حسابداری اعتبارات اسنادی

حسابداری اعتبارات اسنادی

یکی از موارد و موضوعات مهمی که در قراردادهای تجاری منعقد بین خریدار و فروشنده باید به وضوح مشخص گردد روش و نحوه پرداخت وجه توسط خریدار به فروشنده است. در تجارت بین الملل پرداخت وجه کالا به اشکال زیر قابل اقدام است: (دهکده ما لی) 1- تجارت حساب باز          2- پیش پرداخت 3- وصولی              4- اعتبار اسنادی  1- تجارت حساب باز (Open account trade) این روش در عرف بازرگانی خارجی کشورمان با عنوان روش امانی از آن یاد می‌گردد. این روش پرداخت که در تجارت خارجی در مقایسه با سایر روش‌ها صددرصد به نفع خریدار است روشی است که در آن فروشنده کالا به خریدار اعتماد و اطمینان کامل دارد و از لحاظ وصول وجه کالای ارسالی نگرانی ندارد.دهکده ما لی لذا فروشنده کالا را برای خریدار ارسال می‌دارد تا خریدار در ترخیص کالا از گمرک با مشکلی مواجه نشود. خریدار پس از ترخیص کالا و فروش آن، ارز را به ترتیبی که فروشنده تعیین نموده واریز خواهد کرد. بدین ترتیب خریدار فرصت کافی برای فروش کالا و سپس ارسال وجه آن را به فروشنده خواهد داشت. این روش معمولاً بین شرکت مادر و دفاتر نمایندگی آن در کشورهای مختلف که کنترل ارزی در نظام ارزی آن حاکم نیست کاربرد دارد. 2- پیش پرداخت (Full Advance Payment) پیش پرداخت در تجارت خارجی دقیقاً نقطة  مقابل روش امانی یا حساب باز است. این روش صددرصد به نفع فروشنده است و چنانچه در قراردادهای تجاری از آن استفاده گردد ریسک خریدار بسیار بالا و ریسک فروشنده از نقطه نظر وصول وجه صفر می‌باشد. این روش که خریدار وجه کالا را در حال به منظور تحویل کالا در آینده پرداخت می کند در عرف تجارت کشورمان به روش بدون انتقال ارز نیز مشهور می باشد. بدیهی است اطلاق بدون انتقال ارز در این خصوص یک غلط مصطلح است. برای اینکه در این روش ریسک خریدار پوشش داده شود پیشنهاد می گردد پرداخت وجه به فروشنده منوط و موکول به دریافت ضمانت‌نامه بانکی معتبر بدون قید و شرط شود. 3- وصول اسنادی (Collection) این روش تحت عنوان روش براتی نیز یاد می شود. در این روش فروشنده به خریدار اطمینان داشته و با ارسال کالا برای خریدار اسناد حمل و برات را نیز مستقیماً و یا از طریق بانک برای او ارسال می‌دارد. روش وصولی در مقایسه با پیش‌پرداخت و اعتبار اسنادی بیشتر به نفع خریدار است تا فروشنده ، هر چند اگر با روش حساب باز مقایسه شود فروشنده در وضعیت بهتری قرار دارد. برات ممکن است نقد یا مدت‌دار (نسیه) باشد. در برات دیداری یا نقد بانک کاگزار براساس دستورات فروشنده در فرم وصول، زمانی اسناد را در اختیار خریدار قرار می‌دهد که خریدار وجه آن را پرداخت نموده باشد. در برات مدت ‌دار بانک کارگزار وقتی اسناد را در اختیار خریدار قرار می‌دهد که خریدار نسبت به قبولی ‌نویسی برات مدت‌دار اقدام نموده باشد. (دهکده ما لی) 4- اعتبار اسنادی (Documentary credit) اعتبار اسنادی تکنیک رد و بدل نمودن پول کالاها یا خدمات براساس اسناد توسط بانک است. دو بازرگان در دو کشور دور از یکدیگر که آشنایی با وضع و حال یکدیگر ندارند با واسطة دو بانک یکی بانک طرف واردکننده، دیگری بانک کشور صادرکننده وارد معامله می‌شوند و بانک‌های مذکور حسن جریان معامله یعنی پرداخت بهای کالاهای خریداری شده و نیز ترتیب حمل صحیح آنها را از کشور مبدأ به کشور مقصد تضمین می‌کنند. از آنجا که در سال‌های اخیر بخش قابل ملاحظه‌ای از خرید و واردات قطعی کالا به کشورمان در قالب اعتبار اسنادی صورت پذیرفته است در این مقاله به توضیح انجام معاملات از طریق اعتبارات اسنادی می‌پردازیم. تعریف اعتبار اسنادی طبق ماده 2 مقررات متحدالشکل (ucp 500) اعتبار اسنادی به معنای هرگونه ترتیباتی است که به هر صورت ذکر یا اشاره شده است، که به موجب آن یک بانک (بانک گشاینده اعتبار) بنا به تقاضا و براساس دستورات یک مشتری (متقاضی اعتبار) یا از طرف خود موظف می‌شود تا در مقابل اسناد مقرر شده ، مشروط بر اینکه شرایط اعتبار رعایت شده باشد: 1- پرداختی را به شخصی ثالث (ذینفع اعتبار) یا به حواله کرد او انجام دهد، یا بروات صادره توسط ذینفع را قبول و پرداخت کند. 2- به بانک دیگری اجازه دهد که این پرداخت را انجام دهد و یا چنین برواتی را قبول و پرداخت کند. 3- به بانک دیگری اجازه معامله دهد. به طور خلاصه اعتبار اسنادی عبارت است از تعهد مشروط بانک گشاینده اعتبار به پرداخت وجه در مقابل ذینفع اعتبار. به بیان دیگر اعتبار اسنادی تعهد بانک گشاینده اعتبار به پرداخت یا قبول پرداخت (در آینده) وجه اعتبار در مقابل ذینفع اعتبار است مشروط بر آنکه ذینفع اعتبار شرایط و مقررات مندرج در اعتبار اسنادی را رعایت و اسناد مقرر شده را، در موعد مقرر ارائه داده باشد. ارکان اعتبار اسنادی: 1- بانک گشاینده اعتبار : مهمترین و اساسی ترین رکن هر اعتبار اسنادی بانک گشاینده اعتبار است که در مقابل ذینفع اعتبار، متعهد مشروط به پرداخت وجه اعتبار است. (دهکده ما لی) 2- متقاضی اعتبار اسنادی: شخصی است که از بانک گشاینده اعتبار اسنادی درخواست می کند تا نسبت به افتتاح اعتبار به نام و به نفع ذینفع اعتبار، اقدام و از طرف وی متعهد مشروط به پرداخت وجه اعتبار بشود. 3- ذینفع اعتبار اسنادی: شخصی است که اعتبار اسنادی به نام و به نفع او توسط بانک بازکننده اعتبار باز شده است در صورت رعایت شرایط اعتبار، وجه اعتبار را دریافت خواهد نمود. 4- بانک ابلاغ کننده: بانکی است که از طرف بانک گشاینده اعتبار انتخاب شده تا متن اعتبارنامه اسنادی را به ذینفع اعتبار ابلاغ کند. بدین ترتیب بانک ابلاغ کننده اعتبار اسنادی، صرفاً یک واسطه بین بانک گشاینده اعتبار و ذینفع اعتبار اسنادی می‌باشد. (دهکده ما لی) 5- بانک پرداخت کننده: بانکی است که از طرف بانک گشاینده اعتبار انتخاب شده و پذیرفته است که چنانچه ذینفع اعتبار اسنادی با رعایت شرایط اعتبار، اسناد را ارائه دهد نسبت به پرداخت وجه اعتبار اقدام کند. اعتبار اسنادی نقد یا نسیه (دیداری یا یوزانس) در حال حاضر در سیستم بانکی کشورمان اعتبارات اسنادی را از لحاظ زمان پرداخت ارز به دو دسته زیر می‌توان تقسیم کرد: - اعتبارت اسنادی نقدی (دیداری) Sight LC - اعتبارت اسنادی نسیه (یوزانس) Usance LC در اعتبار اسنادی گشایش شده به صورت دیداری (نقدی) هنگامی که ذینفع اعتبار اسنادی نسبت به حمل کالا اقدام و سپس اسناد حمل بدون مغایرت مطابق با شرایط در متن اعتبار اسنادی را به بانک ذیربط (بانک گشاینده اعتبار) ارائه می دهد بانک مزبور موظف است پس از رسیدگی اسناد نسبت به پرداخت اعتبار اسنادی مطابق آنچه در متن اعتبار اسنادی قید شده عمل نماید. در اعتبارات اسنادی گشایش شده به صورت یوزانس، هنگامی که ذینفع اعتبار اسنادی نسبت به حمل کالا اقدام و اسناد بدون مغایرت را به بانک ذیربط ارائه می دهد. از تاریخ ارائه اسناد و پس از خاتمه دورة یوزانس مبلغ اعتبار را از بانک مربوطه اخذ خواهد نمود. مثلاً چنانچه اعتبار اسنادی به صورت یوزانس یک ساله به نفع شرکت نمونه گشایش شده باشد و شرکت نمونه در تاریخ 1/10/84 اسناد حمل مطابق با شرایط اعتبار و بدون مغایرت به بانک معامله کننده ارائه داده باشد. مبلغ اعتبار در تاریخ 1/10/85 به شرکت نمونه پرداخت خواهد شد. عموماً ذینفع اعتبار با توجه به نوع کالا از قبول اعتبار اسنادی گشایش شده به صورت یوزانس امتناع می‌ورزد و خواستار اعتبار اسنادی دیداری می گردد. در واقع چنان چه کالای موضوع اعتبار دارای بازار (تقاضا) خوبی باشد، فروشنده راساً از قبول اعتبار اسنادی یوزانس خودداری می‌کند و از متقاضی اعتبار درخواست می‌نماید که نسبت به یافتن شرکت های معتبر (مانند بانک‌های تجاری) برای تأمین مالی اعتبار (Finance) اقدام نماید. در صورت قبول شرکت مالی موردنظر ذینفع اعتبار در روز معامله اسناد مبلغ اعتبار را از شرکت مزبور دریافت می‌دارد و این شرکت مبلغ اعتبار به علاوه بهره یوزانس را در سررسید (پایان دوره یوزانس) از بانک ذیربط اخذ می‌نماید. (دهکده ما لی) در مواقعی که کشورها به کالاهای خاصی احتیاج مبرمی پیدا نماید و فروشندگان خارجی که بازار را در اختیار دارند و از فروش به صورت یوزانس خودداری می‌کنند بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با برخی از بانک‌های خارجی مانند بانک استاندارد چارتر یا بانک صادرات ایران در دبی یا آی.ان.جی بانک و غیره اقدام به انعقاد قرارداد می‌نماید تا بانک مذبور در روز معامله اسناد نسبت به پرداخت وجه اسناد به ذینفع اعتبارات اسنادی گشایش شده توسط بانک‌های ایرانی اقدام نمایند. بانک‌های فوق الذکر براساس قرارداد در سررسید (پایان دوره یوزانس) مبلغ اعتبار پرداختی به علاوه بهره یوزانس را از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دریافت می ‌دارند. به این نوع یوزانس اصطلاحاً یوزانس داخلی (Refinance) گفته می شود. تفاوت یوزانس داخلی با یوزانس در این است که در یوزانس داخلی بانک مرکزی فاینانس را انتخاب و با آن قرارداد منعقد نموده است یا به عبارت مصطلح از خطوط اعتباری که بانک‌های خارجی در اختیار بانک مرکزی گذاشته‌اند برای تأمین مالی خرید و واردات کالا استفاده می‌شود. در حال حاضر با واردکنندگانی که بانک مرکزی خطوط اعتباری برای خرید و واردات کالا در اختیار آنها می‌گذارد به مثابه اعتبارات اسنادی نقدی رفتار می‌نماید و فقط 10% مبلغ اعتبار را بابت بهره یوزانس از واردکنندگان اخذ می‌نماید. لذا در معاملات یوزانس داخلی خریدار کالا باید مبلغ پیش پرداخت برای گشایش اعتبار اسنادی در روز گشایش را طبق اعتبارات اسنادی نقدی را بپردازد.(دهکده ما لی) چارت عملیات اعتبار اسنادی: اعتبارت اسنادی و عملیات بانکی - درخواست گشایش اعتبار: با عنایت به انعقاد قرارداد فروش، متقاضی اعتبار، فرم درخواست گشایش اعتبار را تکمیل و همراه با مدارک خواسته شده به بانک گشاینده اعتبار اسنادی جهت ابلاغ آن به ذینفع اعتبار ارائه می‌دهد. با توجه به درخواست متقاضی اعتبار ، بانک گشایندة اعتبار پس از بررسی کامل نسبت به تهیه متن لاتین اعتبار اسنادی و ارسال آن به ذینفع اعتبار از طریق بانک ابلاغ کننده اقدام خواهد نمود. بانک گشایندة اعتبار نسخه ای از متن اعتبار اسنادی گشایش شده را در اختیار متقاضی اعتبار خواهد گذاشت. - گشایش اعتبار اسنادی: روزی که متن لاتین مزبور توسط بانک گشایش کننده اعتبار ابلاغ می گردد آن روز تاریخ افتتاح اعتبار اسنادی تلقی خواهد شد. - ذینفع اعتبار و متن اعتبار اسنادی به محض اینکه ذینفع اعتبار (صادرکننده) متن اعتبار اسنادی را از بانک ابلاغ کننده دریافت داشت باید آن را به دقت مطالعه و با قرارداد فروش مطابقت دهد. چنانچه مغایرتی مشاهده کرد یا متوجه شد که نمی‌تواند مطابق با شرایط و مواد اعتبار اسنادی در موعد مقرر اقدام به حمل کالا و ارائه اسناد یا تأیید اسناد نماید از متقاضی اعتبار باید بخواهد تا از بانک گشاینده اعتبار درخواست صدور اصلاحیه اعتبار را به عمل آورد. در غیر این صورت به ارسال کالا توسط شرکت‌های حمل و نقل اقدام خواهد کرد. (دهکده ما لی) - تسویه و واریز اسناد ذینفع اعتباراسنادی بعد از حمل کالا و تهیه و تأیید اسناد قبل از انقضاء سررسید اعتبار ، اسناد موصوف را به بانک ابلاغ کننده اعتبار، ارائه می دهد. بانک مزبور 7 روز بانکی فرصت رسیدگی به اسناد را داشته و چنانچه مغایرتی در اسناد مشاهده ننمود نسبت به پرداخت یا تعهد پرداخت پس از اخذ پوشش از بانک گشایندة اعتبار اقدام خواهد نمود. بانک گشایندة اعتبار، متقاضی اعتبار را از وصول اسناد مطلع نموده و از متقاضی اعتبار درخواست می‌نماید تا از طریق بانک برای تسویه حساب و اخذ اسناد اقدام نماید. در این مرحله بانک گشایندة اعتبار با توجه به میزان پیش پرداخت هنگام گشایش اعتبار و نوع اعتبار (دیداری – یوزانس) نسبت به محاسبة هم ارز ریالی اسناد اعتبار اقدام و پس از دریافت مابقی ریالی نسب به واریز اسناد و ظهرنویسی اسناد عمل خواهد کرد. اینک بانک گشایندة اعتبار در ظهر بارنامه که به نام بانک مزبور صادر شده است نسبت به انتقال مالکیت اقدام و در شرح سیاهة تجاری موضوع وصول حق ثبت سفارش را درج می‌کند. بدین ترتیب اسناد ظهرنویسی شده و در اختیار متقاضی اعتبار گذاشته می شود. (دهکده ما لی) متقاضی اعتبار، بارنامه ظهرنویسی شده را به نمایندگی شرکت حمل و نقل ارائه می دهد و برگ ترخیص را اخذ می‌نماید و همراه با سایر اسناد برای ترخیص کالا به گمرک مربوطه مراجعه خواهد نمود.