، افزایش اشتغال، تعادل
قیمتها و رونق اقتصادی میگردد.
تحولات وسیعی که در عرصه تولید و عرضه و تقاضا،
طی نیم قرن اخیر رخ داده است، موجب شده
است تا دست اندرکاران سیاستهای اقتصادی
درکشورها، برنامه های لازم را بــــرای تاسیس شرکتهای جدید که می توانند ابزارهای
اعتباری درجهت رشد صنایع و اقتصاد آنها محسوب شوند، در دستور کار خود قرار دهند.
واحدهای لیزینگ (LEASING) ازجمله چنین شرکتهایی هستند که چنانچه آئین نامه ها و
مقررات فعالیت آنها به خوبی تدوین و تصویب شود می توانند سهم خوبی در توسعه اقتصادی
و صنعتی کشور داشته باشند.
از لیزینگ تعابیر و
تعاریف مختلفی شده است برخی آن را اجاره داری که نوعی قرارداد و توافق میان دو نفر
اعم از فرد حقیقی و حقوقی است، تعریف کرده اند و گروهی آن را به صورت اجاره به شرط
تملیک می دانند. درهـــــرحال آنچه اهمیت دارد بهره برداری از منفعت کالای سرمایه
ای و مصرفی که قابلیت اجاره دارد، است.
اهمیت اجرای شیوه لیزینگ در کشورها برای
رشد اقتصاد و صنایع تا آنجاست که امروز نزدیک به سه میلیون شرکت در جهان به
فعالیتهای گوناگون لیزینگ مشغول می باشند. بسیاری به اشتباه تصور می کنند این پدیده
نو تنها در صنعت خودرو قابل اجرا بوده و کاربرد دارد. درحالی که از آن در زمینه های
اقتصادی، پزشکی، عملیاتی، کمک خرید برای انواع قطعات و لیزینگ برون مرزی استفاده
گسترده می شود.
بنابراین می توان گفت، لیزینگ، کاربردهای وسیعی در اقتصاد جوامع
دارد. در ایران کاربرد لیزینگ بیشتر در سرمایه و مسایل مالی می باشد. برطبق آمارهای
جدید تا پایان سال 1384 تعداد شرکتهای لیزینگ در کشورمان بیش از300 شرکت بوده است.
به طورکلی شرکتهای لیزینگ مستقیماً با مشتریان سروکار دارند و سعی بر این دارند
تا انتظارات مشتریان را درمورد ویژگیهای کالای مورد درخواست آنها تامین نمایند.
لیزینگ از بدو پیدایش سابقه اجاره داری در تمام جوامع به قرنها پیش برمی گردد و نمی
توان اذعان داشت
که محصول هزاره جدید است اما می توان گفت که امروز به صورت یک صنعت آن هم به شکل جهانی یا بیــــــن المللی، مورداستفاده قرار می گیرد. یعنی اجاره داری درموردهر نوع دارایی در هر کشور که قابل تصرف و خریداری باشد، قابل اجرا است. این دارایی ها می تواند شامل زمین، نیروگاه، صنایع، رایانه ها، تجهیزات کارخانه ای، نرم افزارها، خودرو و هر نوع اموال منقول و غیرمنقول دیگر باشد که بتوان منافع آنها را به دیگری واگذار کرد.
تاریخچه لیــزینگ درجهان:
لیزینگ دارای تاریخ و
سابقه ای کهن و چندهزار ساله است. شاید نتوان زمان دقیق و مشخصی برای سرآغاز کاربرد
عملیات اجاره در زندگی بشر یافت. ولی برمبنای آنچه که از متون باستانی بدست داده
شده است، اقوام ایلامی و سومری در حدود (2000) سال قبل از میلاد مسیح به نوعی اجاره
داری ساده زمین، گاو، آب و تجهیزات کشاورزی می پرداخته اند. تقسیم بندی دوگانه
لیزینگ به عملیاتی و مالی اولین بار در دوران رم باستان و حکومت (JUSTINIAN) صورت
گرفت. در قرون وسطی اجاره داری کشتی های تجاری به عنوان یک رشته مهم در مبادلات
اعتباری بین مردم مرسوم گردید. در اروپای قرون میانه، لیزینگ زمین و مستغلات باتوجه
به قوانین سخت گیرانه زمین داری و محدودیتهای شدید خصوصی سازی رونق چشمگیری یافت و
به سرعت به ایالات متحده آمریکا منتقل شد. در یادداشتهای روزانه جورج واشنگتن در
دهه (1840) موارد متعددی در زمینه لیزینگ کارخانجات و واگنهای راه آهن به چشم می
خورد. درهمین اوان، لیزینگ واگنهای راه آهن در انگلستان نیز مرسوم گردید و اولین
شرکت ثبت شده لیزینگ در ماه مارس (1855) با نام شرکت واگن بیرمنگهام تاسیس شد و به
اجاره واگن به معدن داران ذغال و فلزات پرداخت. در اوایل قرن بیستم، لیزینگ ماشین
آلات تولید یک محصول خاص نظیر کفش و تجهیزات تلفن خصوصی در انگلستان و آمریکا گسترش
یافت. اولین شرکت مدرن و مستقل صنعت لیزینگ در سال (1952) در شهر سانفرانسیسکو
تاسیس شد که هنوز هم تحت نام شرکت بین المللی لیزینگ ایالات متحده به فعالیت اشتغال
دارد. تاسیس این شرکت را باید سرآغاز تشکیل موسسات مستقل لیزینگ (غیروابسته به
بانکها و یا موسسات مالی) در آمریکا به حساب آورد. زیرا بانکها، طبق قانون فدرال
کمیسیون ارز، تا اوایل دهه (1960) از فعالیت لیزینگ به صورت موجر ممنوع بودند. به
هرحال رسوخ و رونق لیزینگ در اقتصاد ایالات متحده در شروع دهه (1950) را که با رونق
اقتصادی این کشور در سالهای بعداز جنگ جهانی دوم مقارن گردیده بود، باید سرآغاز
تحولات همه جانبه و فراگیر این صنعت به حساب آورد. به همین ترتیب لیزینگ از اوایل
دهه (1960) در سرتاسر اروپای غربی گسترش یافت و مقارن با همین سالها به ژاپن رسید.
خوشبختانه رونق و پویایی لیزینگ خیلی زود از محدوده جهان توسعه یافته فراتر رفت و
به آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا اشاعه یافت. اولین شرکت لیزینگ در آفریقا در سال
(1965) در زیمبابوه تاسیس شد و نخستین آن در هندوستان در سال (1973) به وجود آمد و
در این کشور پهناور به آنچنان شکوفایی رسید که در پایان سال (1984) تعداد این
شرکتها به بیش از هفتصد شرکت بالغ شد. همگی این شرکتها به اجاره داری اموال منقول
نسبتاً کم بها نظیر چرخهای خیاطی اشتغال ورزیدند.
شرکت مالی بین المللی
(INTERNATIONAL FINANCE CORPORATION) یا (IFC) وابسته به بانک جهانی که باهدف تشویق
سرمایه گذاری و رونق اقتصادی در کشورهای جهان سوم تاسیس گردیده است، به سهم خود
کوششهای ذیقیمتی برای توسعه لیزینگ در کشورهای درحال توسعه به عمل آورد. کره جنوبی
اولین کشوری بود که IFC به مشارکت در صنعت لیزینگ آن کشور پرداخت و شرکت توسعه
لیزینگ کره جنوبی را در سال 1977 با حمایتهای عملیاتی و دانش فنی شرکت ژاپنی لیزینگ
شرق (ORIENT LEASING OF JAPAN) بنیان نهاد. متعاقب این اقدام صنعت لیزینگ در
کشورهای درحال رشد آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا با بهره گیری از حمایتهای مالی و
مشورتی (IFC) به سرعت گسترش یافت.
موسسه فوق الذکر، طبق آمار اعلام شده از جانب
شرکت (EUROMONEY) از سال (1977) تا پایان سال (2003) بیش از (1006) میلیون دلار، در
(54) کشور درحال توسعه و در (103) شرکت لیــــــزینگ این کشورها سرمایه گذاری کرده
است.
طبق آخرین ارقامی که موسسه پول اروپایی (EUROMONEY) به عنوان یکی از
بزرگترین و معتبرترین مرکز مطالعاتی لیزینگ در جهان منتشر نموده است، حجم عملیات
لیزینگ در پایان سال (2002) فقط در پنجاه کشور منتخب مرکز مذکور، به رغم رشد
پایداری که طی دهه گذشته داشته اند، با تاثیرپذیری از تحولات منفی اقتصاد جهانی
ناشی از واقعه سپتامبر (2001) با (3/1) درصد رشد منفی به رقم (461/6) میلیارد دلار
بالغ گردید. در این میان ایالات متحده آمریکا با بیش از (200) میلیارد دلار، نیمی
از مبادلات جهانی لیزینگ را به خود اختصاص داده و پس از آن به ترتیب ژاپن ، آلمان،
فرانسه و انگلستان بزرگترین سهم از بازار لیزینگ جهان را دراختیار داشته اند.
صنعت لیزینگ به عنوان یک صنعت مدرن مالی امروزه با حجم وسیع مالی، کشورهای
صنعتی درحال توسعه را دربرگرفته است. شرکت لیزینگ ایران در سال 1354 هجری شمسی توسط
فرانسویها در ایران تاسیس گردیده است. از حدود دو سال پیش باتوجه به وضعیت بازار،
در بخش خودرو، شرکتهای لیزینگ فعالیتهای گسترده ای را شروع کردند که با توجه به
نیاز بازار، حجم فعالیت آنها روز بروز گسترده تر می گردد. در بخش غیرخودرویی نیز
فعالیتها شروع شده است که احتمالاً قبل از پایان سال فعالیت لیزینگ آنها نیز شروع
خواهدشد. درحال حاضر کانونی نیز به نام کانون لیزینگ ایران تشکیل گردیده که حدوداً
10 شرکت بزرگ در آن عضویت دارند.
به هرحال نیاز به تامین منابع مالی، همانطور
که در دنیا متداول است در ایران هم وجـــود دارد و طبیعتاً ما هم در کشورمان همان
طوری که از اختراعات و اکتشافات به عمل آمده استفــاده می کنیم از این پدیده مالی
نیز بهره می بریم.
در ایران باتوجه به قوانین بانکی بدون ربا، لیزینگ تقریباً
با عقد اجاره به شرط تملیک همخوانی دارد.
لیزینگ را روشی می داند که
امکاناستفاده از دارایی ها را بدون نیاز به مالکیت آنها فراهم می آورد. این پدیده
جدید برای اولین بار در کشاورزی و توسط سومری ها مورد استفاده قرار گرفته و در طی
قرون وسطی از لیزینگ برای استفاده از زمین و ساختمان نیز استفاده شده است.
لیزینگ پس از بحران سال 1929 در آمریکا و به منظور مقابله با مشکلات مالی و
اقتصادی حاکم بر آن کشور به کار گرفته شد و اولین شرکت لیزینگ در سال 1952 در
آمریکا تاسیس شد و به تدریج بکارگیری این روش طی سالهای دهه 1960 در اروپا و ژاپن
آغاز شد.
از نگاه آمار در سال 2001 میلادی بیش از 550 میلیارد دلار تجهیزات در
سراسر دنیا از طریق لیزینگ مبادله شده است که سهم ایالات متحده از این رقم 220
میلیارد دلار می باشد. امروزه بیش از 35 درصد از کل تجهیزات سرمایه ای ازطریق
لیزینگ تامین می شود و از هر 10 شرکت، 8 مورد این روش را بکــــار می گیرند که از
میان آنها می توان شرکتهای IBM و XEROX را نام برد.
به طورکلی می توان گفت،
لیزینگ ابزار مهمی بـــــرای تشویق و ترغیب در امر سرمایه گذاری می باشد و در توسعه
اقتصادی کشورها بسیار موثر است، به گونه ای که تا حدود 30 درصد از سرمایه گذاری های
انجام شده در کشورهای پیشرفته ازطریق لیزینگ انجام می شود
تعداد شرکت هاى
لیزینگ تا سه سال پیش به تعداد انگشت هاى دست هم نبود، اما امروزه بیش از 300 شرکت
لیزینگ فعالیت دارند و نیاز است که از این شرکت ها حمایت شود، این شرکت ها در همه
جاى دنیا رکن دوم سیستم بانکى محسوب شده و تعادل مى بخشند. شرکت هاى لیزینگ رتبه
دوم اعتباردهى را دارند. این شرکت ها در کشور ما بسیار جوان هستند و مردم و حتى
مسؤولان با ساز و کار آن آشنایى ندارند و ما موظفیم که فعالیت آنها را معرفى کنیم
.کمک به شرکت هاى یاد شده به طور قطع نقش کلیدى در برنامه هاى رشد اقتصادى و نگاه
توسعه اى خواهد داشت و با توجه به انتظاراتى که در برنامه چهارم آمده، بخشى از این
انتظارات باید توسط آنها ایفا گردد و ضمن این که به اشتغال نیز کمک مى کند چون
کارشناسان مى توانند این شرکت ها را تشکیل دهند و فعالیت فراگیرى در حوزه هاى مختلف
داشته باشند.
ماخذ: سایت مرکز اطلاع رسانی و اعتباری و اعتبار سنجی
در متن زیر بنوعی و از دیدگاه دیگری لیزینگ و خصوصیات و ویژگیهای آن تشریح شده است و فقط یک بخش جزئی آن با متن بالا یکسان است .
لذا برای تکمیل اطلاعاتتان در این زمینه توصیه میشود متن زیر را هم مطالعه فرمایید .
با تشکر
علی صابری
لیزینگ چیست؟
لیزینگ (Leasing) نوع خاصی از عملیات مالی است که در فارسی بهترین
معنی برای آن، اجاره اعتباری میباشد. در واقع، لیزینگ یک رشته فعالیت اعتباری
کاملاً تخصصی مبتنی بر روش اجاره است که در آن نوعی قرارداد با توافق میان دو نفر
یا بیشتر - اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی - بهمنظور بهرهبرداری از عین یا منفعت
کالای سرمایهای یا مصرفی با دوام که از قابلیت اجاره برخوردار باشد، منعقد
میگردد. لذا روش لیزینگ، مجموعهای از مبادلات اقتصادی مشتمل بر خرید، اجاره و در
نهایت، فروش (تملیک) را در بر میگیرد. این قرارداد بین شرکت لیزینگ به عنوان مالک
یا موجر (Lessor) و متقاضی یا استفادهکننده از تسهیلات، به عنوان مستأجر
(Lessee)منعقد میگردد.
براساس قرارداد لیزینگ، موجر کالای مورد نظر و نیاز
مستأجر (مورد اجاره) را با استفاده از منابع مالی خود از فروشنده یا تولیدکننده
تأمین نموده و مورد اجاره را برای مدت تعیین شده در قرارداد (مدت بازپرداخت
تسهیلات) بهصورت اجاره در اختیار مستأجر قرار میدهد. البته مستأجر اختیار دارد در
پایان مدت قرارداد و پس از تسویه، مورد اجاره را تملّک نموده یا به موجر مسترد
نماید. چنانچه مستأجر در پایان مدت قرارداد خواستار تملک مورد اجاره باشد، باید
مبلغی را که در ابتدای دوره با توجه به استهلاک و عمر مفید مورد اجاره بهعنوان
قیمت فروش یا باقیمانده یا ارزش اسقاطی (Residual Value)مورد اجاره تعیین گردیده
است، به موجر پرداخت نماید. هرچند در حال حاضر اکثر شرکتهای لیزینگ در ایران، ارزش
اسقاطی یا باقیمانده را در محاسبات برابر صفر فرض مینمایند.
انواع
روشهای لیزینگ
بهدلیل گستردگی دامنه صنعت لیزینگ در جهان و نوآوریها
و تکنیکهای عملیاتی گوناگون، این صنعت در زمینههای مختلفی کاربرد یافته است. به
طورکلی، عملیات لیزینگ به دو نوع لیزینگ عملیاتی و لیزینگ سرمایهای طبقهبندی
میشود.
لیزینگ عملیاتی:
لیزینگ عملیاتی (Operating Lease)، قدیمیترین و سادهترین نوع و روش عملیات لیزینگ است که براساس آن، قرارداد با مستأجر متقاضی)
صرفاً به قصد بهرهبرداری و برخورداری از حق انتفاع کالا (مورد اجاره) منعقد شده و در پایان مدت قرارداد، مورد اجاره عیناً به موجر مسترد میگردد. در این نوع لیزینگ،
معمولاً 100 درصد بهای مورد اجاره توسط موجر تأمین میشود.لیزینگ سرمایهای:
لیزینگ سرمایهای یا اجاره اعتباری (Financial or Capital Lease) مشابهت کاملی با
عقد اجاره به شرط تملیک مندرج در قانون عملیات بانکی بدون ربا دارد و تنها تفاوت
آن، شرط اختیار خرید در لیزینگ مالی یا اجاره اعتباری است. این نوع عملیات لیزینگ
در نوع خود یکی از پیشرفتهترین شیوههای لیزینگ در جهان محسوب میشود که امروزه
به دلیل ماهیت آن از لحاظ پیشبینی امکان تملیک مورد اجاره توسط مستأجر (متقاضی)،
گستره وسیعی از مبادلات اعتباری را در بر گرفته است. این نوع از عملیات لیزینگ
دارای زیرشاخههای مختلفی به شرح ذیل میباشد:الف) لیزینگ یا اجاره اعتباری
کمک فروش: براساس این روش که بین شرکت لیزینگ (موجر) و شرکت تولیدکننده تفاهم
میگردد، تولیدکننده تمایل و موافقت خود را جهت واگذاری بخشی از کالاهای تولیدی خود
بهصورت نقد و اقساط اعلام مینماید تا از این طریق چرخه تولید خود را بهبود و
میزان فروش خود را افزایش دهد. شرکت لیزینگ نیز تولیدات مورد توافق مزبور را
براساس تفاهم بهعمل آمده در چارچوب قراردادهای اجاره اعتباری به متقاضیان واگذار
مینماید. امروزه استفاده از این شیوه در کشورهای پیشرفته از گستردگی قابل توجهی
برخوردار شده و با استفاده از این روش، تولیدکنندگان به موفقیتهای چشمگیری در
بازاریابی و افزایش فروش محصولات تولیدی خود دست یافتهاند
.
ب) لیزینگ
اهرمی یا اجاره اعتباری سهجانبه: در این روش که بهطور عمده برای اجاره کالاهایی
با قیمت بسیار بالا همانند کشتی، هواپیما، ماهواره، تأسیسات عظیم نفتی و ... بکار
گرفته میشود، شرکت لیزینگ با استفاده از تسهیلات بانکی یا مؤسسات دیگر مالی، منابع
لازم برای اجاره اهرمی را تأمین مینماید و از سوی دیگر با استفاده از منابع یاد
شده اقلام مورد تقاضا را در چارچوب قراردادهای ویژه به متقاضیان واگذار میکند. این
شیوه از عملیات لیزینگ، ماهیتاً میبایست بهصورت سه جانبه منعقد و مبادله گردد
.
ج) لیزینگ خرید و اجاره مجدد: براساس این روش، متقاضی به منظور
تأمین نقدینگی مورد نیاز، ماشینآلات یا تجهیزات متعلق به خود را به شرکت لیزینگ میفروشد و مجدداً همان کالا را در قالب قرارداد اجاره اعتباری، از شرکت لیزینگ اجاره مینماید. بدین ترتیب، ضمن تأمین نقدینگی مورد نیاز متقاضی، در پایان قرارداد، مالکیت مورد اجاره دوباره به فروشنده آن تعلق خواهد یافت.
روش لیزینگ برون مرزی : cross border lease