اسناد خزانه چیست ؟

. اسناد خزانه چیست؟

اسناد خزانه، در زمره اوراق بهادار با نامی قرار می‌گیرند که بیانگر تعهد دولت‌ها به بازپرداخت مبلغ اسمی آنها در آینده است. اسناد خزانه از ابزارهای مالی با ماهیت بدهی بوده که بدون کوپن سود منتشر می‌شود و هدف اصلی آن، تامین کسری بودجه دولت‌هاست. اسناد خزانه اصلی‌ترین ابزار بازار پول جهت اعمال سیاست‌های پولی است.

2. اسناد خزانه اسلامی چیست؟

اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است که دولت به منظور تصفیه بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند.

اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند.

3. چرا اسناد خزانه اسلامی را اسناد بدون ریسک می‌دانند؟

بزرگترین دغدغه فعالان بازار سرمایه درخصوص اسناد خزانه اسلامی، عدم ایفای تعهدات دولت در زمان سررسید است. برای رفع این نگرانی، دولت به این بدهی اولویتی هم‌ردیف حقوق و مزایای کارکنان خود داده و به عنوان بدهی ممتاز دولت در نظر گرفته می‌شود. خزانه‌داری کل کشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسک نکول نخواهند داشت.

4. ریسک نقدشوندگی چیست و آیا اسناد خزانه اسلامی ریسک نقد شوندگی دارند؟

ریسک نقدشوندگی به معنی احتمال عدم فروش اوراق بهادار است. یکی از اهداف پذیرش اسناد خزانه اسلامی در فرابورس ایران، کاهش این ریسک برای دارندگان این اوراق است چراکه به دلیل وجود بازار بزرگ و نقدشونده اوراق بهادار بادرآمد ثابت در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران، (که حجم معاملات روزانه آن به بیش از 2 هزار میلیارد ریال در روز می‌رسد.) دارندگان این اوراق می‌توانند در هر زمان نسبت به فروش اوراق خود در بازار اقدام کنند.

5. تفاوت اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار چیست؟

تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و پرداخت سود است. این اوراق عموما سررسیدی کمتر از یک سال داشته و اغلب سررسیدشان به صورت 4، 13، 26 و 52 هفته‌ای است. اسناد خزانه اسلامی بدون سود بوده و هیچ‌گونه پرداخت میان دوره‌‌ای تحت عنوان سود نخواهند داشت و سرمایه‌گذاران از مابه‌التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، منتفع خواهند شد. دارندگان اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.

همچنین، این اوراق در مقایسه با دیگر ابزارهای بازار پول از درجه نقد شوندگی بیشتری برخوردار است.
در جدول زیر برخی از مهمترین تفاوت‌های اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق تامین مالی نمایش داده شده است.

	اسناد خزانه اسلامی	سایر اوراق تامین مالی
سررسید	کمتر از یک‌سال	بیشتر از یک‌ سال
نرخ سود پرداختی	ندارد	دارد
ریسک نکول	ندارد	دارد

جدول 1: تفاوت اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق تامین مالی

6. هدف از انتشار اسناد خزانه اسلامی چیست؟

این اوراق، با هدف تسویه بدهی‌های دولت به طلبکاران غیردولتی، کنترل نقدینگی بازار، اجرای سیاست‌های پولی، تأمین کسری بودجه و مدیریت بازار منتشر می‌شود. همچنین این ابزار، اصلی‌ترین ابزار بازار پول جهت اعمال سیاست‌های پولی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.

 7. مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی چیست؟

• کشف نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار در اقتصاد کشور
• فراهم آوردن بستر لازم برای توسعه ابزارهای مالی بازار
• کمک به سیاست‌های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های بهینه جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار
• کمک به حفظ استقلال کشور با استفاده از تامین مالی داخلی دولت و کاهش استقراض بین‌المللی
• استخراج انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای مختلف
• معاف از مالیات بودن درآمدها و معاملات این اوراق

به طور کلی با انتشار اسناد خزانه اسلامی به طور هم‌زمان دولت از طریق مدیریت بدهی‌ها، بانک مرکزی از طریق کنترل نقدینگی و مردم به واسطه استخراج نرخ بدون ریسک در یک بازار رقابتی، منتفع می‌شوند.

8.  ضمانت پرداخت در سررسید به عهده چه کسی است؟

ضامن این اوراق، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و خزانه‌داری کل کشور پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در هر مرحله را تعهد کرده است. همچنین خزانه‌داری کل کشور بازپرداخت این اوراق در سررسید را در زمره دیون ممتاز دولت قرار داده است بدین معنی که پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید این اوراق، هم‌ردیف پرداخت حقوق کارکنان دولت بوده و با همان درجه اهمیت و اضطرار صورت می‌گیرد.

9.  فرآیند پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید به چه صورت است؟

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، وجه مورد نیاز برای بازپرداخت ارزش اسمی اوراق را با توجه به زمان سررسید، از طریق خزانه‌داری کل کشور به بانک عامل منتقل می‌کند. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، بر‌اساس اطلاعات آخرین دارندگان اسناد خزانه اسلامی، ارزش اسمی اوراق را از طریق بانک عامل به حساب دارندگان مذکور واریز خواهد کرد.

10.  فرآیند انتشار و فروش اسناد خزانه اسلامی به چه صورت است؟

وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت، اسناد خزانه اسلامی را از محل ردیف بودجه اختصاص یافته، منتشر می‌کند. دستگاه‌های ذی‌ربط نیز بر اساس بودجه اختصاص یافته و اولویت‌بندی، لیست پیمانکاران طلبکار از دولت را به بانک عامل معرفی خواهند کرد. بعد از احراز هویت و اخذ اطلاعات لازم توسط بانک عامل، لیست پیمانکاران به فرابورس ایران اعلام خواهد شد. سپس حداکثر ظرف 10 روز کاری، اطلاعات در سامانه معاملات ثبت شده و پیمانکاران می‌توانند نسبت به فروش اسناد خزانه اسلامی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران اقدام کنند.

پیمانکارانی که برای تامین منابع مالی خود نیاز به وجه مالی داشته باشند، می‌توانند اوراق خود را از طریق یکی از کارگزاران عضو فرابورس ایران به قیمت روز در بازار فرابورس ایران به فروش برسانند.

سوالات از دیدگاه بستانکاران(پیمانکاران)ᛏبالای صفحه
1.  چگونه می‌توان اسناد خزانه اسلامی را از دولت دریافت کرد؟

اسناد خزانه اسلامی به صورت الکترونیکی منتشر می‌شود و در سامانه‌های معاملاتی بازار سرمایه به صورت الکترونیکی به پیمانکاران تخصیص می‌یابد. پیمانکاران می‌توانند با مراجعه به دستگاه یا وزارتخانه بدهکار، درخواست تصفیه حساب خود را اعلام کنند و در صورت لزوم، وزارت امور اقتصاد و دارایی به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران از محل ردیف بودجه اختصاص ‌یافته، با انتشار اسناد خزانه اسلامی حساب پیمانکار را تسویه می‌کند. همچنین پیمانکار می‌تواند این اوراق را تا سررسید نگهداری کند یا در صورت نیاز به وجه نقد قبل از سررسید، آن را از طریق فرابورس ایران به فروش برساند.

2. چرا بهتر است پیمانکاران بدهی خود را با اسناد خزانه اسلامی تسویه کنند؟

با توجه به وجود بازار معاملات ثانویه برای اسناد خزانه اسلامی، پیمانکارانی که بدهی خود را با استفاده از این اوراق تسویه کنند، درصورت نیاز به منابع مالی جهت ادامه فعالیت‌های خود، می‌توانند این اوراق را در فرابورس ایران به فروش رسانده و طلب خود را در سریع‌ترین زمان ممکن به وجه نقد تبدیل کنند.

3.  پس از دریافت اسناد خزانه اسلامی چگونه آن را به فروش برسانیم؟

دارندگان اسناد خزانه اسلامی، می‌توانند با مراجعه به یکی از کارگزاری‌های عضو فرابورس ایران، به صورت حضوری یا آنلاین، اوراق خود را به فروش برسانند.

4.  آیا با نگهداری اسناد خزانه اسلامی تا سررسید، طلبم از دولت را دریافت خواهم کرد؟

ضامن این اوراق، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و خزانه‌داری کل کشور بازپرداخت این اوراق در سررسید را در زمره دیون ممتاز دولت در نظر گرفته است؛ به عبارت دیگر، پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید، هم‌ردیف با پرداخت حقوق کارکنان دولت بوده و با همان درجه اهمیت و اضطرار صورت می‌گیرد. بنابراین مبلغ اسمی حتما در سررسید به آخرین دارنده پرداخت خواهد شد. خزانه‌داری کل کشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسک نکول نخواهند داشت.

5.  واریز مبلغ اسمی در زمان سررسید چگونه صورت می‌گیرد؟

در سررسید اسناد خزانه اسلامی، خزانه‌داری مبلغ اسمی اوراق را به حسابی نزد بانک عامل واریز می‌کند. پس از آن شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، مبلغ اسمی را به شماره حساب بانکی دارندگان اوراق واریز خواهد کرد بنابراین اعلام شماره حساب و شبای بانکی دارندگان اوراق به کارگزار ضروری است.

6.  اسناد خزانه اسلامی را با چه قیمتی می‌توانم به فروش برسانم؟

قیمت این اوراق با در نظر گرفتن دو عامل نرخ سود مورد انتظار بازار و فاصله تا سررسید اوراق تعیین می‌شود. برای مثال قیمت اوراق، در شرایطی که 182 روز تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار 21 در صد است، به روش زیر محاسبه می‌شود:

بنابراین هرچه به سررسید نزدیک می‌شویم، قیمت اسناد خزانه اسلامی به قیمت اسمی آن نزدیکتر می‌شود. علاوه بر این، با افزایش نرخ بازده مورد انتظار بازار، قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی کاهش خواهد یافت.

7. قیمت اسناد خزانه در بازار چگونه تعیین می شود؟

قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه، با مکانیزم عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد. این مکانیزم درعرضه اولیه به یکی از 2 روش زیر صورت خواهد گرفت:

1) روش ثبت سفارش: در روش ثبت سفارش، قیمت‌های وارده توسط خریداران به صورت مخفی خواهد بود و تعداد سفارشات وارده توسط خریداران مجموعا می‌باید به میزان حداقل 80 درصد حجم کل اوراق عرضه شده باشد. ضمناً قیمتی که کشف می‌شود باید به گونه‌‌ای باشد که در آن قیمت، حداقل 80 درصد اوراق عرضه شده به فروش برسد. با یک مثال به تشریح عرضه به روش ثبت سفارش می‌پردازیم:

حجم اوراق عرضه شده برای فروش: 1000 ورقه
حجم سفارش خرید	سفارش خرید(ریال)
300	930،000
200	922،000
100	920،000
200	914,000
50	910،000
100	905،000
حجم سفارشات:950 ورقه(80%*1000)

همان گونه که در این مثال مشخص است در قیمت 914,000 ریال 80 درصد اوراق عرضه شده به فروش می‌رود؛ کسانی که قیمت‌های بالاتری را برای خرید پیشنهاد کرده‌اند نیز این اوراق را با قیمت 914,000 ریال خریداری می‌کنند و کسانی که قیمت‌های پایین‌تر را پیشنهاد داده‌اند اوراقی دریافت نخواهند کرد.

2) روش حراج : در روش حراج، قیمت در یک جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت خریداران تعیین می‌شود. در این روش سفارش متقاضیان (خریداران) و عرضه‌کنندگان (فروشندگان) در یک بازه زمانی وارد سامانه معاملاتی می‌شود، پس از آن، بهترین قیمت‌های خرید (بالاترین قیمت‌ها) و بهترین قیمت‌های فروش (پایین‌ترین قیمت‌ها) با یکدیگر منطبق شده و معامله انجام خواهد شد.

لازم به توضیح است که قیمت این اوراق تحت تاثیر دو عامل تعیین نرخ سود مورد انتظار بازار و فاصله تا سررسید اوراق است. به عنوان مثال، قیمت اوراق در شرایطی که 6 ماه تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار 21 درصد است، به روش زیر محاسبه می‌شود:

8. آیا فرابورس ایران می‌تواند قیمتی که در عرضه اولیه مشخص می‌شود را قبل از برگزاری جلسه حراج به پیمانکاران اعلام کند؟

قیمت همه اوراق بهادار در بازار با مکانیزم عرضه و تقاضا معین می‌شود و قبل از برگزاری جلسه حراج و انجام عرضه هیچکس نمی‌تواند قیمت را پیش‌بینی کند. البته قطعا تمام فعالان بازار که در سمت عرضه به عنوان فروشنده و یا در سمت تقاضا به عنوان خریدار در بازار مشارکت می‌کنند، پیش‌بینی‌هایی از قیمت در ذهن خود خواهند داشت، اما قیمت نهایی صرفا پس از برگزاری حراج در جلسه معاملاتی و در روز عرضه اولیه معین خواهد شد.
فرابورس ایران به عنوان ناظر بازار بر کل فرآیند عرضه، تقاضا و قیمت‌گذاری نظارت می‌کند تا تمام فعالیت‌ها طبق روال‌ قانونی و مطابق مقررات انجام پذیرد و هیچ دخالتی در تعیین قیمت نخواهد داشت.
از سوی دیگر، فرابورس ایران تلاش می‌کند تا به‌منظور جلب تمام نیروهای عرضه و تقاضا، توجه تمامی فعالان بازار را به عرضه اولیه اوراق جدید معطوف کند. با افزایش تعداد مشارکت کنندگان در هر دو سوی عرضه و تقاضا، قیمت اوراق به واقعیت نزدیک‌تر خواهد بود. فرایند عرضه اولیه و کشف قیمت در فرابورس ایران، به پیمانکاران در جهت فروش اوراقشان به قیمت مطلوب کمک شایانی خواهد کرد.

9. فرم تعهد عرضه چیست و چگونه باید فرم تعهد عرضه را به فرابورس ایران ارسال کرد؟

فرم تعهد عرضه، نامه‌ای است که طی آن دارندگان اولیه اوراق، عرضه حجم معینی از اوراق را در زمان عرضه اولیه به فرابورس ایران تعهد می‌کنند. این فرم به همراه فرم دستور فروش اوراق به یکی از کارگزاران عضو فرابورس ایران ارائه شده و سپس از طریق کارگزار به فرابورس ایران ارسال می‌شود.

10. چگونه می‌توان به اطلاعات کارگزاران عضو فرابورس ایران دست یافت؟

اسامی تمامی کارگزاران عضو فرابورس ایران در سایت شرکت فرابورس ایران در قسمت "کارگزاری‌های عضو فرابورس" موجود است.

11. آیا فروش اوراق با وکالت بلاعزل در دفاتر اسناد رسمی امکان‌پذیر است؟

هرگونه معامله‌ اوراق بهادار پذیرفته شده در بازار سرمایه، خارج از سامانه معاملاتی آنها باطل و ملغی‌الاثر است. اسامی دارندگان اولیه اسناد خزانه اسلامی بر اساس لیست ارسالی از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی در سامانه معاملاتی فرابورس ایران ثبت شده و دارنده آن صرفاً می‌تواند از طریق این سامانه نسبت به فروش آن اقدام کند.

12. پیمانکارانی که تمایل به فروش اوراق خود تا سررسید ندارند چه اقدامی باید انجام دهند؟

این پیمانکاران باید مراحل تکمیل اطلاعات خود نزد فرابورس ایران را به اتمام رسانده و شماره حساب منحصر بفردی به نام خود معرفی کنند. مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در روز سررسید به حساب معرفی شده واریز خواهد شد و نیازی به مراجعه حضوری به هیچ سازمانی نیست.

13. آیا فرم تعهد عرضه را باید به همان کارگزاری که کد بورسی گرفته‌ایم، تحویل دهیم؟

خیر، می‌توان فرم تعهد عرضه را به هر یک از کارگزاری‌های عضو فرابورس ایران تحویل داد.

14. اگر بعد از عرضه، تقاضای خرید وجود نداشته باشد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

اگر بعد از عرضه، تقاضای خرید وجود نداشته باشد، معامله‌ای انجام نخواهد شد اما در بازار اوراق بهادار به دلیل انعطاف‌پذیری موجود در قیمت، با تغییر قیمت و مظنه فروشندگان، قطعا خریدارانی که حاضر به خرید اوراق باشند در بازار حضور خواهند یافت.

سوالات از دیدگاه سرمایه گذارانᛏبالای صفحه
1. چگونه می‌توان اسناد خزانه اسلامی را خریداری کرد؟

خرید و فروش این اوراق در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام می‌شود. فرآیند خرید این اسناد تشابه زیادی با سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت و انواع صکوک دارد. برای خرید اسناد خزانه اسلامی، کافی است به یکی از کارگزاری‌های عضو فرابورس ایران مراجعه کرده و نسبت به تکمیل فرم خرید اوراق بهادار اقدام کرد.

همچنین در صورتی که متقاضی کد بورسی نداشته ‌باشد، می‌تواند پس از مراجعه به یکی از کارگزاران عضو فرابورس ایران، نسبت به دریافت کد بورسی اقدام کرده و پس از آن برای خرید اسناد خزانه اسلامی به صورت حضوری یا آنلاین اقدام کند.

2. آیا به اسناد خزانه اسلامی سود میان دوره تعلق می‌گیرد؟

خیر، نرخ سود این اوراق صفر بوده و هیچ‌گونه پرداخت میان دوره‌ای نخواهد داشت.

3. بازده حاصل از این اوراق از چه محلی حاصل می‌شود؟

با خرید اسناد خزانه اسلامی به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی و دریافت مبلغ اسمی در سررسید، می‌توان از اختلاف بین قیمت خرید و مبلغ دریافتی در سررسید منتفع شد.

4. بازده حاصل از خرید و نگهداری اسناد خزانه اسلامی چگونه محاسبه می‌شود؟

به منظور آشنایی با نحوه محاسبه نرخ بازده نگهداری اسناد خزانه اسلامی تا سررسید و همچنین مقایسه بازده این اوراق با سایر اوراق تامین مالی، می‌توان به لینک "نرخ بازده اوراق" در وب‌سایت فرابورس ایران مراجعه کرد.

نرخ بازده اسناد خزانه به صورت روزشمار و به شکل زیر محاسبه می‌شود:

5. قیمت اسناد خزانه در بازار چگونه تعیین می شود؟

قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه با مکانیزم عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد. این مکانیزم در عرضه اولیه به یکی از دو روش زیر صورت خواهد گرفت:

1) روش ثبت سفارش: در روش ثبت سفارش، قیمت‌های وارده توسط خریداران به صورت مخفی خواهد بود. در این روش تعداد سفارشات وارده توسط خریداران مجموعا ‌باید به میزان حداقل 80 درصد حجم کل اوراق عرضه شده باشد و قیمتی که کشف می‌شود باید به گونه‌‌ای باشد که در آن قیمت، حداقل 80 درصد اوراق عرضه شده به فروش برسد. با یک مثال به تشریح عرضه به روش ثبت سفارش می‌پردازیم:

حجم اوراق عرضه شده برای فروش: 1000 ورقه
حجم سفارش خرید	سفارش خرید(ریال)
300	930،000
200	922،000
100	920،000
200	914,000
50	910،000
100	905،000
حجم سفارشات:950 ورقه(80%*1000)

همان گونه که در مثال مشخص است در قیمت 914,000 ریال 80 درصد اوراق عرضه شده به فروش می‌رود. کسانی که قیمت‌های بالاتری را برای خرید پیشنهاد کرده‌اند، نیز با قیمت 914,000 ریال این اوراق را خریداری خواهند کرد و کسانی که قیمت‌های پایین‌تری پیشنهاد داده‌اند، اوراقی دریافت نخواهند کرد.

2) روش حراج: در روش حراج، قیمت در یک جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت خریداران تعیین می‌شود. در این روش سفارش متقاضیان (خریداران) و عرضه‌کنندگان (فروشندگان در یک بازه زمانی) وارد سامانه معاملاتی می‌شود، پس از آن، بهترین قیمت‌های خرید (بالاترین قیمت‌ها) و بهترین قیمت‌های فروش (پایین‌ترین قیمت‌ها) با یکدیگر منطبق شده و معامله انجام خواهد شد.

لازم به توضیح است که قیمت این اوراق تحت تاثیر دو عامل تعیین نرخ سود مورد انتظار بازار و فاصله تا سررسید اوراق است. برای مثال قیمت اوراق در شرایطی که 182 روز تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار 21 درصد است، به روش زیر محاسبه می‌شود:

بنابراین هرچه به سررسید نزدیک می‌شویم، قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی به قیمت اسمی نزدیکتر می‌شود. علاوه بر این با افزایش نرخ بازده مورد انتظار بازار، قیمت بازاری اوراق مذکور کاهش خواهد یافت.

6. واریز مبلغ اسمی در زمان سررسید چگونه صورت می‌گیرد؟

در سررسید اسناد خزانه اسلامی، خزانه‌داری مبلغ اسمی اوراق را به حسابی نزد بانک عامل واریز می‌کند. پس از آن شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، مبلغ اسمی را به شماره حساب بانکی دارندگان اوراق واریز خواهد کرد. بنابراین اعلام شماره حساب و شبای بانکی دارندگان اوراق به کارگزار ضروری است.

7. آیا این اوراق در هر زمان در بازار قابل خرید و فروش هستند؟

بله، به دلیل وجود بازارگردانان متعدد، اسناد خزانه اسلامی از درجه نقدشوندگی بالایی برخوردار است. به عبارت دیگر، بازارگردانان در هر روز، از آغاز ساعت معاملاتی در بازار حضور خواهند داشت و همزمان اقدام به ارسال سفارش خرید و فروش در بازار می‌کنند بنابراین این اوراق در هر زمان قابل خرید و فروش به قیمت روز خواهد بود.

8. اسناد خزانه اسلامی در معرض چه ریسک‌هایی قرار دارد؟

اسناد خزانه اسلامی همانند سایر اوراق بهادار براساس مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار معامله می‌شود. بنابراین ممکن است تحت تاثیر ریسک نوسانات قیمتی قرار بگیرد.

9. آیا امکان نکول ناشر در سررسید وجود دارد؟

ضامن این اوراق، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و خزانه‌داری کل کشور بازپرداخت این اوراق در سررسید را در زمره دیون ممتاز دولت در نظر می‌گیرد به نحوی که پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید، هم‌ردیف با پرداخت حقوق کارکنان دولت بوده و با همان درجه اهمیت و اضطرار صورت می‌گیرد. خزانه‌داری کل کشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسک نکول نخواهند داشت.

10. قیمت خرید اسناد خزانه اسلامی چگونه تعیین می‌شود؟

قیمت‌گذاری این اوراق از طریق محاسبه ارزش فعلی جریانات آتی آن به دست می‌آید. بنابراین برای محاسبه ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی کافی است مبلغ اسمی اوراق با توجه به نرخ مورد انتظار سرمایه‌گذار و زمان باقی مانده تا سررسید تنزیل شود.

11. تسویه وجوه اسناد خزانه اسلامی، پس از معاملات به چه صورت خواهد بود؟

تسویه وجوه ناشی از معاملات این اوراق، مطابق ضوابط معاملات بازار توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام شده و وجوه ناشی از فروش این اوراق یک روز کاری پس از معامله به حساب فروشنده واریز خواهد شد.

چگونه می‌توان به اطلاعات کارگزاران عضو فرابورس ایران دست یافت؟

اسامی تمامی کارگزاران عضو فرابورس ایران در وب‌سایت شرکت فرابورس ایران در قسمت کارگزاری‌های عضو فرابورس موجود است.

اسناد خزانه اسلامی؛ از الف تا ی

                               از آنجاکه دولت با بانک مرکزی مالکیت مشترک دارند، برای بدهی دولت به بانک مرکزی، نمی‌توان از این اوراق استفاده کرد.

اسناد خزانه اسلامی، ابزاری مناسب برای سرمایه گذاری و همچنین سیاست های پولی و مالی بانک مرکزی است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان مطلب بالا به مطالعات مالی اسلامی کمیته در حوزه اسناد خزانه اسلامی اشاره کرد و گفت: این موضوع که آیا می توانیم اسناد خزانه اسلامی داشته باشیم، سال‌ها محل بحث و گفت و گو بوده است.

سیدعباس موسویان ادامه داد: پارسال به این توافق رسیدیم که بر اساس یک مدل و با رعایت اصول شریعت، اسناد خزانه اسلامی در کشور منتشر شود، در همین راستا، سال قبل، انتشار این اوراق در بودجه سالانه دیده شد و در بودجه سال 93 نیز مقرر شد تا به مبلغ 20 هزار میلیارد تومان از این اوراق منتشر شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: مقدمات انتشار اسناد خزانه اسلامی مهیا شده و به احتمال زیاد امسال شاهد انتشار اوراق اسناد خزانه اسلامی در ایران هستیم.

وی با تاکید بر اینکه اسناد خزانه اسلامی قابلیت های زیادی در مقایسه با اوراق قرضه دارد، خاطرنشان کرد: در بازار سرمایه متعارف (ربوی)، اسناد خزانه ویژگی هایی دارد و امتیازهایی نسبت به سایر اوراق دارد.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ابراز داشت: این اسناد ابزاری برای پوشش کسری بودجه دولت ها محسوب می شود که دولت ها نیاز خود را با انتشار آن برطرف می کنند. به علاوه، ابزار سرمایه گذاری کوتاه مدت برای سرمایه گذارانی است که می‌خواهند نقدشوندگی دارایی خود را حفظ کرده و در عین حال، سرمایه گذاری کنند. از همین رو  ابزار موفقی برای سرمایه‌گذاری کوتاه مدت است.

موسویان در توضیح سومین ویژگی این اوراق گفت: اسناد خزانه یک معیار سنجش برای بازدهی سایر ابزارهای مالی است. به طوری که نرخ بهره اسناد خزانه متعارف (ربوی) به عنوان یک کف برای همه ابزارها شناخته می شود. به همین جهت در کشورهای اسلامی اگر بخواهیم یک بازار سرمایه تمام عیار داشته باشیم به یک ابزار مالی نیاز داریم که کف بهره را تعیین کند.

وی به مزیت اسناد خزانه در سیاست های اقتصادی دولت اشاره کرد و ابراز داشت: بانک مرکزی می‌تواند در مواقعی که نیاز به سیاست انقباض و انبساط پولی دارند، از طریق خرید و فروش اسناد به این سیاست دست بزنند.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، با تاکید بر کارکردهای چهارگانه اسناد خزانه و عملکرد مهم آنها در اقتصاد، افزود: اسناد خزانه‌ای که در اقتصاد متعارف طراحی شده بر اساس قرض با بهره است. البته محاسبه این قرض به شکل تنزیلی است و به کسر فروخته می‌شود. به این جهت چون ماهیت قرض با بهره دارد و از نظر فقه اسلامی ربا محسوب می شود، نمی توانیم در بازارهای مالی اسلامی استفاده کنیم.

وی ابراز داشت: برای پر کردن خلا حذف اسناد خزانه متعارف، بررسی هایی انجام و بعد از همفکری‌های زیاد، بر اساس قرارداد بیع الدین (ابزار خرید و فروش دین) این اسناد طراحی شد.

موسویان گفت: دولت می تواند بر اساس بدهی هایی که به پیمانکاران دارد، بابت بدهی هایش به جای پرداختن پول نقد، اسناد مالی استاندارد شده با قطعات معین و با قابلیت خرید و فروش در بازارهای مالی تحویل دهد.

وی با اشاره به اینکه مهم ترین بحث در این حوزه، بحث قرارداد پایه است، تصریح کرد: این بحث، همان بیع‌الدین در فقه اسلامی است و این قرارداد از قدیم وارد فقه اسلامی شده و همیشه محل بحث بوده است. با بررسی های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که بر اساس دیدگاه فقه شیعه، شافعی و مالکی، اگر دین، دین واقعی باشد، بر اساس شرایطی، اصل معامله قابل قبول است.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه بیشتر جمعیت ایران شیعه هستند و اهل تسنن نیز دیدگاهی نزدیک به اهل شیعه در ایران دارند، خاطرنشان کرد: با در نظر گرفتن این شرط که دین واقعی باشد، برای استفتاء، سه سوال از مراجع مختلف پرسیده شد.

وی در ادامه به سوالات طرح شده اشاره کرد و گفت برای جمع بندی سه سوال شامل: آیا مجاز است در قراردادی به جای پول نقد اوراق داده شود، آیا قبل از سررسید می توان اوراق را با قیمتی کمتر خریداری کرد و در صورت خرید و فروش با قیمت کمتر در بار اول، آیا برای دفعات بعدی خرید و فروش اوراق مجاز است؟ از مراجع پرسیده شد.

موسویان ابراز داشت: اکثر مراجع به این سوالات پاسخ مثبت دادند و در نتیجه بعد از حل مباحث فقهی، بر روی مدل عملیاتی کار شد.

وی در خصوص موارد کاربردی اسنادخزانه اسلامی گفت: بهترین نمونه برای انتشار این اوراق، آنجایی است که دولت توسط پیمانکاران سفارش طرح ها و پروژه هایی را داده بود یا در حال انجام بود. بعد از بررسی های متعدد کمیته فقهی به این نتیجه رسید که اوراق اسناد خزانه اسلامی برای بدهی پیمانکاران به دولت قابل انتشار است.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به نوع دوم بدهی اشاره کرد و افزود: انتشار اوراق برای بدهی دولت به بانک مرکزی هم مورد بررسی قرار گرفت که بالاتفاق رد شد و اعلام شد که بر اساس این بدهی نمی‌توان اوراق اسلامی منتشر کرد چون دولت با بانک مرکزی از جهت مالکیت مشترک است، اما از نظر مدیریت متفاوت هستند و از آنجا که بدهی‌های دولت به بانک مرکزی، محاسباتی بوده و واقعی نیست، بنابراین اسناد صوری بوده و نمی توان برای این نوع بدهی، اسناد خزانه اسلامی منتشر کرد.

موسویان با اشاره به اینکه بدهی دولت به شبکه بانکی نوع سوم بدهی است، تصریح کرد: کمیته فقهی بین بانک های دولتی و خصوصی تفاوت گذاشت و نتیجه این شد که انتشار اوراق برای بانک های خصوصی اشکالی ندارد، اما در مورد بانک های دولتی، اگر در پروژه های مردمی شرکت کرده باشد، انتشار اوراق اشکالی ندارد، اما اگر با شرکت دولتی معامله کرده باشد، قابل تبدیل به اسناد واقعی نیست و انتشار اوراق اسناد خزانه برای این اوراق شرعی محسوب نمی شود.

وی با اشاره به نوع چهارم بدهی اعلام کرد: در خصوص بدهی دولت به موسسات عام المنفعه، می توان اسناد خزانه اسلامی منتشر کرد.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با طرح این سوال که آیا دولت می تواند برای همه نیازها اوراق منتشر کند، گفت: پاسخ این است که برای کالاهای مصرفی و سرمایه ای می توان اسناد خزانه منتشر کرد و در جایی که دولت از خدمات پروژه ای پیمانکاران در پروژه های ملی استفاده می کند، قابلیت انتشار دارد. اما در مواردی که دولت به پول نقد نیاز دارد، نمی تواند اسناد خزانه منتشر کند.

موسویان با اشاره به اینکه دارندگان اسناد خزانه اسلامی می توانند در سررسید به ارزش اسمی از این اوراق استفاده کنند، اظهار داشت: قبل از سررسید هم می توانند با تنزیل از اوراق خود استفاده کنند که در این صورت بازار ثانویه شکل می گیرد.

وی تاکید کرد: اسناد خزانه اسلامی، یک ابزار کوتاه مدت با ریسک بسیار پایین و در حد صفر است که می تواند به ابزاری جهت سیاست مالی دولت تبدیل شود.

دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان خاطرنشان کرد: به طور خلاصه، اسناد خزانه اسلامی می تواند یک ابزار کارآمد به عنوان ابزار سیاست پولی برای بانک مرکزی محسوب شود. همین طور ابزاری استاندارد با سررسید کوتاه مدت و ریسک پایین برای افرادی به شمار می رود که قصد سرمایه گذاری دارند، اما می خواهند نقدینگی شان حفظ شود. در عین حال، می تواند سنجه ای برای تعیین کف سود برای سایر ابزارهای مالی باشد.