اگرچه مصاحبه شغلی، رفتار اجتماعی افراد را فقط به طور غیرمستقیم، بر مبنای عکس‌العمل آن‌ها به پرسش‌ها می‌سنجد، به نظر می‌رسد با تکنیک‌هایی چون مشاهده و یا آزمایش ممکن است بتوان شخصیت آنان را در گروه‌های کوچک به طور مستقیم و واقعی‌تر بررسی کرد.
اما در گروه‌های بزرگتر، هنگامی که مقایسه نسبتاً دقیق رفتار گروه‌ها با یکدیگر مطرح می‌شود باید مقیاس‌های دقیق، قابل اطمینان و هماهنگی برای مقایسه و سنجش آنان با یکدیگر یافت که در مجموع مصاحبه در بیشتر موارد به این هدف ایده‌آل نزدیک‌تر است.
مصاحبه
مصاحبه ارتباطی طراحی شده، هدف‌دار، رودررو و نیازمند به تصمیم‌گیری است که طرفین در آن حضور دارند و هر دو برای دستیابی به اهدافی متفاوت اما همسو در یک معیار سازمانی تعریف شده به گفت‌و گو می‌نشینند.
مصاحبه صحنه تبلور آموخته‌ها در کنار سـایر رقیبان و کانونی برای ارزشیابی مهارت‌هاست. آزمون‌ها قواعد خاصی ندارند و در هر شرکت به طور جداگانه و به سبک‌های مختلف اجرا می‌شوند. از این منظر دقایق مصاحبه هم می‌تواند لحظاتی فوق‌العاده استرس‌آور و بسیار طاقت‌فرســا تلقی شــــــود و هم مطلوب و موفقیت آمیز باشد. تمام این مراحل بستگی به نگرش و دیدگاه شما دارد، نکته قابل توجه این است که خود شــــما چه تعریفی از مصاحبه دارید؟ به دلیل اینکه هر آنچه که تصور کنید و بیندیشید همان اتفاق خواهد افتاد. بنابراین این امتحان را انجام دهید و از نتیجه آن لذت ببرید. مصاحبه را یک رویداد ساده مانند بسیاری از رویدادهای دیگر زندگیتان فرض کنید و آنرا فرصتی برای کسب یک تجربه نو بدانید. از پذیرفته نشدن در مصاحبه نهراسید و به فکر اجرای راهکارهای جدید باشید.
به عبارت دیگر مصاحبهکننده طی برنامه‌ای معین به وسیله پرسش‌هایی از قبل طراحی شده، به واکاوی شخصیت داوطلبان، صحت گفته‌های آنان در برگه‌های رزومه و سنجش مهارت‌های علمی و عملی آنان می‌پردازد. مهم‌ترین بخش‌ها و اهداف مصاحبه شغلی را موارد زیر تشکیل می‌دهند:
* در آغاز باید اهداف و برنامه‌های کلی سازمان نیروپذیر و پرسش‌ها کاملا کارشناسی و بررسی شوند.
* پرسش‌ها کاملا به سبکی روان‌شناختی، علمی و در حوزه فعالیت‌های هر فرد باید تعیین شوند.
* از اجرای مصاحبه سلیقه‌ای و یک بعدی کاملا خودداری کنید. نسبت به موضوع، افراد و شـــرایط مکانی و زمـــانی مورد مطالعه باید هر بار با برنامه‌ای دقیق و قابل کنترل ظاهر شوید.
* سعی کنید ارتباطی منطقی با افراد، مهارت‌ها، خلاقیت‌ها و توانمندی‌هایشان برقرار کنید.
* گفتمانی موفق در مصاحبه تنها در سایه حفظ آرامش متقابل، پرهیز از حاشیه‌پردازی، سنجش عملکردها و سوابق شغلی تحصیلی شکل می‌گیرد.
انواع مصاحبه
مصاحبه، سبک‌ها و گرایش‌های متفاوتی دارد. رایج‌ترین شیوه آن به صورت مصاحبه شفاهی است. همچنین در این رابطه مصاحبه به بخش‌های مختلفی مانند کتبی، هدایت‌شده، مصاحبه آزاد، تفسیری، خبری، باز، بسته، مطبوعاتی و درنهایت شغلی تقسیم‌بندی می‌شود.
مصاحبه شغلی (شفاهی)
درمصاحبه شفاهی، طرفین مصاحبه که عبارتند از مصاحبهکننده و مصاحبه‌شونده، درســـت رو در روی یکدیگر می‌نشــینند و به مذاکره یا به عبارت دیگر گفتمان می‌پردازند.
هدف مصاحبهکننده ایجاد ارتباط و شناسایی افراد متخصص است. آنچه به میدان مصاحبه اهمیت می‌دهد، دانش و سطح مهارت متقاضیان است. دوره‌های تحصیلی، سوابق شغلی و عملکردها ارزیابی می‌شوند و پس از تشکیل هیئت کارشناسان، از برترین‌های هر حوزه دعوت به همکاری می‌شود.
کیفیت پرسش‌ها
پرسش‌ها در جهتی از پیش تعیین‌شده پرسیده می‌شوند و مصاحبه‌شونده نیز می‌تواند با بررسی و مطالعه قبلی به راحتی پرسش‌ها را پاسخ دهد.
در سبک مصاحبه شفاهی، مصاحبهکننده با طرح پرسش از مصاحبه شونده و گرفتن پاسخ‌های مستقیم از وی مرحله به مرحله به پیش می‌رود و در هر مرحله یکی از ابعاد هویتی، مهارتی و علمی کارجو به آزمایش گذاشته می‌شود. معمولا فرایند پرسش‌ها به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود. این ســه ســطح به شکل زیرند:
سطح اول
پس از معرفی کامل و ارزیابی اطلاعات بخش مشخصات فردی، مهم‌ترین زمینه‌های ایجاد همکاری دوطرفه شکل می‌گیرد. پرسش‌هایی نظیر:
• چرا شرکت ما را برای ادامه همکاری انتخاب کرده‌اید؟
• مهم‌ترین ویژگی شرکت ما از نظر شما چیست؟
• چه راهکارهایی برای پیشــبرد اهداف تجاری شـرکت پیشنهاد می‌کنید؟
• مدیریت بحران از نظر شما چیست و چه برنامه‌ای برای اهداف کوتاه و بلند مدت شرکت دارید؟
تنها بخشی از نخستین مرحله معارفه را تشکیل می‌دهند.
سطح دوم
در این قسمت تخصصی‌ترین اصول و ضوابط شغلی و تحصیلی ارزیابی خواهند شد. مدارک و سوابق تحصیلی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، شرکت‌ها و سازمان‌هایی که افتخار همکاری با آنان را داشتید و از همه مهم‌تر عناوین، تجربه‌ها و سال‌های خدمت در این قسمت بررسی خواهند شد.
کیفیت و سطح مهارت هر کارجو براساس مندرجات رزومه تطبیق داده می‌شوند.
سطح سوم
برخی از کارجویان این مرحله را پایان مصاحبه می‌دانند و برای برخی دیگر آغازی برای حضور در مرکزی حرفه‌ای و شاید بین‌المللی است.
آزمون‌های شفاهی، کتبی و عملی در این مرحله اجرا می‌شوند و موفقیت در این سطح تاثیر زیادی در نتایج مصاحبه به همراه خواهد داشت. در این مرحله توانمندی‌های سال‌های تحصیل در دوران دانشگاه و تجربه حضور در شرکت‌های مختلف می‌تواند پشتوانه‌ای مستحکم برای اثبات هنر کارجویان باشد.
راهکارهای مصاحبه‌شوندگان
برای کسب موفقیت در میدان مصاحبه شغلی
همانطور که می‌دانید آگاهی و کسب اطلاعات لازم در زمینه‌های مختلف مصاحبه و نحوه مقابله با پرسش‌های مصاحبهکننده می‌تواند مرحله به مرحله کارجویان را به اهداف‌شان برساند. سبک‌ها متفاوتند و مصاحبه‌کنندگان گاهی سلیقه‌ای پرسش‌ها را عنوان می‌کنند. تنها راه موفقیت مطالعه همه جانبه، حفظ آرامش و تامل در پاسخگویی است. برخی از راهکارهای موفقیت را در این مرحله بررسی می‌کنیم.
• در مورد مهارتهایتان با علاقه صحبت کنید. احتیاجی به توضیحات اضافه نیسـت. مصاحبهکننده به راحتی و در نگاه اول به ماهیت وجود شما و توانایی‌هایتان پی خواهد برد.
• از اینکه شخصیت‌تان کاملا آشـکارشود، نگران نشـــوید. به نشانه بی‌میلی وقفه‌های کوتاه و مکث نکنید. شما برای هر پاسخ نیاز به چند ثانیه زمان دارید. آمادگی ارائه مهارتهایتان را داشته باشید تا وقتی آن‌ها شرح حالی از شغلتان را خواستند، ارائه دهید.
• برخوردهای اول بسیار تاثیرگذارند. در جلسه مصاحبه کاملا منظم و در زمان مقرر ظاهر شوید.
اعتماد به نفس داشته باشید
مصاحبه کننده تمایل به شنیدن بهانه‌هـا یا احساســـات بد در مورد یک تجربه منفی را ندارد. اگر آن‌ها در مــورد رتبه یا نمره پایین، تغییر ناگهانی شغل یا نقص سوابقَ‌تان جویا شدند، حالت دفاعی به خود نگیرید. در عوض توجه‌تان را به حقایق، واقعیات و آنچه شما از تجربه‌تان یاد گرفتید، متمرکز کنید. همیشه به نیمه پرلیوان بنگرید و افکارمنفی را از خود دور کنید. افکار منفی نه تنها تمرکز و اعتماد به نفس شما را از بین می‌برند، باعث شکست و به دنبال آن احساس دلزدگی از محیط کار نیز می‌شوند.
در روانشناسی اصلی وجود دارد که نشان دهنده مفهوم برتر تاثیرمنفی برروحیه مثبت است. درواقع ما به اتفاقات منفی بیش از وقایع مثبت می‌اندیشیم. این رویداد کاملا غریزی است و بازتابی منفی در تمام وجود افراد ایجاد می‌کند .
آمادگی
پیش ازآغاز یک مصاحبه باید همه جوانب را درنظربگیرید. پرسش‌های مصاحبهکننده اغلب با ذکر مشاغل قبلی و میزان مهارت شروع می‌شود. بنابراین شما نیز باید ازقبل پاسخ‌هایی آماده داشته باشید و با اطمینان و اعتماد به نفس کامل پرسش‌ها را پاسخ دهید . می‌توانید بگویید برای توسعه و یا پیشنهاد طرح‌های جدید شرکت شما را برای همکاری انتخاب نمودم . بدین ترتیب انگیزه و میزان شایستگی‌هـایتان درهــمــین ارتبـــاط اول کـــه نخستین گام برای موفقیت است، آشکار خواهد شد.
Written By: Alison Doyle
مترجم: سیدرسول میرزایی موسوی