بورس و ریسک

ریسک

انحراف معیار بازده انتظاری سهم را ریسک می نامند همانطور که از تعریف آماری ریسک بر می آید انحراف از بازده مورد نظر در خصوص سهام های مختلف که ممکن است به ضرر منتهی شود مفهوم ریسک است .

انواع ریسک

ریسک بازار :

کاهش ارزش اصل سرمایه در اثر نوسانات بازار را ریسک بازار گویند سهامداران با ورود به بازار بورس این ریسک را می پذیرند برای کاهش این ریسک باید با استفاده از تجزیه وتحلیل اینده آنها اقدام نمود افزایش مدت سرمایه گذاری از مواردی است که در کاهش ریسک مذکور موثر میباشد .

ریسک تجاری:

تغییر در قدرت سود دهی یک شرکت یا نا توانی یک شرکت در پایداری در صحنه رفابت و حفظ نرخ رشد وثبات سود دهی را ریسک تجاری مینا مند شرکت ها یی که نرخ سودکم تغییر تری در سال های گذشته داشته اند دارای ریسک تجاری پایین تری هستند.

ریسک نرخ بهره:

تحمل نرخ بهره در خرید اوراق بهادار این نوع ریسک را ایجاد میکند.

ریسک نرخ تورم:

از دست دادن اصل وسود پول به دلیل کاهش قدرت خرید پول را ریسک میگویند به عبارت دیگر کاهش تکان خرید پول را تداعی میکند روی آوردن به خرید اموال فیزیکی که با افزایش تورم افزایش ارزش پیدا می کنند را کاهش این نمونه از ریسک است. 

قوانین تالارها

بورس تهران از سه تابلو و دو تالار تشکیل شده است که شرکتها مرحله به مرحله با داشتن شرایط هرتابلو و تالار به ترتیب ارتقاء پیدا می کنند ( تالار فرعی  -  تالاراصلی تابلو اول - تابلو دوم )   به تبع هر شرکتی که درتابلو اول تالاراصلی اول باشد مراحل سخت تر و قوانین محکم تری را پشت سر گذاشته است و کسب اطلاعات در مورد تالارها به عنوان یکی از پارامترهای تشخیص و انتخاب شرکت هایی که تصمیم داریم سهام شان را خریداری نماییم، بسیار موثر می باشد

تابلو اول تالار اصلی

ارتقاء سهام شرکتها از تابلو دوم به تابلو اول تالار اصلی، با تصویب هیات پذیرش خواهد بود.میزان سرمایه شرکت از 25 میلیارد ریال کمتر نباشد.شرکت باید دو سال متوالی قبل از پذیرش،در تابلوی دوم فعالیت سودآوری داشته باشد. بیش از 70% از سهام کشور نباید در اختیار کمتر از10 سهامدار باشد. حجم دادو ستد و گردش سهام شرکت در شش ماهه منتهی به تاریخ بررسی در هیات پذیرش به تشخیص هیات مذکور،باید از وضعیت مطلوبی برخوردار باشد.

موارد حذف نام شرکت ها از تابلو یکم به تابلو دوم تالار اصلی

1- به مدت سه ماه بیش از 70% از سهام شرکت در اختیار کمتر از 10 سهامدار باشد. به علاوه تعداد سهامداران شرکت به مدت 3 ماه متوالی یا پنج ماه غیر متوالی در طول یک سال از 1000 نفر کمتر باشد.

2- مجموع سهام متعلق به دولت، وزارتخانه  و موئسسه ها و شرکت های دولتی به استثنای بانک ها، شرکت های بیمه ، شرکت های سرمایه گذاری به مدت شش ماه متوالی بیش از 49% باشد.

3- سهام شرکت بیش از 70 روز متوالی یا 120 روز غیر متوالی در یک سال دا و ستد نشود.

4- حجم داد وستد و گردش سهام شرکت طی یک سال به تشخیص دبیر کل سازمان بورس در حد مطلوبی نباشد.

5- عملکرد شرکت در یک دوره مالی منجر به زیان شده باشد و نتیجه عملیات شش ماهه بعدی شرکت براساس صورتهای مالی میان دوره ای حسابرسی شده ، منتج به سود نشده باشد.

6- نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییهای شرکت به مدت یک سال کمتر از 25% باشد.

7- شرکت مقررات مربوط به افشای اطلاعات را براساس اعلام نظر بورس به مدت یک سال رعایت نکرده باشد.

تابلو دوم تالار اصلی

ظوابط پذیرش سهام شرکتها در تابلو دوم تالار اصلی بورس :

1- شرکت باید در ایران ثبت شده و دارای تابعیت ایرانی باشد.

2-حداقل دو سال از تاریخ بهره برداری شرکت گذشته باشد.

3- شرکت باید دارای سهام عادی با نام،دارای حق رای باشد و 100% بهای اسمی آن پرداخت شده باشد و هیچ گونه امتیاز خاصی برای سهامداران شرکت وجود نداشته باشد.

4- شرکت باید سهامی عام باشد.

5- حداقل سرمایه شرکت ده میایارد ریال باشد.

6-در زمان پذیرش نباید بیش از 80% از سهام شرکت در اختیار کمتر از 10 سهامدار باشد. این نسبت باید در پایان دومین سال پس از پذیرش به 75% کاهش یابد.

7- مجموع سهام متعلق به دولت، وزارتخانه ها ،موئسسه ها و شرکتهای دولتی نباید از 49% سهام شرکت بیشتر باشد.

8- شرکت باید در دوره دوم متوالی، سودآور بوده و امکان سودآوری آن در آینده وجود داشته باشد و زیان انباشته نداشته باشد.

9- نسبت حقوق صاحبان سهام شرکت به کل داراییها از حد مناسب برخوردار بوده و از30% کمتر نباشد.

10-حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ درج و تا زمانیکه نام شرکت در تابلو دوم درج می باشد بایستی حداقل 500 سهامدار داشته باشد.

موارد حذف نام شرکت ها از تابلو اصلی و انتقال به تالار فرعی

1- به مدت سه ماه بیش از 75% از سهام شرکت در اختیار کمتر از 10 سهامدار باشد.به علاوه تعداد سهامداران شرکت به مدت سه ماه متوالی یا 5 ماه غیر متوالی در طول یک سال از 500 نفر کمتر باشد.

2- مجموع سهام متعلق به دولت،وزارتخانه و موئسسات و شرکت های دولتی به استثنای بانک ها، شرکت های بیمه وشرکت های سرمایه گذاری به مدت شش ماه متوالی در یک سال بیش از 49% باشد.

3- سهام شرکت بیش از 100 روز متوالی یا 150 روز غیر متوالی در یک سال داد و ستد نشود.

4- حجم داد و ستد و گردش سهام شرکت طی یک سال به تشخیص دبیر کل سازمان بورس در حد مطلوبی نباشد.

5- عملکرد شرکت در دو دوره متوالی مالی منجر به زیان شده باشد و نتیجه عملیات شش ماه بعدی شرکت براساس صورت های مالی حسابرسی شده منتج به سود نشده باشد.

6- نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییهای شرکت به مدت یک سال کمتر از 20% باشد.

7- شرکت مقررات مربوط به افشای اطلاعات را براساس ظوابط بورس با تشخیص دبیر کل رعایت نکرده باشد

تالار فرعی

ظوابط پذیرش سهام شرکتها در تالار فرعی بورس :

1- شرکت باید در ایران ثبت شده و دارای تابعیت ایرانی باشد.

2-شرکت باید سهامی عام باشد.

3-شرکت باید دارای سهام عادی با نام دارای حق رای باشد و 100% بهای اسمی آن پرداخت شده باشد و هیچگونه امتیاز خاصی برای سهامداران شرکت وجود نداشته باشد.

4- حداقل یک سال از تاریخ بهره برداری یا فعالیت شرکت، حسب مورد گذشته باشد.

5- میزان سرمایه شرکت از 5 میلیارد ریال کمتر نباشد.

6- در زمان پذیرش نباید بیشتر از 90% از سهام شرکت در اختیار کمتر از 10 سهامدار باشد. این نسبت باید در پایان دومین سال پس از پذیرش، به 85% کاهش یابد. به علاوه حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ درج و تا زمانی که نام شرکت در تابلو فرعی درج می باشد بایستی حداقل 200 سهامدار داشته باشد.

7- نسبت حقوق صاحبان سهام شرکت به کل داراییها نباید از 20% کمتر باشد.

تجزیه و تحلیل

بررسی اخبار مربوط به شرکت و بازار فنی تحلیل نامیده می شود بدین معنا که تحلیل گر بر اساس اخبار شنیده شده و تجربه نسبت به آینده شرکت اظهار نظر میکند

تحلیل ها عمدتا بر دو پایه و روش استوار اند

1. روش تحلیل بنیادی
2. روش تحلیل تکنیکی

به سبب نقش انکارناپذیرى که اطلاعات در بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار دارد، گفته مى شود که گرانبهاترین دارایى در بورس، اطلاعات است. اطلاعات، تعیین قیمت و تغییر قیمت را توجیه مى کند. تکیه گاه اصلی تجزیه وتحلیل بر اطلاعات میباشد.سهامداری می تواند با اطمینان بیشتری به سودآوری آینده سهام خود امیدوار باشد که از تجزیه و تحلیل بهره ای کافی برده باشد تجزیه و تحلیلش بر مبنای اطلاعات مختلف و متنوع موثر در بورس و بازار باشد. . بنابراین، سرمایه گذاران مطلع  بر مبناى به کارگیرى اطلاعات جدید راهبردهاى خود را تدوین و توجیه مى کنند. بدین ترتیب، فاصله زمانى بین دستیابى به اطلاعات و تعیین قیمت وجود دارد. بر این اساس، آنان که سریع تر به اطلاعات دست یافته اند از  نوعى رانت برخوردار شده اند، زیرا زودتر از دیگران مى توانند   قیمتى را که پس از انتشار اطلاعات شکل مى گیرد، پیش بینى کنند.

اطلاعات مربوط به اوراق بهادار :

1. اطلاعاتى که در ارزشیابى و قیمت گذارى اوراق بهادار مورد استفاده قرار گیرد
2. - عرضه و تقاضا
3. - وضعیت اقتصاد و تحولات اقتصادى
4. - اطلاعات بخشى
5. - اطلاعات شرکت ها مانند بافت مالى، سودآورى، حجم فروش، مسایل مدیریتى، وضعیت اندوخته ها
6. اطلاعات مربوط به اوراق بهادار تالار معاملات.
7. -  اطلاعاتى نظیر حجم معاملات
8. -  قیمت هاى آغازین و پایانى
9. -  سفارش هاى خرید و فروش
10. -  عرضه عمده سهام

تحلیل تکنیکی

تحلبلیکه فقط بر مبنای قیمت سهم در گذشته انجام شود و از روند قیمت سهم در گذشته ،آینده آن تخمین زده بشود.تحلیل گران حرفه ای چارتیست خوانده میشوند. زیرا تحلیل آنها غالبا بر پایه نمودار میباشد

چارتیست ها: اهمیت چارت تا به آنجاست که یکی از معامله گران بزرگ امریکایی میگوید: "تمام اندیکاتورهای نمودارتان را خاموش کنید. فقط و فقط به چارت نگاه کنید. اگر سیگنال خرید یا فروش داد عمل کنید." این بیان مخالف استفاده از اندیکاتورها در تحلیل نیست بلکه اهمیت نمودار را نشان میدهد. چارتیستها در تحلیل نمودار از انواع مختلف نمودار مانند نمودار شمعی و میله ای استفاده میکنند و تنها به قیمت بسته شدن در نمودار خطی توجه نمیکنند. در نمودارها چارتیست ها به دنبال مدل هایی میگردند که به تجربه دریافته اند تغییر روند را نشان میدهند. از مهمترین نقاطی که معمولاً یک چارتیست در اولین قدم شروع به یافتن آن در نمودار میکند، خطوط حمایت و مقاومت هستند

خط حمایت: خطی که کمترین قیمت های مورد معامله سهام را به هم وصل میکند

خط مقاومت: خطی که بیشترین قیمت های مورد معامله سهام را به هم وصل میکند

نمودارهای ابزارهای مناسب تحلیل تکنیکی می باشندو رایج ترین نمودار ،نمودار میله ای است. در نمودار میله ای چهار نوع داده مختلف درباره یک سهم مورد نیاز است

که عبارت اند از:

قیمت بالا(High ): بالاترین قیمت سهم در روز

قیمت پایین ( Low ): پایین ترین قیمت سهم در روز

قیمت افتتاح( Open ): قیمتی که سهم با آن باز می شود ( اغلب قیمت اختتام روز قبل)

قیمت اختتام(close ):قیمتی که سهم در آخر روز با آن بسته می شود.

تحلیل تکنیکی به دو چیز بستگی دارد:

-         قیمت فعلی

-         سابقه تغییرات قیمت

گام های اساسی در ارزیابی تکنیکی:

1.      تحلیل وسیع بازار از طریق شاخص های اصلی بازار

2.      تحلیل صنایع برای شناسایی گروهای قوی و ضعیف در داخل بازار(صنعت برتر)

3.      تحلیل سهام برای شناسایی سهام های قوی و ضعیف در داخل گروه های انتخابی.( سهم برتر )

RSI

شاخص قدرت نسبی:عددی بین 0 تا 100 می باشد.عدد 30 به معنی در کف بودن سهم و عدد هفتاد به معنی در سقف بودن سهم می باشد.هر چه RSI بالاتر باشد، قدرت سهم برای بالا رفتن بیشتر است.

MACD

میانگین متحرک وهمگرا واگرا

Stochastic Slow

شامل دوقسمت K% و D% که اگر K% بالاتر از D% باشد علامت خرید و اگر K% پایین تر ازD% باشد علامت فروش است.

تغییر قیمت

میزان تغییر قیمت سهم در آخرین روز معاملات

Acc/Dis

عرضه و تقاضای سهم را نشان می دهد و نمادهای بینA+ و D- را به خود اختصاص می دهد.مقادیربه سمتA+ نشانه تجمع بیشتر و در نتیجه تقاضای بالای سهم است و مقادیر به سمت D- نشانه توزیع بیشتر و در نتیجه عرضه بالای سهم است.

Moving Average

میامگین متحرک: میانگین قیمت در 14، 30،45 روز گذشته را نشان می دهد.اگر قیمت بسته سهم بالای این سه میانگین باشد،سهم افزایشی خواهد بود. اگرقیمت بسته شدن سهم پایین تر از سه میانگین باشد سهم کاهشی است.

قیمت بسته

آخرین قیمت سهم در داد و ستد روزانه

ADX/+DI/-DI

سه نماگر می باشندکه هر سه در سیستم تعیین روند سهم به نام سیستم" حرکت جهت دار" مورد استفاده قرار می گیرند.وقتی DI + بالاتراز DI  -بود امکان رشد قیمت سهم وجود دارد.برعکس وقتی که DI+ پایین تر از DI- بود احتمال کاهش قیمت سهم وجود دارد.

Signal line

خطی است در نمودار MACD .اگر MACD بالای خط سیگنال باشد علامت خرید و اگر پایین خط سیگنال باشد علامت فروش می باشد.

تحلیل بنیادی

هدف اصلی ازاین تحلیل ها ، تعیینارزش واقعی سهام شرکت ها است.تحلیل بنیادی معمولا بر اطلاعات و آمار کلیدی مندرج در صورت های مالی شرکت تمرکز می نماید تا مشخص کند که آیا قیمت سهام به درستی ارزشیابی شده است تحلیل هایی که با در نظر گرفتن آینده شرکت بر اساس اخبار شرکت و صنعت انجام می گیرد بررسی همه جانبه و بنیادین شرکت و پارامترهای موثر بر روند کار شرکت را بررسی میکند تحلیل بنیادی عبارت است از مطالعه و بررسی شرایط اقتصاد ملی ، صنعت و وضعیت شرکت افراد استفاده کننده از روش تحلیل بنیادی را بنیادگرامی نامند برای تحلیل موفق سهام باید پارامترهای زیر را در نظر بگیرند

1. عرضه و تقاضای سهام
2. EPS سالیانه سهام و مقایسه آن با EPS سال قبل
3. عایدی هر سهم (EPS ) در دوره جاری و مقایسه آن با عایدی هر سهم در دوره مشابه سال قبل
4. گروه صنعتی که سهام متعلق به آن است،محصولات جدید،تغییرات گروه،مدیریت شرکت صاحب سهم
5. پیشرو(leader) یا دنباله رو(lagger) بودن سهام
6. مالکیت سهم
7. جهت بازار و شاخص یابی

بخش قابل ملاحظه ای از اطلاعات بنیادی ، بر اطلاعات و آمار اقتصاد ملی،صنعت و شرکت تمرکز دارد در چهار مرحله در تحلیل شرکت وجود دارد

تجزیه و تحلیل اقتصاد

اولین مرحله از تحلیل بنیادی ،بررسی کلی اقتصاد است تا مشخص کنیم که آیا شرایط کلی اقتصاد برای بازار سهام مناسب است یا نه؟آیا تورم موثر است؟نرخ های بهره در حال افزایش است یا کاهش؟ آیا مصرف کنندگان کالاها را مصرف می کنند تراز تجاری مطلوب است؟ اینها تنها بخشی از سوالاتی است که تحلیل گر بنیادی برای تعیین کردن تاثیرات شرایط اقتصادی بر بازار سهام با آنها مواجه است.

تجزیه و تحلیل صنعت

وضعیت صنعتی که شرکت در آن قرار دارد، تاثیر قابل توجهی بر نحوه فعالیت شرکت دارد.آگر وضعیت صنعت مطلوب نباشد،سهام موجود در این صنعت نیز نمی تواند بازده مناسبی داشته باشد.معمولا بنیادگراها پنج صنعت اصلی را که روند رشد بالایی دارند و ارزش کل آن در صد بالایی از معاملات را در بر می گیرد در نهایت انتخاب می کنند.سهام ضعیف در صنعت قوی بهتر از سهام قوی در صنعت ضعیف است.

تجزیه و تحلیل شرکت

بعد از تعیین وضعیت اقتصاد و صنعت ، خود شرکت نیز باید تجزیه و تحلیل شودتا از سلامت مالی آن اطمینان حاصل گردد. تحلیل شرکت معمولا از طریق بررسی صورت های مالی شرکت انجام می شود. از روی این صورت ها می توان نسبت های مالی سودمندی را محاسبه نمود.(دربخش نسبت های مالی)

نسبت های مالی(اهرمی و بازار)

نسبت ها روش هایی هستند که به شرکت ها و سهامداران آنها این امکان را می دهد که خود را در مقابل سایرین ارزیابی نمایند. نسبت ها وسیله ای هستند که از طریق آنها سهامدار می تواند تمامی نتایجی را که ازصورت های مالی که شرکت باز دارد را بدست آورد.بطور خلاصه، برای اطمینان ازسلامت مالی شرکت باید صورت های مالی آن شرکت را تجزیه و تحلیل نمود و در اینجا می توان با نسبت های مالی نتایج قابل توجه ای از صورت های مالی آن شرکت بدست آورد .

نسبت اهرمی:

نسبت هایی که ترکیب سرمایه از بدهی شرکت را نمایان میسازد یعنی نشان می دهد شرکت چه مقدار از نیاز مالی خود را با وام جبران نموده است.

نسبت بازار:

نسبت های بازار،اغلب بر قیمت های جاری بازار مبتنی هستند سهامداران معمولا به قیمت بازار سهام عادی و تعدادی از نسبت ها که وضعیت شرکت را در ارتباط با بازار می سنجد،اهمیت می دهند.سرمایه گذار برای اینکه بخواهد تعدادی سهام خاص از یک شرکت،داشته باشد بایست قیمت بازار آن سهام را به دارنده سهام پرداخت ندمتی کیه گذار قبل از خریدسهام عادی  که شرکت سهام آن شرط را از نظر پرداخت سود سهام ، بازده سود سهام و ...  سنجد.

1. نسبت قیمت به سود( P/E)
2. نسبت سود تقسیمی هر سهم
3. نسبت پرداخت سود سهام
4. بازده سود سهام

• نسبت پرداخت سود سهام :

نسبت پرداخت سود سهام، میزان سود در دسترسی را که می توان به عنوان سود تقسیمی بین  سهامداران  عادی توزیع  نمود ، بیان می  کند.این نسبت بیان می کند که چه درصدی از سود هرسهم شرکت به سهامداران در غالب سود سهام پرداخت می شود و چه درصدی برای تامین نیازهای مالی آینده شرکت مورد استفاده قرار می گیرد.

نسبت فوق نشان می دهد که چند درصد سود خالص شرکت به صورت نقدی بین سهامداران شرکت توزیع می شود و چند درصد سود خالص به سهامداران پرداخت نمیشود و به عنوان رشد و توسعه سرمایه گذاری ها توسط شرکت نگهداری می شود.سود تقسیم نشده موجب افزایش سود انباشته شرکت می شود و سود انباشته موجب تحصیل بازده مستقیم توسط سهامدار نمی شود،اما سهامداران با افزایش سود سهام عادی از این قسمت هم بهره مند می شوند

بازده سود سهام

برخی از سرمایه گذاران ،سهام عادی را به منظور کسب سود سهام خریداری می کنند.برخی دیگر،به رشد قیمت بازار سهام عادی توجه دارند.بازده سود سهام یک یارسنجش سهامداران از میزان سرمایه گذاری در سهام عادی طی یک دوره می باشد.

نسبت فعالیت

نسبت های فعالیت مشخص می کند که چه مقدار از دارایهای جاری قابلیت تبدیل به وجوه نقد را دارد.نسبت های فعالیت را می توان برای موجودی ها ، حساب های دریافتنی،حساب های پرداختنی و سایر داراییها محاسبه نمود.

تجزیه و تحلیل فعالیت در مورد نحوه کاربرد دارایهای شرکت جهت کسب درآمد و فروش مورد استفاده قرار می گیرد.با استفاده از تجریه وتحلیل فعالیت، می توان میزان مناسب سرمایه گذاری شرکت در دارایهای جاری و ثابت را تعیین نمود و چنانچه این قبیل سرمایه گذاری ها  بیش از اندازه زیاد باشد ، می توان وجوه اضاف را در موارد مولدتری بکار گرفت و چنانچه میزان سرمایه گذاری در دارایهای شرکت کم بود ، می توان نتیجه گرفت که شرکت خدمات نامطلوب به مشتریان ارایه می دهد و یا در تولید محصولات کارایی مناسب ندارد. .

نسبت تعداد دفعات گردش موجودی:

گردش موجودی های شرکت یکی از نسبت های فعالیت می باشد که از تقسیم کردن قیمت تمام شده کالای فروش رفته به موجودی ها محاسبه می شود.این نسبت از طریق محاسبه تعداد گردش موجودی ها در طول سال اندازه گیری می شود.بهای تمام شده کالای فروش رفته منعکس در صورت حساب سود و زیان، نماینده قیمت تمام شده جمع کالاهایی است که طی یک دوره جهت فروش، از انبار خارج شده است و متوسط قیمت تمام شده موجودی ها، نماینده بهای تمام شده کالا هایی است که به طور متوسط در انبار موجود بوده است. استین نسبت بین بهای تمام شده کالای فروش رفته و بهای تمام شده متوسط موجودی های نگهداری شده در انبار در ظرف یک دوره ، نماینده تعداد دفعاتی می باشد که موجودی ها به طور متوسط در طی یک دوره گردش داشته اند.بالا بودن نسبت تعداد دفعات گردش موجودی مطلوب است، زیرا هر بار که کالا به فروش رسد معمولا سودی نیز تحقق می یابد.اما چنانچه یک نسبت گردشی خیلی بالا باشد، معرف این مطلب است که شرکت ، موجودی کافی در جهت فروش و ارایه به مشتریان نگهداری نمی کند و نتیجه آن کمبود موجودی و عدم رضایت مشتری و ازدست دادن مشتری می تواند باشد. همچنین نسبت خیلی بالا تعداد گردش موجودی ممکن است با توجه به شرایط خاص بازار، تهیه مواد برای شرکت مشکل باشد ویا قیمت ها به سرعت بالا روند که باعث ایجاد وقفه در تولید و فروش می شود که در نهایت منجر به از دست دادن مشتریان و کاهش سود خواهد شد

یک نسبت گردشی پایین معرف این مطلب است که میزان زیادی موجودی در انبار نگهداری می شود، فروش در سطح پایینی است، هزینه های انبارداری بالا رفته است و مسلما گردش وجوه نقد در سطح پائینی خواهد بودیک سهامدار حرفه ای زمانی یک  سرمایه  خود را در 2 یا 3 سهم  شرکت  معطوف دارد، بررسی نسبت ها و صورت های مالی آن شرکت ها را پیگیری می نماید .شاید در ابتدای شروع فعالیت برای شما کمی دلسرد کننده باشد که چه طور می توان همه این تجزیه و تحلیل ها را  در زمان مناسب به کاربرد، اما باید در نظر داشته باشید که سهامداری که بیشتر وقت و سرمایه خود را بعد ازمدتی فعالیت در بورس به کار می گیرد و به صورت واقعی و عملی با سهام ها و شرکت ها و سهامداران دیگر در ارتباط خواهد بود ، تمامی این مراحل بصورت بسیار جذاب و در زمانی بسیار کم صورت خواهد گرفت

نسبت های نقدینگی

اساس کاربرد نسبت نقدینگی بر این استوار است که دارایهای جاری  شرکت ، منابع نقد شرکت،برای بازپرداخت بدهیهای جاری است.معمولا بدهیهای جاری شرکت از محل های جاری آن پرداخت می شودو هر چه دارایهای جاری بیشتر باشد پرداخت بدهیهای جاری آسانتر است.نقدینگی به وضعیت سرمایه در گردش خالص یک شرکت وابسته است توانایی یک شرکت در تبدیل داراییها به وجوه نقد و یا به دست آوردن وجوه نقد میباشد   .سرمایه در گردش از طریق کسر بدهیهای جاری از دارایهای جاری بدست می آید.ارتباط بین دارایهای جاری و بدهیهای جاری شرکت ، شاخصی از درجه قابلیت تبدیل به وجوه نقد و قدرت نقدینگی شرکت را نشان می دهدنسبت نقدینگی توانایی قدرت  شرکت در بازپرداختیهای  کوتاه مدت اندازه گیری میکند.

انواع نسبت های نقدینگی:

1. نسبت جاری
2. نسبت سریع
3. نسبت آنی
4. نسبت سرمایه در گردش
5. نسبت آنی

نسبت جاری:

حد مطلوب این نسبت معمولا 2 است.این نسبت رایج ترین نسبت برای اندازه گیری قدرت پرداخت بدهیهای جاری شرکت می باشد.نسبت جاری تعداد دفعاتی را که می توان از محل دارایهای جاری بدهیهای جاری را پرداخت نمود را نشان می دهد.نماد توانایی شرکت در پرداخت بدهی های شرکت در سر رسید های کوتاه مدت است حاصل تقسیم دارایی جاری - موارد دیر نقد شونده، هر اندازه این نسبت بزرگتر باشد شرکت در پرداخت آن با مشکلات کمتری مواجه است و اعتباردهندگان تامین بیشتری دارند.جاری شرکت برای پرداخت آن، در دارایی جاری  اعتبارموجود می باشد هراندازه این نسبت کوچکتر باشد،نشان دهنده وضعیت نامطلوب نقدینگی شرکت است.

نسبت سود

تمامی فعالیت ها،عملیات،برنامه ها و تصمیمات  شرکت در آن انعکاس می یابد.درآمد یا سود خالص تنها معیار اندازه گیری سودآوری می باشد.سهامداران و سرمایه گذاران علاقه زیادی به ارزیابی سودآوری شرکت دارند این شرکتها  برای جذب سرمایه مورد نظر خود مجبورند سود کافی برای تامین بازده مناسب جهت سرمایه گذاران و اعتباردهندگان بدست آورند.چنانچه شرکت ها سود کافی بدست نیاورند، قادر نیستند سرمایه مورد نیازجهت انواع پروژه ها و طرح های خود را بدست آورند.نسبت های سودآوری،میزان موفقیت شرکت را در کسب سود و بازده خالص نسبت به درآمد و فروش یا نسبت به سرمایه گذاری می سنجند و حتی عملکرد کلی شرکت و کارایی مدیریت در تحصیل سود مناسب را مورد سنجش قرار می دهند.

نسبت های سودآوری:

1. نسبت سود ناخالص به فروش
2. نسبت سود عملیاتی به فروش
3. نسبت سود خالص به فروش

نسبت سود خالص به فروش

از طریق تقسیم کردن سود خالص به کل فروش محاسبه می شود.این نسبت نشان می دهد که از هر صد ریال فروش، چند ریال به سود خالص  برای سهامداران تحصیل شده است.نسبت سود خالص  از معیارهای مهم جهت سنجش کارایی مدیریت به شمار می رود.البته این نسبت به تنهایی معیار سنجش موفقیت یا عدم موفقیت شرکت نیست ، بلکه باید عوامل دیگر از جمله حجم فروش، سیاست قیمت گذاری محصولات، ساختار هزینه های شرکت، مطالبات، سرعت گردش داراییهاو ... رانیز در نظر گرفت.یک نسبت سود خالص نشانه نامطلوب بودن وضعیت سودآوری شرکت نمی باشد،زیرا ممکن است که نرخ نازل سود خالص به فروش،همراه با گردش سریع داراییها و حجم فروش زیاد،سود به میزان زیادی برای شرکت ایجاد نماید.

نسبت های سودآوری: ( بازار)

1. نسبت قیمت به سود( P/E)
2. نسبت سود تقسیمی هر سهم
3. نسبت پرداخت سود سهام
4. بازده سود سهام

نسبت قیمت به سود P/E

نسبت پرداخت سود هر سهم به صورت زیر قابل محاسبه است

از طریق تقسیم کردن قیمت جاری سهام به عایدی هر سهم ( EPS)  بدست می آید.این نسبت نشان می دهد سرمایه گذار برای خریدن یک تومان ازیک شرکت،چقدر باید بپردازد.به عنوان مثال، اگر قیمت جاری سهام، 20 تومان و عایدی هر سهم ، 2 تومان باشد، آنگاه نسبت 10 P/E به دست می آید. تا حدی وضعیت موجود،رشد بالقوه،ارزش بازار و درآمد شرکت را مشخص می کندنسبت قیمت به سود بیان می کند که بازار برای سود هر سهم شرکت چقدرمایل است پول نقد پرداخت کند.قیمت بازار به تنهایی گران یا ارزان بودن سهام را نشان نمی دهد.این نسبت تعیین می کند که چه مبلغ سرمایه گذاری برای تحصیل سود سالانه ، لازم است نسبت P/E ( نسبت قیمت سهام به عایدی هر سهم) اگر تمام شرایط دیگر یکسان باشد، شرکتی که P/E آن کمتر است، ارزش بهتری دارد.نسبت فوق نشان می دهد که چند درصد سود خالص شرکت به صورت نقدی بین سهامداران شرکت توزیع می شود و چند درصد سود خالص به سهامداران پرداخت نمیشود و به عنوان رشد و توسعه سرمایه گذاری ها توسط شرکت نگهداری می شود.سود تقسیم نشده موجب افزایش سود انباشته شرکت می شود و سود انباشته موجب تحصیل بازده مستقیم توسط سهامدار نمی شود،اما سهامداران با افزایش سود سهام عادی از این قسمت هم بهره مند می شوند.

انواع معاملات (انفرادی- گروهی) و مراحل انجام

در بورس اوراق بهادار تهران معاملات به دو صورت گروهی و انفرادی توسط کارگزاران صورت می گیرد.

افراد برای خرید سهام به کارگزاری مراجعه نموده و پس از انجام مراحل اداری در لیست خریداران سهام یک شرکت قرار می ‏گیرند و کارگزار می تواند خرید سهام برای افراد را به دو صورت انفرادی و گروهی انجام دهد.

توضیح: انجام یک معامله نیاز به دو طرف معامله یعنی خریدار و فروشنده سهام دارد و در سامانه رایانه ای بورس خریدار و فروشنده با یک کد معاملاتی و بر اساس مشخصات شناسنامه ای افراد تعریف و شناسایی می گردند. 

مراحل انجام معاملات انفرادی:

1ـ کارگزار خریدار مشخصات شناسنامه ای خریدار سهام (نام ـ نام خانوادگی ـ شماره شناسنامه ـ محل صدور و نام پدر) را جهت ایجاد کدمعاملاتی به واحد سپرده گذاری شرکت خدمات بورس ارایه می نماید.

2ـ کارگزار فروشنده برگ سهام فروشنده را جهت سپرده نمودن سهام (تبدیل نمودن برگ سهام عادی به برگ سهام قابل فروش ) به واحد سپرده گذاری این شرکت ارایه می دهد.

3ـ کارگزار خریدار و فروشنده با توجه به درخواست های خرید و فروش برای سهام هر شرکت، معامله سهام را در سامانه رایانه‏ای بورس به ترتیب اولویت در سا عات معامله (9 صبح الی30/12) و به صورت انفرادی انجام می دهند.

معاملات گروهی: زمانیکه درخواست کنندگان خرید سهام یک شرکت بیش از اندازه معمول باشند، کارگزار برای صرفه جویی در وقت، معامله را به صورت گروهی انجام می‏دهد و در حال حاضر معاملات گروهی به دو نوع «ددد» و «ررر» تعریف شده است. در معاملات گروهی «ددد» خریداران و فروشندگان سهام افراد معمولی می باشند، در حالیکه در معاملات گروهی «ررر» سازمان خصوصی سازی وکالتأ به عنوان فروشنده سهام شرکت های دولتی و کارگران و کارکنان همان واحد به عنوان خریداران سهام مطرح می‏گردند.

مراحل انجام معاملات گروهی «ددد»:

1- کارگزار مشخصات خریداران سهام را در یک دیسکت با فرمتی مناسب تعریف شده در بند پایانی این بخش دریافت می‏نماید و نسبت به ایجاد کدمعاملاتی برای نامبردگان اقدام می‏نماید.

2- در صورت دارا بودن کدمعاملاتی برای خریداران و در صورت موجود بودن فروشندگانی برای سهام همان شرکت، به شرطی که تعداد خریداران کمتر از 6000 نفر باشند یک معامله گروهی( با یک شماره اعلامیه ) در ساعات معامله ( 9 صبح الی30/12 ظهر) صورت می‏گیرد. یعنی‏یک طرف معامله جمع سهام فرشنده یا فروشندگان و طرف دیگر معامله یک کد فرضی «ددد» به عنوان خریدار سهام در نظر گرفته می شود. در صورتی که تعداد خریداران بیش از 6000 نفر باشند دو معامله با دو شماره اعلامیه صورت ‏می‏گیرد و تفکیک افراد به دو فایل جداگانه را کاربران شرکت خدمات بورس تعیین می‏نمایند.

3- کارگزار مربوطه تا ساعت 6 بعد از ظهر فرصت تخصیص سهام از کدفرضی «ددد» به نام خریداران واقعی را دارد.

4- در صورت عدم تخصیص سهام در زمان مقرر، کارگزار خریدار موظف است سهام خریداری شده را به نام خود نموده و در زمان معامله دیگری سهام مذکور را به فروش برساند. (که انجام این رویداد کارگزار را ملزم به پرداخت کارمزدی برای خرید و سهام مذکور می نماید).

5- در صورت عدم وجود کدمعاملاتی برای خریداران، کارگزار دیسکت حاوی اطلاعات خریدار را به همراه یک نامه رسمی به شرکت خدمات بورس ارسال می‏نماید و پس از ایجاد کد معاملاتی پرینتی از لیست افراد با کد معاملاتی ایجاد شده برای کارگزار ارسال می گردد. (البته کارگزار قبل از انجام معامله گروهی صحت عملیات تخصیص کد معاملاتی را تلفنی جویا می شود).

6- گاهی اوقات کارگزار خریدار، درخواست تخصیص سهام را نیز به شرکت خدمات بورس محول می نماید که در اینصورت دیگر پرینتی تهیه نمی گردد و تخصیص سهام بصورت اتوماتیک از کد فرضی «ددد» به نام سهامداران واقعی صورت می‏گیرد.

مراحل انجام معاملات گروهی « ررر»:

معاملات گروهی «ررر» به دو صورت نقدی و اعتباری صورت می گیرد.

الف ـ واگذاری سهام گروهی « ررر» از نوع نقدی:

1- کارگزار مشخصات خریداران سهام را در یک دیسکت با فرمتی مناسب تعریف شده در بند پایانی این بخش دریافت می‏نماید و نسبت به ایجاد کدمعاملاتی برای نامبردگان اقدام می‏نماید.

2- در صورت دارا نبودن کدمعاملاتی برای افراد، کارگزار دیسکت مذکور را طی یک نامه رسمی به شرکت خدمات بورس ارسال می‏نماید. در معاملات گروهی « ررر» اغلب خریداران دارای کدمعاملاتی نمی‏باشند.

توضیح: در معاملات گروهی « ررر» شرط یک معامله با یک اعلامیه برای حداکثر 6000 خریدار و دو معامله برای بیش از 6000 خریدار صادق است.

3- در شرکت خدمات بورس کدمعاملاتی برای نامبردگان ایجاد شده و پرینتی از لیست افراد با کدمعاملاتی ایجاد شده برای کارگزار ارسال می گردد.

4- کارگزار ملزم است معاملات گروهی « ررر» را در ساعت 30/12 الی 30/13 یعنی یک ساعت بعد از ساعت اصلی معامله و توسط سایت کامپیوتری شرکت خدمات بورس انجام ‏دهد. زیرا در اغلب موارد قیمت سهام واگذاری در معاملات گروهی « ررر» پایین تر از قیمت تابلو ارایه می‏شود.

5- کارگزار پس از انجام معامله گروهی « ررر» فرصت سه روز برای تخصیص سهام از کد فرضی « ررر» به نام سهامداران واقعی را دارد (روز انجام معامله گروهی نیز محاسبه می‏گردد ).

6- گاهی اوقات کارگزار خریدار، درخواست تخصیص سهام را نیز به شرکت خدمات بورس محول می نماید که در اینصورت دیگر پرینتی تهیه نمی گردد و تخصیص سهام بصورت اتوماتیک از کدفرضی « ررر» به نام سهامداران واقعی انجام می شود.

ب ـ واگذاری سهام گروهی « ررر» از نوع اعتباری دارای شرایط خاصی به شرح ذیل است:

1ـ برای واگذاری سهام اعتباری، به دلیل عدم پرداخت وجه نقد توسط افراد در سامانه معاملات رایانه ای سازمان بورس معامله ای صورت نمی گیرد.

2ـ پس از اعلام واگذاری، انتقال سهام از سهام اصالتی سازمان خصوصی سازی به سهام وکالتی آن سازمان در سامانه رایانه‏ای بورس، طی مراحلی اداری و ارسال یک درخواست رسمی از مدیریت بازرسی سازمان بورس، توسط کاربران شرکت خدمات بورس صورت می گیرد.

3ـ پس از اتمام بدهی افراد، درخواست انتقال سهام مذکور از سهام وکالتی سازمان خصوصی سازی در آن شرکت خاص به نام آن افراد در سامانه رایانه‏ای بورس طی مراحل زیر صورت می گیرد:

مراحل اداری جهت انجام نقل و انتقال سهام از سهام وکالتی سازمان خصوصی سازی به افراد:

1- سازمان خصوصی سازی طی نامه‏ای رسمی در یک دیسکت اسامی افراد را به همراه مشخصات شناسنامه ای آنان (نام- نام خوانوادگی- شماره شناسنامه- محل صدور- نام پدر) به اضافه تعداد سهام قابل تخصیص به فرد را به اداره بازرسی سازمان بورس اوراق بهادار تهران ارسال می‏نماید.

2- مدیریت بازرسی سازمان بورس در صورت موافقت، مجوز انتقال سهام مذکور را طی نامه‏ای رسمی به شرکت خدمات بورس اعلام می نماید.

3- شرکت خدمات بورس تهران پس از ثبت نامه در دبیرخانه و انجام مراحل اداری، اقدام زیر را انجام می‏دهد.

مراحل تخصیص سهام شرکت‏ها از سازمان ‏خصوصی سازی به افراد در سامانه رایانه ای بورس:

1- ابتدا فایل ارسالی، از نظر داشتن فرمت مناسب، بررسی می‏گردد.

2- در صورت صحت اطلاعات ارسالی در دیسکت، تخصیص کدمعاملاتی برای سهامداران صورت می‏گیرد.

3- لیست کدهای معاملاتی ایجاد شده به همراه یک نامه رسمی به اداره بازرسی سازمان بورس ارسال می شود، اداره بازرسی لیست مذکور را برای سازمان خصوصی سازی ارسال می‏نماید، در صورت تایید، مراتب به اداره بازرسی سازمان بورس و سپس به شرکت خدمات بورس اعلام می‏گردد.

4- شرکت خدمات بورس پس از ثبت نامه در دبیرخانه و مراحل اداری تخصیص سهام را انجام می‏دهد، بدین ترتیب که، به تعداد اعلام شده از سهام وکالتی سازمان خصوصی سازی «ساز00001» کسر و جمع همین تعداد را به کدهای معاملاتی ایجاد شده ( به تعداد اشاره شده در فایل ارسالی) اضافه می‏نماید.

5- در صورت درخواست انتقال سهام از سهام سپرده سازمان خصوصی سازی، چاپ گواهینامه نقل و انتقال سهام نیز توسط شرکت خدمات بورس تهران صورت می‏گیرد.

فرمت مناسب دیسکت‏های ارسالی، جهت تخصیص کدمعاملاتی به افراد:

الف- فایل ارسالی بایستی به دو صورت DBF.  یا TXT .  باشد.

ب- فیلدهای مورد نیاز در دیسکت ارسالی از چپ به راست شامل: نام خانوادگی، نام، شماره شناسنامه، محل صدور، تعداد سهام و نام پدر باشد و فیلدها با جداکننده & از هم دیگر جدا گردند. در صورت عدم اعلام مشخصات فوق عملیات تخصیص کدمعاملاتی صورت نمی‏گیرد.

پ- نام مشخصات کلیدی رکوردهای فایل ارسالی، به صورت زیر تعریف شده باشد:

SHR_FNAME =نام خانوادگی

SHR_NAME =نام

SHR_ISNO =شماره شناسنامه

SHR_ISPL = محل صدور

SHR_QTY =تعداد سهام

SHR_FATHER = نام پدر

ج- مجموع کاراکتر اطلاعات ارسالی براساس یکی از کارکترهای ایران ‏سیستم، پانیذ یا سایه باشد.

چ- اگر در مورد خاصی یکی از مشخصات کلیدی فردی نامعلوم بود به جای آن فیلد هیچگونه علامتی جایگزین نگردد و خالی ارسال شود.

ح- اعلام مشخصات سهامداران حقیقی و حقوقی در دو فایل جداگانه ارسال گردد.

خ- برای اعلام سهامداران حقوقی فیلد نام خالی ارسال گردد و نام سازمان یا شرکت یا … بطور کامل در فیلد نام خانوادگی درج گردد و به جای شماره شناسنامه و محل صدور، شماره ثبت و محل ثبت درج گردد.

10 نکته که هر سهامداری باید بداند :

برای سرمایه گذاری در بورس توجه به برخی نکات می تواند مفید باشد و مارا در رسیدن به اهدافمانیاری دهد. موارد زیر از جمله نکات مهمی هستند که برخی از آنها از اصول مهم و پایه ای سرمایه گذاری در این حیطه اند:

۱- انتخاب صنعت برتر : در میان صنایع مختلف صنایعی هستند که میانگین بازده آنها از میانگین بازده بازار بیشتر است.

۲- انتخاب شرکت برتر : پس از گزینش صنعت برتر حالا به سراغ شرکتهایی بروید که بازده آنها از میانگین بازده صنعت بالاتر است .

(منظور از بازده، کلیه سودهای منتفع از شرکت اعم از EPS، اختلاف قیمت، سهام جایزه و... در یک مدت معین می باشد.)

۳- میزان نقد شوندگی: هیچگاه سهمی نخرید که در فروش آن دچار مشکل شوید. نقد شوندگی عامل بسیار مهمی است که هرگز نباید مورد غفلت قرار گیرد. این فاکتور متاثر از پارامترهایی مثل حجم معاملات شرکت، تعداد سهام معامله شده، دفعات معامله، تعداد خریدار و... می باشد. نقد شوندگی به صورت رتبه ای مطرح می شود و رتبه 1 به معنای بالاترین میزان نقد شوندگی است و رتبه های 2 و 3 و 4 و ..... به ترتیب نقد شوندگی کمتری دارند.

برخی از افراد تا رتبه 100 را قابل قبول می دانند. بعضی ها بیشتر از 50 نمی روند و عده ای هم به بیشتر از 20 رضایت نمی دهند. به هرحال بسته به استراتژی و هدف سرمایه گذاری تان، ملاکی را برای خودتان قرار دهید.

لازم به ذکر است که رتبه نقد شوندگی در یک محدوده زمانی قابل محاسبه است مثلا یکساله، شش ماهه، یکماهه و... اما در بیشتر موارد از نقد شوندگی 3 ماهه استفاده می شود.

۴- میزان سهام در دست سهامداران عمده: هر چه این میزان کمتر باشد و سهم یک شرکت بیشتر در دست مردم و سهامداران جز باشد، بهتر است. چرا که در اینجا عرضه و تقاضای و اقعی است که میزان قیمت را تعیین می کند. در صورتیکه قسمت اعظمی از سهام یک شرکت در دست سهامداران عمده باشد به همان نسبت آنها می توانند کنترل بیشتری را بر آن سهم اعمال کنند. و در این بین سهامدار جز است که ضرر می کند.

۵- اخبار اقتصادی-سیاسی: همواره به اخبار داخلی و خارجی توجه داشته باشید. فکر نمی کنم روزانه 15 دقیقه گوش دادن به اخبار یا مطالعه روزنامه ها وقت زیادی بگیرد اما کمک بزرگی به شما خواهد کرد تا بتوانید در برخی موارد روند بازار را پیش بینی کنید و همینطور صنایع خاصی را مورد توجه قرار دهید .

۶- P/E: این شاخص مطالب بسیار زیادی به ما می گوید. مثلا به ما می گوید که جو بازار از یک سهم بخصوص چه انتظاری دارد. میزان بالای این شاخص می تواند نشاندهنده این واقعیت باشد که سهامداران چشم امید به آن سهم بسته اند و باور دارند که پیشرفت قابل ملاحظه ای خواهد داشت.

میزان رشد P/E را نیز فراموش نکنید سالهای مختلف را باهم مقایسه کنید شرکتهای یک صنعت را نیز با یکدیگر مقایسه کنید.

۷- اخبار طرح و توسعه شرکت: به دنبال اخبار و اطلاعات شرکت مورد نظرتان بر آیید. آیا شرکت طرح تو سعه، افزایش سرمایه، پروژه های آتی دارد یا خیر؟ مسلما انتخاب شرکتی که موارد مذکور را دارد به جای شرکتی که مدتها است افزایش سرمایه نداده، پروژه جدیدی اجرا نکرده و طرحی برای آینده ندارد عاقلانه تر است. مخصوصا سرمایه گذاری که تصمیم به استمرار و ادامه سرمایه گذاری دارد حتما باید به این مطلب توجه کند.

۸- میزان رشدEPS: کدام شرکتها رشد EPS بیشتری داشته اند؟ کدام شرکتها معمولا در اول سال مالی EPS پایینتری اعلام کرده و در طول سال مرتبا آنرا تعدیل مثبت می کنند؟ آنها را از نظر دور ندارید.

۹- سبد سهام: همیشه سبد سهام درست کنید. با این کار ریسکتان را پایین می آورید. به قول یک مثل قدیمی همه تخم مرغها را داخل یک سبد نگذارید. در تشکیل سبد، تعدد و تنوع شرکت و صنعت را فراموش نکنید.

۱۰- استراتژی: همواره یک استراتژی داشته باشید. و خود را مقید به پیروی از آن بدانید. متاسفانه اکثر ما دنباله رو دیگران هستیم بدون اینکه خودمان برنامه مشخصی داشته باشیم و فقط با تقلید از دیگران پی آنها می رویم . البته تقصیر هم نداریم چون اطلاعات کافی وجود ندارد و بطور تخصصی به سهامداری که در خیلی از جاها یک شغل است و یک تخصص پیچیده ( و البته پر سود ) ، نپرداخته ایم.

قبل از اینکه سرمایه و پول خود را به خطر بیاندازید، روی کاغذ (البته در دنیای تکنو لوژیکی امروز کامپیوتر ) روشها و استراتژیهای مختلف را در طول زمان امتحان کنید و آنها را با یکدیگر مقایسه کرده و معایبشان را رفع کنید و سیستم خاص خودتان را پرورش دهید. حتی اگر مدت زیادی روی این کار ( خرید و فروش فرضی ) وقت صرف کنید یقینا با دستی پر تر وارد بازار واقعی بورس می شوید. بهتر و مو فقتر ا ز کسی که سالیان سال در بازار بورس است و بدون هیچ استراتژیی چشم به دهان دیگران دوخته تا ببیند آنها چه می گویند و آن کاری را بکند که دیگران می کنند.

باید خاطر نشان کرد که هرگز از یک تکنیک به تنهایی استفاده نکنید چون بازار به آن اندازه ساده نیست که متاثر از یک یا چند عامل ساده باشد بلکه عوامل مختلف و متعدد و گاها پیچیده و غیر قابل پیش بینی و جود دارند که علاوه بر آن که خودشان به تنهایی یک فاکتور تاثیر گذارند، تعامل آنها با یکدیگر نیز نتایج متفاوتی را باعث می شود.

مفهوم P/E چیست؟

نسبت قیمت به سود یکی از افزارهای قدیمی و عموماً پر استفاده به منظور ارزش گذاری سهام است. هر چند محاسبه P/E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملاً دشوار می نماید. در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان های دیگر کاملاً بی معنا جلوه می کند. از این رو، غالباً سرمایه گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می گیرند و در تصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می دهند.

در بخش های بعدی این مقاله ابتدا به تشریح و تبیین P/E می پردازیم، سپس چگونگی استفاده از این نسبت را در تجزیه و تحلیل سهام بازگو می کنیم، و سرانجام به شرایطی می پردازیم که نباید از این نسبت استفاده شود.

• P/E چیست ؟

P/E کوتاه شده نسبت price) P یا قیمت سهم) به ESP) Earning Per Share) یا سود هر سهم است. همان گونه که از نام آن پیدا است، برای محاسبه P/E آخرین قیمت روز سهام یک شرکت به سود هر سهم (EPS) آن تقسیم می شود.غالباً P/E در تاریخ هایی محاسبه می شود که شرکت ها اطلاعات EPS (معمولاً سه ماهانه) را افشا می کنند. این P/E را که بر مبنای آخرین EPS محاسبه می شود بعضاً P/E دنباله دار نیز می گویند. اما گاهی از EPS برآوردی برای محاسبه P/E استفاده می شود، این EPS معمولاً معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه شده P/E برآوردی یا پیشتاز گفته می شود.

محاسبه P/E گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده سال است. تفاوت عمده ای بین این سه نوع وجود ندارد اما باید بدانید که از محاسبات داده های تاریخی واقعی در مقایسه با برآوردهای تحلیلگران مالی استفاده کنید. مشکل بزرگ محاسبه P/E مربوط به شرکت هایی است که سود آور نیستند و از این رو EPS منفی دارند. در خصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی قائل به وجود P/E منفی هستند، گروهی در این حالت P/E را صفر می دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که دیگر P/E محلی از اعراب ندارد.

به لحاظ تاریخی در بورس اوراق بهادار تهران عموماً میانگینP/E در دامنه ۲‎/۳ تا ۲‎/۱۳تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتاً بستگی به شرایط اقتصادی هر زمان دارد. در حال حاضر میانگین P/E کل شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران حدود ۲‎/۸ است. همچنینP/E بین شرکت ها و صنایع می تواند کاملاً متفاوت باشد.

• کاربرد P/E

به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می گویند. به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد بدین معنی است که سرمایه گذاران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم (که شرکت تولید می کند) بپردازند.

الف- رشد سود

آنچه در بحث بالا به آن پرداختیم رشد شرکت ها است. قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه گذاران از ارزش‌و رشد آینده شرکت است. اما توجه کنید که اندازه سود (EPS) معمولاً مبتنی بر سود های (EPSهای) گذشته است. اگر شرکتی انتظار رشد دارد بنابراین انتظار داریم که سودش نیز رشد کند. در نتیجه تفسیری بهتر از P/E آن است که خوشبینی بازار از آینده رشد یک شرکت را باز تاب می دهد.

اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه ها یا سال های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد. شرکتی با P/E بالا باید سود های فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط خواهد کرد. مثالی از شرکت ایران خودرو گویای این بحث است.

ب- ارزانی یا گرانی

P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری سهم است. مثلاً به شرط پایداری سایر متغیرها، سهمی با قیمت ۲۰۰ ریال و P/E برابر ۱۰ بسیار گران تر از سهمی با قیمت ۲۰۰۰۰ و P/E برابر ۱۰ است. توجه کنید که محدودیت هایی در این مثال وجود دارد. شما نمی توانید P/E های دو شرکت کاملاً متفاوت را برای ارزش گذاری بهتر آنها مقایسه کنید. به عبارت دیگر تعیین بالا یا پایین بودن P/E بدون توجه به دو عامل اصلی بسیار دشوار است: ۱) نرخ رشد شرکت و ۲) صنعت.

۱- نرخ رشد شرکت

آیااندازه رشد گذشته شرکت ها می تواند معرف نرخ های انتظاری از رشد آینده باشد؟ هر چند پاسخ این پرسش نمی تواند صریح باشد اما در عمل سرمایه گذاران برای پیش بینی سود (EPS ) و محاسبه P/E از نرخ های رشد گذشته استفاده می کنند.

۲- صنعت

مقایسه شرکت ها تنها در صورتی فایده مند است که به یک صنعت تعلق داشته باشند، مثلاً شرکت های صنعتی که عمدتاً دارای ضرایب P/E پایین هستند. چون به رغم ثبات صنعت رشد پایینی دارند. از طرف دیگر شرکت های صنعتی به دلیل انتظار رشد از P/E های بالایی برخوردارند.

• دام های کاربرد P/E

تا بدین جا آموختیم که در شرایط معینی P/E می تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند. همچنین پی بردیم که P/E تنها در شرایط معینی معتبر است. اما علاوه براین دام های دیگری نیز در تحلیل P/E وجود دارد که در ادامه درباره برخی از آنها بحث می شود.

• حسابداری

سود یک اندازه حسابداری است که در محاسبه اش از اقلام غیرنقدی نیز استفاده می‌شود. معیارهای اندازه گیری سود بر طبق اصول حسابداری همگانی (GAAP ) مقرر می شوند. این اصول در گذر زمان تغییر می کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است. از این رو محاسبه سود ( EPS) بسته به چگونگی دفترداری و حسابداری می تواند به صورت های متفاوت ارائه شود. در نتیجه مقایسه سودها (EPS ها) با یکدیگر گاهی به مقایسه سیب و پرتقال می ماند.

• تورم

در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالایی را تجربه می کند طبعاً کالاها و هزینه های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت ها کم نمایی می شود. بنابراین در زمان های تورمی P/E ها عموماً پایین تر می آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می بیند. بررسی P/E همانند تمامی نسبت ها در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است. تورم این بررسی را دشوار می کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده مندی کمتری برخوردارند.

• تفسیری دیگر

P/E پایین لزوماً بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم نمایی شده است. بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده نزدیک با مشکل روبه رو خواهد شد. سهمی که قیمتش پایین می آید معمولاً دلیلی دارد.

عمده ترین دلیلش این است که سود شرکت کمتر از سود انتظاری اش خواهد بود. این مسئله P/E دنباله دار بازتابی ندارد مگر آن که سود در عمل نیز محقق گردد.

• تنها به اتکای P/E سهام نخرید

یکی از پر بسامدترین اشتباهاتی که سرمایه گذاران غیر حرفه ای مرتکب می شوند خرید سهام صرفاً به اتکای P/E بالا یا پایین است. توجه کنید که ارزشیابی سهام تنها با تکیه بر شاخص های ساده ای مانند P/E ساده انگارانه و نادرست است. P/E بالا ممکن است به معنی بیش نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعداً به سرعت پایین نیاید. ضمناً توجه کنید که حتی اگر ارزش سهمی کم نمایی شده باشد ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید.

در هر صورت تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده تر از دانستن چند نسبت ساده است. به عبارت دیگر هر چند کلیدی برای معمای ارزش گذاری سهام است اما تمام آن نیست. از این رو توصیه می شود که سرمایه گذاران برای خرید سهام با خبرگان سرمایه گذاری رایزنی نمایند. پاسارگاد نیک آماده است تا سرمایه گذاران علاقه مند را با قواعد سرمایه گذاری آشنا سازد.

• نتیجه گیری

P/E همه چیز یا به عبارتی حرف آخر را درباره ارزش سهم نمی گوید اما برای مقایسه شرکت های یک صنعت، کل بازار یا روند تاریخی P/E یک شرکت سودآور است.