بررسی مصادیق جرایم رایانه ای (با نگاهی به مصادیق جرایم سایبری

 نویسنده: حمید والائی

وکیل پایه یک دادگستری

پژوهشگر حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات (IT)

[e-mail]

 چکیده:

محیط سایبر یا فضای مجازی در حال حاضر با توجه به خدماتی که به  بشر ارائه می دهد می تواند مامنی باشد برای بزهکارانی که سعی در ارتکاب جرایم سایبری را دارند. برخی از مصادیق جرایم سایبری جدید بوده اما بسیاری از آنها با تولد اولین کامپیوترها به وجود آمده اند.
در جرایم سنتی جرم عموماً بر روی اشخاص، اموال و امنیت واقع می گردید ولی در جرایم سایبری نوع آلت جرم به نوعی ماشین (کامپیوتر) می باشد. حتی مصادیقی که برای این  جرایم در نظر گرفته شده است مثل کلاهبرداری سایبری، با نوع سنتی آن متفاوت می باشد هر چند که نتیجه به وجود آمده شاید همان نتیجه ای باشد که در جرایم سنتی وجود داشت.
مصادیق جرایم سایبری بسته به قوانین کشورها، مختلف می باشد. حتی سازمان ملل در زمینه پیشگیری و تعیین مصادیق جرایم سایبری کنگره هایی را تشکیل داده است.
مصادیق جرایم سایبری روز به روز متنوع تر می شوند لذا نمی توان  آنها را حصری نامید چرا که روز به روز فناوری های کامپیوتری به روز می گردند و به تبع آن جرایم نوینی به وجود می آیند.

کلمات کلیدی: جرم سایبری، فضای سایبری، مجرمین سایبری، هکرها و کرکرها

**از مقالات پذیرش شده در همایش ملی حقوق بین الملل در آیینه علوم روز(جهاد دانشگاهی استان آذربایجان‌غربی در شهر ارومیه) ، به مورخه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۱، و چاپ شده در کتاب مجموعه مقالات همایش.**

 مقدمه

همزمان با توسعه جوامع، تکنولوژی و فناوری های موجود در جامعه نیز توسعه می یابند. علوم کامپیوتری جزء علوم و فناوری هایی می باشد که توسعه آن سریعتر و دارای پیچیدگی های خاص می باشد. چرا که در اکثر موارد تکنولوژی مربوط به کامپیوتر بدون هیچگونه مانعی مرزها را در می نوردد و حتی در بسیاری از مواقع عاملی می شود در دست برخی از بزهکاران تا بدین طریق به مقاصد خویش برسند. علم حقوق که از آن به عنوان ” علم بررسی قواعد اجتماعی و سیر تحول این قواعد یاد می کنند به  بررسی روابط بین دولت و شهروند (حقوق عمومی)، روابط بین اشخاص خصوصی با هم(حقوق خصوصی). حقوق بین‌الملل نیز به مسائل و روابط بین ملت ها، دولت ها، اشخاص و سازمانها در عرصه فراملی و بین‌دولی می‌پردازد.”[۱]  اما در بسیاری از مواقع حقوق و یا بهتر بگوییم قواعد مربوط به اجتماع نمی تواند پا به پای علوم از جمله علوم کامپیوتری حرکت کند و نهایتاً بروز بسیاری از جرایم سایبری در نتیجه نبود قوانین لازم به وجود امده و کنترل آنها نیازمند تدوین قوانین لازم و پیشگیری های علمی می باشد.

در این مقاله سعی بر این خواهد شد تا با مشخص نمودن برخی از مصادیق جرایم سایبری تا حدودی به روشن شدن موضوع کمک شود البته مصادیق مزبور نمی تواند به صورت حصری بشند چرا که هر روز نمونه های مختلفی به وججود می آیند که لازمه تدوین جدی تر قوانین مربوطه می باشند.

اهداف تحقیق:

هدف از تحقیق بررسی مصادیق جرایم سایبری بوده و سعی بر این می باشد که چگونگی تعیین مصادیق مشخص گردد.

 روش تحقیق:

روش تحقیق عبارت از منابع کتابخانه ای و اینترنتی می باشد.

بحث:

فضای سایبری

واژه سایبر در فارسی به مجاز و مجازی ترجمه شده است؛ اما این ترجمه گویای دقیق این واژه نیست زیرا محیط سایبر محیطی است حقیقی و واقعی نه دروغین و مجازی و فقط به شکل مادی و ملموس احساس شدنی نیست و این نکته کافی نیست که به آن مجاز و مجازی اطلاق شود[۲].

واژه سایبر در اصطلاح به همه محیط­ هایی گفته می­شود که اساس فعالیت آن‌ها بر مبنای پردازش و طبق سامانه صفر و یک کار می­کنند.[۳]

سایبر در زبان عموم مردم به غلط اینترنت نامیده می­شود در حالی که اینترنت یک شبکه رایانه­ ای بین المللی بزرگ است که نظیر آن چندین شبکه بزرگ مثل یوزنت، تله نت و … وجود دارد. تعداد این شبکه­ های بزرگ بالغ بر ۱۹ شبکه است.[۴]

البته پیدایش فضای سایبر مرهون این شبکه بزرگ جهانی است و بخش قابل توجه و حداقل لایه آشکار و ملموس آن­را تشکیل می­دهد. [۵]

در خصوص فضای سایبری می توان گفت: “آن­چه به موازات ساده­سازی و تنوع بخشیدن به کارکردهای انعطاف ­پذیر رایانه ­ها، بهره برداری گسترد ه­تر و متنوع ­تر از سیستم ­های رایانه ­ای شخصی(Personal Computer (PC)) را به نحو باورنکردنی توسعه داد و به آن وجه­ های جهانی بخشید، امکان اتصال آن­ها به یکدیگر از طریق ارتباطات الکترونیک(Electronic Communication) است. این امر اشتراک ­گذاری کارکردها و اطلاعات میان رایانه­ ها را میسر ساخت و به­ تدریج شبک ه­ای جهانی به وجود آمد و فضایی به نام فضای سایبر (Cyber Space) شکل گرفت به­ طوری که از دنیای فیزیکی کاملاً متمایز بود و ویژگی ­هایی داشت که نمونه ­های آن در داستان­ های تخیّلی آمده بود”.[۶] از لحاظ لغوی در فرهنگ‌های مختلف سایبر به معنی مجازی و غیرملموس می‌باشد، محیطی است مجازی و غیرملموس موجود در فضای شبکه‌های بین‌المللی (این شبکه ها از طریق شاهراه‌های اطلاعاتی مثل اینترنت بهم وصل هستند) که در این محیط تمام اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ ها، ملتها، کشورها و به طور کلی هرآنچه در کرهٔ خاکی بصورت فیزیکی ملموس وجود دارد(به صورت نوشته، تصویر، صوت، اسناد) دریک فضای مجازی به شکل دیجیتالی وجود داشته و قابل استفاده و دسترس کاربران می‌باشند و به طریق کامپیوتر، اجزا آن و شبکه‌های بین‌المللی بهم مرتبط می‌باشند[۷].

فضای سایبر بدین شکل، فضایی است که به نوعی شبکه های مختلف کامپیوتری به همدیگر وصل بوده و تبادل اطلاعات در این فضا صورت می گیرد. این اطلاعات می تواند اطلاعات تصویری، صوتی، متنی و… باشد. نیازهای افراد، تکنولوژی را به سمتی برده است که منطبق با این نیازها باشد، بدین سبب علاوه بر فواید این تکنولوژی، بزهکارانی نیز در این فضا، همچون فضای واقعی مشغول ارتکاب جرم می باشند.

جرایم مربوط به فضای مجازی تفاوتهای با جرایم مربوط به فضای واقعی و یا بهتر بگوییم، جرایم کلاسیک دارد.

جرایم سایبری جزو جرایم ناشی از فناوری مدرن است؛ از این رو دارای ویژگی­های منحصر به فردی است که آن را از جرایم کلاسیک و سنتی جدا می­کند. در این بخش برخی از این تفاوت­ها را بر می­شماریم[۸]

تعداد بزه­دیده در جرایم کلاسیک، تعدادی خاص و محدود هستند در حالی که امروز در فضای سایبر، تعداد زیادی بزه­دیده می­شوند. به عنوان مثال هنگام نوشتن انتشار یک ویروس، میلیون­ها سایت و در پی آن میلیون­ها کاربر، بزه­دیده می­شوند و یا با راه اندازی یک وب سایت یا ارسال پیام­های تبلیغاتی فریب­کارانه به آدرس­های الکترونیکی کاربران، میلیون­ها مخاطب فریب می­خورند.[۹]

جرایمی در این دسته قرار می­گیرند که جرایم سنتی تلقی می­شوند؛ اما در حال حاضر به علت پیشرفت فناوری، با وسایل نوینی انجام می­شوند. از جمله این جرایم می توان به کلاهبرداری سایبری، جعل سایبری، تخریب سایبری، جاسوسی سایبری و … اشاره نمود.[۱۰]

 جرم سایبری[۱۱] و مجرمین سایبری

“جرایم سایبری، نوعی از جرایم اینترنتی می‌باشند که شامل جرم‌هایی هستند که در محیط سایبر بوجود می‌آیند”[۱۲] جرایم سایبری در اصطلاح به جرایمی گفته می شود که در محیطی غیر فیزیکی علیه فناوری اطلاعات با حالات شبیه سازی و مجازی سازی ارتکاب می ­یابد[۱۳].

امروزه بسیاری از جرایم سنتی، همزمان با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات به شدت متحول شده و به جرایم سایبری تبدیل شده اند[۱۴]. جرایم سایبری نیز به جهت گسترش خود، رفته رفته جانشین عباراتی چون جرم ­های رایانه ­ای و جرم­ های اینترنتی می­شوند. به جرایم سایبر، جرایم علیه فناوری اطلاعات نیز گفته می­شود[۱۵].

با توجه به مجازی بودن محیط سایبر، امکان تبهکاری سایبری وجود دارد، بطوریکه در برخی مواقع پیشگیری از این تبهکاری ها دشوار بوده و تعقیب و دستگیری بزهکاران مربوطه بعضاً غیرممکن می گردد. انواع مجرمین محیط سایبرشامل هکرها، کرکرها، فریک‌های تلفن و انواع جرم‌های ممکن بانام مجرمین و جرایم سایبری شناخته می شوند.

“دراواسط دههٔ ۹۰با گسترش شبکه‌های بین‌المللی وارتباطات ماهواره‌ای، نسل سوم جرایم کامپیوتری، تحت عنوان جرایم سایبری(مجازی)یا جرایم در محیط سایبر شکل گرفته‌است. به این ترتیب جرایم اینترنتی را می‌توان مکمل جرایم کامپیوتری دانست، بخصوص اینکه جرایم نسل سوم کامپیوتری که به جرایم در محیط مجازی معروف است، غالبا از طریق این شبکه جهانی به وقوع می‌پیوندد”.[۱۶]

مجرمینی که در این حوزه به ارتکاب جرم می پردازند تفاوتهایی با مجرمین فضای واقعی دارند. درست که این مجرمین نیز همانند مجرمین فضای واقعی دارای شخصیت حقیقی هستند ولی خصوصیاتی دارند که آنها را متمایز می کند. نمونه ای از این مجرمین عبارتند از:

• هکر: دردههٔ ۱۹۷۰ واژهٔ هکر به شخصی اطلاق می‌شد که در برنامه نویسی بسیار ماهر و باهوش باشد. بعدها در دههٔ ۱۹۸۰ این واژه به معنی شخصی بود که در نفوذ به سیستم‌های جدید به صورت ناشناس تبحر داشته باشد. امروزه بیشتر با هدف ترساندن هکرها، رسانه‌ها و مقامات مسئول مانند آژانس‌های دولتی و ادارات پلیس، این واژه به هرشخصی که مرتکب یک جرم مرتبط با فناوری شود، اطلاق می‌کنند. این درست است که هکرهای کنجکاو میتوانند سهوا باعث زیان‌های قابل توجهی شوند، اما جستجو برای یافتن اطلاعات و آموزش، نه انتقام گیری یا صدمه زدن به دیگران، عاملی است که باعث می‌شود اکثر هکرها سرگرمی خود را به نحوی بیرحمانه دنبال کنند.
• کرکرها: ازسوی دیگر کرکرها هکرهای بدخواهی هستند. آنها به سیستم‌ها رخنه می‌کنند تا خرابکاری کنند، ویروس‌ها و کرمهای رایانه‌ای را منتشر کنند، فایلها را پاک کنند یا بعضی انواع دیگر ویرانی را ببار آورند.اختلاس، کلاهبرداری یا جاسوسی صنعتی (سرقت اطلاعات محرمانه یک شرکت) تنها بخش کوچکی از اهداف احتمالی کرکرها می‌باشد.
• تفاوت هکرهاوکرکرها: هکرها دریک مورد مهم با کرکرها تفاوت دارند، کارهایی که آنها انجام می‌دهند معمولاً از روی بدخواهی نیست.انگیزه بیشتر هکرها برای این کار، تمایل شدید به یادگیری نحوه کار سیستم رایانه، یافتن راهی برای ورود مخفیانه به آنها و پیداکردن سوراخ‌های امنیتی این سیستم هاست هیجان خواندن اطلاعاتی که می‌دانند اجازه دیدن آنهارا ندارند یا انجام کاری که می‌دانند قانونی نیست به لذت دست زدن به چنین تجاربی توسط هکرها به عنوان سرگرمی می افزاید. آنها در فعالیت‌های خود معتقد به نگرش ببین اما دست نزن هستند.

• فریک‌های تلفن: شکل دیگر از جرایم رایانه‌ای را”فریک‌های تلفن ” مرتکب می‌شوند.فریک‌ها به جای دسترسی به سیستم‌های رایانه ای، ازطریق خطوط تلفن در دنیای سایبر گشت می‌زنند.فریک‌ها از میان اولین هکرها دردهه۱۹۷۰ پدید آمدند. یکی از حوادثی که توسط فریک‌ها بوجود آمده بود در سال ۱۹۷۷ مربوط به اداره پلیس شهر نیویورک می‌شد، فریک‌ها به سیستم تلفن این اداره نفوذ کرده بودند و متن ضبط شده‌ای را که به تماس گیرندگان خوشامد می‌گفت تغییر داده بودند، در متن ضبط شدهٔ جدید گفته می‌شد که افسران پلیس مشغول خوردن نان شیرینی و نوشیدن قهوه هستند و فرصت جواب دادن به تلفن‌ها را ندارند، این پیام به تماس گیرندگان توجه می‌کرد که در موارد اورژانس با شماره ۱۱۹ تماس بگیرند.[۱۷]

 مصادیق و انواع جرایم سایبری

در فضای سایبری جرایم مختلفی وجود دارند که برخی از آنها از تولد اولین کامپیوترها شروع و تاکنون ادامه دارند و برخی نیز جدیداً به وجود آمده و برخی نیز حتماً به وجود خواهند آمد. برخی از آنها در ذیل آورده می شود:

 جرایم سنتی در محیط دیجیتال

• • جاسوسی رایانه‌ای: جاسوسی رایانه‌ای همانند جاسوسی کلاسیک ناظر به کسب اسرار حرفه ای، تجاری، اقتصادی، سیاسی، نظامی و نیز افشاء و انتقال و استفاده از اسرار است، فرد مرتکب جرم با دستیابی و فاش کردن این اسرار، ضرر سیاسی، نظامی، مالی، تجاری وارد می کند. این جرم امنیت ملی را با مخاطره مواجه می‌کند.
  • سابوتاژ رایانه‌ای: این جرم باجرم تخریب شباهت بسیاری دارد، هدف مجرم اخلال در نظام سیاسی و اقتصادی یک کشور و بالطبع اخلال در امرحکومت است. در واقع اصلاح، موقوف سازی، پاک کردن غیرمجاز داده‌ها یا عملیات کامپیوتر به منظور مختل ساختن عملکرد عادی سیستم سابوتاژ رایانه‌ای گویند.
  • جعل کامپیوتری: واردکردن، تغییر، محو یا موقوف سازی داده‌های کامپیوتری یا برنامه‌های کامپیوتری به منظور و اهداف سیاسی و اقتصادی صورت میگرد. جعل کامپیوتری جعل داده هاست. در جعل کامپیوتری عمل ارتکابی بر داده‌ها اثر میگذارد، با این تفاوت که داده، ماهیت اسناد عادی را ندارد.
  • افترا و نشر اطلاعات از طریق پست الکترونیک: پست الکترونیک مرسوم‌ترین و گسترده‌ترین سرویس شبکه‌های کامپیوتری و بین الملی است، هر کاربر می‌تواند در شبکه‌های بین‌المللی از طریق یک آدرس مشخص الکترونیک شناخته شود که با دسترسی به رمز آن می‌توان به آسانی در آن تقلب کرد. این قالبیت پست الکترونیک می‌تواند ابزاری جالب برای نشر اطلاعات مجرمانه یا نشر اکاذیب و افترا به اشخاص باشد و احتمال کنترل اطلاعات برای تهیه کننده کاملا مشکل است و در عمل به خاطر تعداد بسیار زیاد پست الکترونیک ارسالی، اتخاذ تدابیر کلی و گسترده امنیتی مشکل بوده و تنها برای بخش کوچکی از داده‌ها میسر می‌باشد.
  • تطهیر نامشروع پول: بدست آوردن پول از طریق غیر قانونی یا پول کثیف، به نحوی که قانونی یا پاک به نظر برسد، از جرایم کلاسیک بوده که در محیط سایبر به کمک اینترنت، پست الکترونیک و شبکه‌های بین‌المللی ارتباطی صورت می پذیرد، نحوهٔ ارتکاب بدین نحو است که باندهای بزرگ نامشروع توسط پست الکترونیک یا اینترنت بدون هیچ کونه اثر و نشانی درخواست ارسال مبالغی پول به حساب شخص معینی را مینمایند و در تقاضای خود نحوهٔ ارسال پول و دستمزد و مدت استرداد را بیان و در صورت قبول طرف نوع و نحوهٔ تنظیمات لازم را اعلام می‌دارند و اصولا در زمان استرداد پول یک عنوان مشروع در تجارت الکترونیک را با منشا تجاری انتخاب و با هدف خود هماهنگ می نمایند لازم به ذکر است غالب این درخواستها از افراد کشورهایی که از لحاظ تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی و هماهنگی پلیسی در سطح بین‌المللی در درجهٔ پایین تری قرار دارند انتخاب می‌شود.
  • قاچاق مواد مخدر : باتوجه به گسترش ارتباطات شبکه‌ای و درمحیط سایبر و دسترسی آسان افراد به هم از طریق پست الکترونیک و اینترنت هرگونه قاچاق مواد مخدر اعم از خرید، فروش، پخش، توزیع یافتن واسطه ها و مصرف کنندگان از طریق شبکه‌های کامپیوتری انجام می‌شود. از ویژگیهای آن حذف و کمتر نمودن واسطه‌ها و توزیع کنندگان، گسترش دامنهٔ فعالیت قاچاق چیان تا سطح بین‌المللی، اقدامات پلیس در خصوص کشف فروشندگان و خریداران مواد مخدر به سختی و درمواردی غیر ممکن می‌باشد و ضریب اطمینان قاچاق موادمخدر از طریق ارتباطات کامپیوتری و شبکه‌ای بالاتر از نوع سنتی آن می‌باشد.
• جرایم ناظر به کپی رایت و برنامه ها: هرگونه تکثیر، ارسال، انتقال، در اختیار عامه گذاشتن، پخش گسترده، توزیع، فروش و استفادهٔ غیر مجاز از برنامه‌های کامپیوتری سرقت نرم‌افزار گویند.
• جرایم در تجارت الکترونیک : شامل کلاهبرداری در تجارت، تعریف کلی و کلاسیک کلاهبرداری عبارتست از”تحصیل مال دیگری بااستفاده از وسایل متقلبانه”شخصی در نقطه‌ای نامعلوم با واردشدن به شبکهٔ بین‌المللی (مثل اینترنت) و معرفی خود به عنوان تاجر و صاحب یک شرکت معتبر در یک سایت تجاری و ارائهٔ “نهادی مشابه ادارهٔ ثبت اسنادکه این نهاد عهده دار ثبت داده‌های تجاری و تجار است تا بدین ترتیب تاجر مجوز ورود به عرصهٔ تبادلات الکترونیک را کسب نماید “و هم چنین نهادی که در تجارت الکترونیک به معنای زیرساخت کلید عمومی است. اساس تجارت الکترونیک و از محورهای عمده و مهم آن داشتن این نهاد برای تجار می‌باشد “(تماما غیرواقع و کذب)، اظهار می‌دارد که کالایی را با قیمت معین، نوع و تعداد مشخص در اختیار داشته و قابل عرضه به مشتریان می‌باشد از طرفی خریدارانی که در فضای شبکه‌ها مشغول تجارت الکترونیک (خرید و فروش) می‌باشند پس از دریافت پیام، نسبت به برقراری ارتباط شبکه ای (که غالبا به صورت پست الکترونیک یا ارسال درخواست هز طریق شبکه می‌باشد قبول(خرید) خود را اعلام و مقداری از کالای موردنظر را درخواست می‌کنند. شخص فروشنده پس از جلب اعتماد طرف مقابل، نسبت به اعلام شماره حساب یا شماره کارت اعتباری خود برای دریافت وجه اقدام مینماید. خریدار نیز پس از پرداخت وجه(غالبا به صورت پرداخت های الکترونیکی) منتظر دریافت کالا می‌باشد در صورتیکه شخص فروشنده قبلا با عملیات‌های متقلبانه و نفوذ توانسته بوده که نهادهای نامبرده را به صورت غیرواقع برای خود اختیار نماید و بدین وسیله مبلغی را من غیرحق کسب نماید.

• جرم آینده، تروریسم سایبر : والتر لاکور یک متخصص تروریسم در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی اشاره می‌کند که یک مقام رسمی سیا ادعا کرده است که می‌تواند “با یک میلیارد دلار و ۲۰ هکر قابل، ایالت متحده را فلج کند.”لاکور یادآوری می‌کند که اگرچه هدف تروریست‌ها معمولاً قتل سران سیاسی، گروگان گیری یا بعضا حمله ناگهانی به تسهیلات دولتی یا عمومی است، اما صدمه‌ای که ممکن است به وسیلهٔ حمله الکترونیکی به شبکه‌های رایانه‌ای وارد آید می‌تواند”بسیار غم انگیزتر باشد و اثرات آن تا مدت‌ها باقی بماند.”لاکور معتقد است که تروریسم رایانه‌ای ممکن است برای تعداد کثیری از مردم بسیار ویران کننده تر از جنگ‌های بیولوژیک یا شیمیایی باشد. از اقدامات سایبر ترور ارتباط بین تروریست‌ها از طریق شبکه‌های بین‌المللی و تبادل افکار و اعمال مجرمانه در سطح بسیار پیچیده است که از ویژگیهای این نوع ارتباط عدم توانایی پلیس در کنترل و شنود این ارتباطات می‌باشد. اما آیا واقعا تروریسم سایبر امکان پذیر است؟ درسال ۱۹۹۱ حین جنگ خلیج فارس که میان عراق و ائتلافی از چند کشور به رهبری ایالت متحده در گرفت، یک جوان ۱۸ ساله فلسطینی، متهم به نفوذ به رایانه‌های پنتاگون شد. این مرد جوان ظاهرا به اطلاعات سری مربوط به موشک پیتریوت دسترسی پیدا کرده بود که یک سلاح کلیدی آمریکا برای دفاع در مقابل حمله موشک های اسکاد عراق محسوب می‌شد. در نفوذ دیگری در همان جنگ چندین نوجوان هلندی به رایانه‌های نظامی، زمینی، هوایی و دریایی ایالت متحده در ۳۴ سایت مختلف نفوذ کردند، نفوذکنندگان در یکی از حملات خود به داده‌های بسیار حساسی درباره پرسنل نظامی، نوع و میزان تجهیزات نظامی فرستاده شده به خلیج فارس، اهداف موشکها و توسعهٔ سیستم‌های تسلیحاتی دست یافتند، در واقع این نوجوانان کرکرهایی بودند که تنها به خواندن این فایلها اکتفا نکردند بلکه اطلاعات مربوط به تحرکات ارتش و توانایی موشک‌ها را سرقت کردند و در اختیار عراقی‌ها قرار دادند. [۱۸] و [۱۹]

در خصوص انواع جرم‌های رایانه‌ای، سازمان ملل با تاکید بر تقسیم‌بندی‌های OECD و شورای اروپا به انواع مشترک و عمومی جرم‌های رایانه‌ای شامل موارد زیر اشاره می‌کند:
۱-کلاهبرداری با سوءاستفاده از رایانه،
۲- جعل رایانه‌ای،
۳-ایجاد خسارت (تخریب) یا تغییر داده‌ها یا برنامه‌های رایانه‌ای،
۴-دستیابی غیرمجاز به سیستم‌ها و خدمات رایانه‌ای،
۵-تکثیر غیرمجاز برنامه‌های رایانه‌ای قانونا حمایت شده.

در نهمین کنگره سازمان ملل متحد درباره جرایم سایبری سه دسته جرایم زیر از یکدیگر تفکیک شده‌اند:
الف. جرم‌های ارتکابی علیه فناوری‌ها و کاربران آنها
۱-دستیابی غیرمجاز به رایانه یا سیستم‌های رایانه‌ای،
۲-استفاده غیرمجاز از سیستم‌های رایانه‌ای،
۳-خواندن، کپی کردن یا کپی گرفتن داده بدون اجازه،
۴-ایجاد یا تمهید برنامه‌های مهاجم،
۵- تخریب داده‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای مورد استفاده عموم و خرابکاری رایانه‌ای،
ب- جرم‌های سنتی ارتکابی با استفاده از رایانه یا فناوری‌های ارتباطی
۱-جرم‌های مربوط به محتوای مجرمانه،
۲-کودک‌ربایی اینترنتی (به منظور سوءاستفاده جنسی)،
۳- کلاهبرداری،
۴-جاسوسی صنعتی یا تجاری،
۵- جرم‌های مربوط به مالکیت فکری،
۶-قاچاق،
۷-پولشویی،
پ – استفاده از فناوری برای حمایت از دیگر فعالیت‌های مجرمانه.
استفاده از فناوری موجب می‌شود که مرتکب در پوشش یک شغل مشروع، ظاهر شده و به طور ناشناس با هزینه اندک و در سطح جهانی به فعالیت مجرمانه اقدام کرده یا از فناوری شبکه برای حمایت از شکل‌های جدید جرم‌ها و سازمان‌های مجرمانه از قبیل قاچاق مواد روان‌گردان استفاده کند.[۲۰]

در جمهوری اسلامی ایران برای تعیین مصادیق جرایم سایبری کارگروهی با عنوان کار گروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه “موضوع ماده ۲۲ قانون جرایم رایانه ای”، مبادرت به احصاء فهرست مصادیق محتوای مجرمانه فضای مجازی نموده است. این کارگروه که بموجب قانون جرایم رایانه ای در محل دادستانی کل کشور و به ریاست دادستان کل کشور تشکیل گردیده، پس از طی جلسات متعدد کارشناسی با حضور نمایندگان دستگاههای ذیربط، فهرستی را در ۵ فصل مشتمل بر محتوای علیه عفت و اخلاق عمومی ـ محتوای علیه مقدسات اسلامی ـ محتوای علیه امنیت و آسایش عمومی ـ محتوای علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی ـ محتوای که برای ارتکاب جرایم رایانه ای و سایر جرایم به کار می رود، منتشر نمود؛ بر اساس قانون، اعضای کارگروه مرکب از وزارتخانه های ارتباطات و فناوری اطلاعات ـ اطلاعات ـ فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ آموزش و پرورش ـ سازمان تبلیغات ـ ناجا ـ صدا و سیما و…) در راستای وظایف و مأموریت های ذاتی خود مکلف به ایجاد سامانه رصد فضای مجازی در دستگاه متبوع خود بوده و همچنین کلیه ارائه دهندگان خدمات دسترسی و میزبانی نیز مکلف خواهند بود چنانچه با یکی از مصادیق مصرحه در این فهرست مواجه شدند ، بلافاصله مراتب را به دبیرخانه مستقر در دادستانی کل کشور از طریق سایت دادستانی به آدرس www.dadsetani.ir یا آدرس الکترونیکی [e-mail] اعلام نمایند. بر اساس دیدگاه این کارگروه، مصادیق مجرمانه سایبری عبارتند از:

الف) محتوای علیه عفت و اخلاق عمومی

ب) محتوای علیه مقدسات اسلامی

ج) محتوای علیه امنیت و آسایش عمومی
د) محتوای علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی
ه ) محتوایی که برای ارتکاب جرایم رایانه ای و سایر جرایم بکار می رود.

مشاهده می شود، مصادیقی که تعیین شده اند عموماً برگرفته از عناوین مجرمانه کلاسیک می باشند. البته بحثی در این نیست که نتایج آنها در بسیاری از موارد همان نتایج جرایم کلاسیک می باشند ولی در برخی موارد ما با جرایمی مواجه هستیم که اگر با ارکان سه گانه جرم به بررسی آنها بپردازیم می بینیم که تفاوتهای عمده ای با جرایم کلاسیک دارند و اقداماتی که برای پبشگیری از آنها در نظر گرفته شده است در بسیاری از موارد جوابگو نمی باشند بدین سبب نیاز است که بررسی دقیق علمی در آن خصوص صورت گرفته و کارگروهی متشکل از حقوقدانان، جامعه شناسان، جرم شناسان و متخصصین علوم کامپیوتری به بررسی جرایمی که امکان بروز دارند و در کنار آن قوانین و مقررات و راهکارهایی برای پیشگیری از جرایم سایبری در نظر گرفته شود.

نتیجه گیری:

همانطور که در طول مقاله به آن اشاره گردید، پیشرفت روز افزون تکنولوژی در عین حال که به حل مشکلات جوامع کمک می کند در برخی از موارد نیز موجب بروز مشکلاتی می گردد از جمله این مشکلات، سوء استفاده برخی از این تکنولوژی های مربوط به کامپیوتر می باشد. جرایم سایبری روز به روز فزونی یافته و علم حقوق در بسیاری از موارد فاصله زیادی با این جرایم پیدا می کند بطوریکه در برخی از موارد اصل قانونی بودن جرم و مجازات به این گونه جرایم اعمال نشده و ما با بزهکارانی مواجه می شویم که بدون مجازات باقی می مانند. لذا تعیین مصادیق جرایم سایبری در سطح بین المللی و داخلی امری ضروری می باشد اما ضروری تر از آن بررسی های دقیق این جرایم می باشد که در بسیاری از موارد از قدرت قانونگذاران و حقوقدانان خارج می باشد و لازم است که کارگروهی متشکل از متخصصین علوم مختلف از جمله متخصصین علوم کامپیوتری گرد هم آیند و راههای پیگیری از آنها را بررسی و مقررات لازم را در این خصوص تدوین نمایند. البته در این خصوص لازم است سازمانهای بین المللی نیز در این زمینه کنگره ها و برنامه های را برای بررسی راهکارها و تدوین قوانین و مقررات متحد الشکل در نظر بگیرند چرا که اکثر این جرایم در محیط اینترنت (دهکده جهانی) صورت می گیرند که عاری از هرگونه مرز می باشند. کشورها نیز با همکاریهای قضایی و تکنولوژی در این زمینه می توانند در تعیین مصادیق و پیشگیری از این جرایم، کمک شایانی به همدیگر نمایند.

 منابع و پی نوشتها:

1. امیرحسین جلالی فراهانی، پیش­گیری وضعی از جرایم سایبر در پرتو موازین حقوق بشر، فصلنامه تخصصی فقه و حقوق، شماره ۶٫ ۱۳۸۴٫
2. برومندباستانی، «جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳
3. بیابانی، غلام­ حسین و هادیانفر، سید کمال؛ فرهنگ توصیفی علوم جنایی، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات کاربردی کشف جرایم و امنیت معاونت آگاهی ناجا، ۱۳۸۴، چاپ اول.
4. پرویزی، رضا؛ پی جویی جرایم رایانه­ ای، تهران، انتشارات جهان جام جم، ۱۳۸۴، چاپ اول.
5. جلالی فراهانی، امیر حسین؛ درآمدی بر آیین دادرسی کیفری جرایم سایبری، تهران، انتشارات خرسندی، ۱۳۸۹، چاپ اول.
6. جلالی فراهانی، امیرحسین؛ اسپم، جلوه سیاه تبلیغات در سیستم­های پیام رسان الکترونیکی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، ش ۸۴۵۱، تیر ۱۳۸۴٫
7. حسن بیگی، ابراهیم، “حقوق وامنیت در فضای سایبر”موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار، تهران،۱۳۸۴
8. راجی، سید محمد هادی؛ نگاهی به قانون تجارت الکترونیک، فصلنامه نشریه حقوقی گواه، بهار و تابستان ۱۳۸۵، شماره ۶ و ۷، ۹۶
9. زندی، محمدرضا، تحقیقات مقدماتی در جرائم سایبری، تهران، انتشارات جنگل، ۱۳۸۹، چاپ اول.
10. زندی، محمدرضا، جرم سایبری ، جرم فراملی، مجله قضاوت، شماره ۵۵٫

1. Gina.De.Angelis,Cyber Crimes,Chelsea House Publisher.۲۰۰۰
2. http://fa.wikipedia.org

---

[۱] http://fa.wikipedia.org

[۲] زندی، محمدرضا، تحقیقات مقدماتی در جرائم سایبری، تهران، انتشارات جنگل، ۱۳۸۹، چاپ اول، ۳۸ و ۴۰

[۳] زندی، محمدرضا؛ پیشین، ۳۹ و ۴۱

[۴] همان، ۴۲

[۵] جلالی فراهانی، امیر حسین؛ درآمدی بر آیین دادرسی کیفری جرایم سایبری، تهران، انتشارات خرسندی، ۱۳۸۹، چاپ اول، ۴۸

[۶] امیرحسین جلالی فراهانی، پیش­گیری وضعی از جرایم سایبر در پرتو موازین حقوق بشر، فصلنامه تخصصی فقه و حقوق، شماره ۶٫ ۱۳۸۴٫

[۷] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳

[۸] زندی، محمدرضا؛ پیشین، ۵۷ و ۵۸٫

[۹] جلالی فراهانی، امیرحسین؛ اسپم، جلوه سیاه تبلیغات در سیستم­های پیام رسان الکترونیکی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، ش ۸۴۵۱، تیر ۱۳۸۴، ۵

[۱۰] راجی، سید محمد هادی؛ نگاهی به قانون تجارت الکترونیک، فصلنامه نشریه حقوقی گواه، بهار و تابستان ۱۳۸۵، شماره ۶ و ۷، ۹۶

[۱۱] cyber crimes

[۱۲] http://fa.wikipedia.org

[۱۳] بیابانی، غلام­ حسین و هادیانفر، سید کمال؛ فرهنگ توصیفی علوم جنایی، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات کاربردی کشف جرایم و امنیت معاونت آگاهی ناجا، ۱۳۸۴، چاپ اول، ۲۲۵

[۱۴] پرویزی، رضا؛ پی جویی جرایم رایانه ­ای، تهران، انتشارات جهان جام جم، ۱۳۸۴، چاپ اول، ۴۶

[۱۵] زندی، محمدرضا؛ پیشین، ۴۰

[۱۶] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳

[۱۷] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳

Gina.De.Angelis,Cyber Crimes,Chelsea House Publisher.۲۰۰۰

[۱۸] برومند باستانی«جرائم کامپیوتری و اینترنتی» انتشارات بهنامی، تهران،۱۳۸۳

[۱۹] دکتر ابراهیم حسن بیگی”حقوق و امنیت در فضای سایبر”موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار، تهران،۱۳۸۴

 [۲۰] زندی، محمدرضا، جرم سایبری، جرم فراملی، مجله قضاوت، شماره ۵۵٫