حسابداری اعتبارات اسنادی و اصطلاحات مربوطه

یکی از موارد و موضوعات مهمی که در قراردادهای تجاری منعقد بین خریدار و فروشنده باید به وضوح مشخص گردد روش و نحوه پرداخت وجه توسط خریدار به فروشنده است. در تجارت بین الملل پرداخت وجه کالا به اشکال زیر قابل اقدام است:

1- تجارت حساب باز          2- پیش پرداخت             3- وصولی              4- اعتبار اسنادی

 1- تجارت حساب باز (Open account trade)

این روش در عرف بازرگانی خارجی کشورمان با عنوان روش امانی از آن یاد می‌گردد. این روش پرداخت که در تجارت خارجی در مقایسه با سایر روش‌ها صد درصد به نفع خریدار است روشی است که در آن فروشنده کالا به خریدار اعتماد و اطمینان کامل دارد و از لحاظ وصول وجه کالای ارسالی نگرانی ندارد. لذا فروشنده کالا را برای خریدار ارسال می‌دارد تا خریدار در ترخیص کالا از گمرک با مشکلی مواجه نشود. خریدار پس از ترخیص کالا و فروش آن، ارز را به ترتیبی که فروشنده تعیین نموده واریز خواهد کرد. بدین ترتیب خریدار فرصت کافی برای فروش کالا و سپس ارسال وجه آن را به فروشنده خواهد داشت. این روش معمولاً بین شرکت مادر و دفاتر نمایندگی آن در کشورهای مختلف که کنترل ارزی در نظام ارزی آن حاکم نیست کاربرد دارد.

2- پیش پرداخت (Full Advance Payment)

پیش پرداخت در تجارت خارجی دقیقاً نقطة  مقابل روش امانی یا حساب باز است. این روش صد درصد به نفع فروشنده است و چنانچه در قراردادهای تجاری از آن استفاده گردد ریسک خریدار بسیار بالا و ریسک فروشنده از نقطه نظر وصول وجه صفر می‌باشد. این روش که خریدار وجه کالا را در حال به منظور تحویل کالا در آینده پرداخت می کند در عرف تجارت کشورمان به روش بدون انتقال ارز نیز مشهور می باشد. بدیهی است اطلاق بدون انتقال ارز در این خصوص یک غلط مصطلح است. برای اینکه در این روش ریسک خریدار پوشش داده شود پیشنهاد می گردد پرداخت وجه به فروشنده منوط و موکول به دریافت ضمانت‌نامه بانکی معتبر بدون قید و شرط شود.

3- وصول اسنادی (Collection)

این روش تحت عنوان روش براتی نیز یاد می شود. در این روش فروشنده به خریدار اطمینان داشته و با ارسال کالا برای خریدار اسناد حمل و برات را نیز مستقیماً و یا از طریق بانک برای او ارسال می‌دارد. روش وصولی در مقایسه با پیش‌پرداخت و اعتبار اسنادی بیشتر به نفع خریدار است تا فروشنده ، هر چند اگر با روش حساب باز مقایسه شود فروشنده در وضعیت بهتری قرار دارد. برات ممکن است نقد یا مدت‌دار (نسیه) باشد. در برات دیداری یا نقد بانک کارگزار براساس دستورات فروشنده در فرم وصول، زمانی اسناد را در اختیار خریدار قرار می‌دهد که خریدار وجه آن را پرداخت نموده باشد. در برات مدت ‌دار بانک کارگزار وقتی اسناد را در اختیار خریدار قرار می‌دهد که خریدار نسبت به قبولی ‌نویسی برات مدت‌دار اقدام نموده باشد.

4- اعتبار اسنادی (Documentary credit)

اعتبار اسنادی تکنیک رد و بدل نمودن پول کالاها یا خدمات براساس اسناد توسط بانک است. دو بازرگان در دو کشور دور از یکدیگر که آشنایی با وضع و حال یکدیگر ندارند با واسطة دو بانک یکی بانک طرف واردکننده، دیگری بانک کشور صادرکننده وارد معامله می‌شوند و بانک‌های مذکور حسن جریان معامله یعنی پرداخت بهای کالاهای خریداری شده و نیز ترتیب حمل صحیح آنها را از کشور مبدأ به کشور مقصد تضمین می‌کنند. 

تعریف اعتبار اسنادی

طبق ماده 2 مقررات متحدالشکل (ucp 500) اعتبار اسنادی به معنای هرگونه ترتیباتی است که به هر صورت ذکر یا اشاره شده است، که به موجب آن یک بانک (بانک گشاینده اعتبار) بنا به تقاضا و براساس دستورات یک مشتری (متقاضی اعتبار) یا از طرف خود موظف می‌شود تا در مقابل اسناد مقرر شده ، مشروط بر اینکه شرایط اعتبار رعایت شده باشد:

1- پرداختی را به شخصی ثالث (ذینفع اعتبار) یا به حواله کرد او انجام دهد، یا بروات صادره توسط ذینفع را قبول و پرداخت کند.

2- به بانک دیگری اجازه دهد که این پرداخت را انجام دهد و یا چنین برواتی را قبول و پرداخت کند.

3- به بانک دیگری اجازه معامله دهد.

به طور خلاصه اعتبار اسنادی عبارت است از تعهد مشروط بانک گشاینده اعتبار به پرداخت وجه در مقابل ذینفع اعتبار. به بیان دیگر اعتبار اسنادی تعهد بانک گشاینده اعتبار به پرداخت یا قبول پرداخت (در آینده) وجه اعتبار در مقابل ذینفع اعتبار است مشروط بر آنکه ذینفع اعتبار شرایط و مقررات مندرج در اعتبار اسنادی را رعایت و اسناد مقرر شده را، در موعد مقرر ارائه داده باشد.

ارکان اعتبار اسنادی:

1- بانک گشاینده اعتبار : مهمترین و اساسی ترین رکن هر اعتبار اسنادی بانک گشاینده اعتبار است که در مقابل ذینفع اعتبار، متعهد مشروط به پرداخت وجه اعتبار است.

2- متقاضی اعتبار اسنادی:  شخصی است که از بانک گشاینده اعتبار اسنادی درخواست می کند تا نسبت به افتتاح اعتبار به نام و به نفع ذینفع اعتبار، اقدام و از طرف وی متعهد مشروط به پرداخت وجه اعتبار بشود.

3- ذینفع اعتبار اسنادی: شخصی است که اعتبار اسنادی به نام و به نفع او توسط بانک بازکننده اعتبار باز شده است در صورت رعایت شرایط اعتبار، وجه اعتبار را دریافت خواهد نمود.

4- بانک ابلاغ کننده:  بانکی است که از طرف بانک گشاینده اعتبار انتخاب شده تا متن اعتبارنامه اسنادی را به ذینفع اعتبار ابلاغ کند. بدین ترتیب بانک ابلاغ کننده اعتبار اسنادی، صرفاً یک واسطه بین بانک گشاینده اعتبار و ذینفع اعتبار اسنادی می‌باشد.

5- بانک پرداخت کننده:  بانکی است که از طرف بانک گشاینده اعتبار انتخاب شده و پذیرفته است که چنانچه ذینفع اعتبار اسنادی با رعایت شرایط اعتبار، اسناد را ارائه دهد نسبت به پرداخت وجه اعتبار اقدام کند.

اعتبار اسنادی نقد یا نسیه (دیداری یا یوزانس) در حال حاضر در سیستم بانکی کشورمان اعتبارات اسنادی را از لحاظ زمان پرداخت ارز به دو دسته زیر می‌توان تقسیم کرد: – اعتبارت اسنادی نقدی (دیداری) Sight LC – اعتبارت اسنادی نسیه (یوزانس) Usance LC در اعتبار اسنادی گشایش شده به صورت دیداری (نقدی) هنگامی که ذینفع اعتبار اسنادی نسبت به حمل کالا اقدام و سپس اسناد حمل بدون مغایرت مطابق با شرایط در متن اعتبار اسنادی را به بانک ذیربط (بانک گشاینده اعتبار) ارائه می دهد بانک مزبور موظف است پس از رسیدگی اسناد نسبت به پرداخت اعتبار اسنادی مطابق آنچه در متن اعتبار اسنادی قید شده عمل نماید. در اعتبارات اسنادی گشایش شده به صورت یوزانس، هنگامی که ذینفع اعتبار اسنادی نسبت به حمل کالا اقدام و اسناد بدون مغایرت را به بانک ذیربط ارائه می دهد. از تاریخ ارائه اسناد و پس از خاتمه دورة یوزانس مبلغ اعتبار را از بانک مربوطه اخذ خواهد نمود. مثلاً چنانچه اعتبار اسنادی به صورت یوزانس یک ساله به نفع شرکت نمونه گشایش شده باشد و شرکت نمونه در تاریخ 84/10/01 اسناد حمل مطابق با شرایط اعتبار و بدون مغایرت به بانک معامله کننده ارائه داده باشد. مبلغ اعتبار در تاریخ 85/10/01 به شرکت نمونه پرداخت خواهد شد. عموماً ذینفع اعتبار با توجه به نوع کالا از قبول اعتبار اسنادی گشایش شده به صورت یوزانس امتناع می‌ورزد و خواستار اعتبار اسنادی دیداری می گردد. در واقع چنان چه کالای موضوع اعتبار دارای بازار (تقاضا) خوبی باشد، فروشنده راساً از قبول اعتبار اسنادی یوزانس خودداری می‌کند و از متقاضی اعتبار درخواست می‌نماید که نسبت به یافتن شرکت های معتبر (مانند بانک‌های تجاری) برای تأمین مالی اعتبار (Finance) اقدام نماید. در صورت قبول شرکت مالی موردنظر ذینفع اعتبار در روز معامله اسناد مبلغ اعتبار را از شرکت مزبور دریافت می‌دارد و این شرکت مبلغ اعتبار به علاوه بهره یوزانس را در سررسید (پایان دوره یوزانس) از بانک ذیربط اخذ می‌نماید. در مواقعی که کشورها به کالاهای خاصی احتیاج مبرمی پیدا نماید و فروشندگان خارجی که بازار را در اختیار دارند و از فروش به صورت یوزانس خودداری می‌کنند بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با برخی از بانک‌های خارجی مانند بانک استاندارد چارتر یا بانک صادرات ایران در دبی یا آی.ان.جی بانک و غیره اقدام به انعقاد قرارداد می‌نماید تا بانک مذبور در روز معامله اسناد نسبت به پرداخت وجه اسناد به ذینفع اعتبارات اسنادی گشایش شده توسط بانک‌های ایرانی اقدام نمایند. بانک‌های فوق الذکر براساس قرارداد در سررسید (پایان دوره یوزانس) مبلغ اعتبار پرداختی به علاوه بهره یوزانس را از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دریافت می ‌دارند. به این نوع یوزانس اصطلاحاً یوزانس داخلی (Refinance) گفته می شود. تفاوت یوزانس داخلی با یوزانس در این است که در یوزانس داخلی بانک مرکزی فاینانس را انتخاب و با آن قرارداد منعقد نموده است یا به عبارت مصطلح از خطوط اعتباری که بانک‌های خارجی در اختیار بانک مرکزی گذاشته‌اند برای تأمین مالی خرید و واردات کالا استفاده می‌شود. در حال حاضر با واردکنندگانی که بانک مرکزی خطوط اعتباری برای خرید و واردات کالا در اختیار آنها می‌گذارد به مثابه اعتبارات اسنادی نقدی رفتار می‌نماید و فقط 10% مبلغ اعتبار را بابت بهره یوزانس از واردکنندگان اخذ می‌نماید. لذا در معاملات یوزانس داخلی خریدار کالا باید مبلغ پیش پرداخت برای گشایش اعتبار اسنادی در روز گشایش را طبق اعتبارات اسنادی نقدی را بپردازد.

گردش کار و مراحل خرید تجاری خارجی

1. دریافت کارت بازرگانی.
2. دریافت پروفورما (پیش­فاکتور) از فروشنده.
3. انعقاد قرارداد خرید.
4. ثبت سفارش در سایت وزارت بازرگانی و درخواست تأمین اعتبار ارزی از طریق وزارت بازرگانی. (www.sabtaresh.tpo.ir)
5. درخواست گشایش اعتبار LC به بانک.
6. ابلاغ اعتبار توسط خریدار به فروشنده.
7. تهیه کالا و تنظیم اسناد حمل توسط فروشنده.
8. حمل کالا.
9. ارسال اسناد حمل توسط بانک کارگزار فروشنده.
10. دریافت اعلامیه ورود کالا.
11. اقدام برای ترخیص کالا از گمرک) پروانه سبز گمرکی (به منظور رفع تعهد ارزی.

اصطلاحات مهم در بازرگانی خارجی:

پیش­فاکتور یا پروفورما (Proforma Invoice):

سندی است که فروشندگان کالا پس از ارائه مظنه و نهایی شدن قیمت و سایر شرایط به درخواست خریدار جهت اخذ مجوزهای ورود برای افتتاح اعتبار‌اسنادی صادر می­نمایند.

فاکتور یا سیاه­ی تجاری (Invoice):

از اسناد مهم است که فروشنده کالا به نام خریدار و به همراه سایر اسناد طبق قرارداد برای خریدار ارسال می­نماید.

گواهی مبدأ (Certificate of Origin):

سندی است که مبین نام کشور سازنده کالا در آن می‌باشد و این فرم توسط اتاق بازرگانی محل تکمیل و گواهی می‌شود.

لیست بسته ­بندی (Packing List):

این سند نشان­دهنده تعداد کالاهای موجود در هر کارتن – پالت و یا هر نوع بسته­ بندی مورد توافق خریدار و فروشنده می‌باشد. این سند در هنگام ترخیص کالا در گمرک فروشنده و خریدار بسیار اهمیت دارد.

گواهی بازرسی کالا (Certification of Inspection):

از دغدغه ­های دائمی فروشندگان و خصوصاً خریداران هنگام انجام معامله بین­ المللی عدم اعتماد به طرف مقابل می‌باشد. شرکت‌های بازرسی ابزاری هستند که از طریق آنها خریدار می‌تواند از صحت کیفیت و مقدار کالای مورد حمل اطمینان حاصل کند. 10 نوع گواهی بازرسی ممکن است صادر شود که مهم­ترین آنها گواهی بازرسی کالا (کمی و کیفی) COI و گواهی بازرسی قبل از حمل PSI می­باشند. گواهی­ های بازرسی توسط مؤسسات بازرسی مستقلی که مورد تأیید بانک مرکزی می­باشند با انتخاب خریدار صادر می­گردد.

گواهی بهداشت (Health Certification):

این نوع گواهی­ ها برای خرید مواد غذایی و دامی می‌باشد که توسط خریدار درخواست و گواهی مربوطه توسط وزارت بهداشت – کشاورزی یا دام‌پروری کشور فروشنده تأیید و صادر می­گردد.

گواهی تجزیه کالا – گواهی آنالیز (Analysis Certificate):

این گواهی مبین تجزیه مواد اولیه کالای مورد نظر می‌باشد که می­بایست توسط یک آزمایشگاه مستقل و معتبر تأیید و صادر گردد.

بارنامه (Bill of Lading \ BL):

سندی است که حمل­ کننده یا نماینده وی پس از وصول کالا صادر می­نماید. حاکی از حمل کالای معینی از یک نقطه (مبدأ حمل) به نقطه­ ی دیگر (مقصد حمل) با وسیله حمل مورد توافق در مقابل کرایه حمل معینی می‌باشد.

فاکتور کرایه حمل:

سندی است که توسط شرکت حمل و نقل می­بایست صادر و میزان کرایه حمل – محل و نوع وسیله حمل در آن قید شده باشد و توسط فروشنده طبق شرایط اعتبار جهت معامله اسناد به بانک معامله­کننده ارائه می‌شود. این سند باید به تأیید اتاق بازرگانی محل صدور برسد.

مانیفست (Manifest):

عبارتست از فهرست کل بار حمل شده در یک وسیله حمل (کشتی – قطار – هواپیما). مانیفست شامل مشخصات تجاری کالاست، که این مشخصات شامل: سند حمل، نام فرستنده، گیرنده، علایم تجاری و شماره­ ها، تعداد و نوع بسته­ ها، شرح و مقدار کالاست.

ترخیصیه:

سندی است که توسط شرکت حمل صادر می­گردد. این سند پس از آنکه شرکت حمل مالکیت اسنادی واردکننده را احراز نمود، صادر شده و به وی یا نماینده قانونی وی تسلیم می­گردد. دریافت این سند به این معناست که صاحب کالا با شرکت حمل تسویه­حساب نموده و می‌تواند برای مقدمات انجام تشریفات گمرکی به گمرک مراجعه کند.

قبض انبار:

قبض انبار رسید تحویل کالا به گمرک است، که به واردکننده یا نماینده قانونی وی تسلیم می­گردد. یا به عبارتی دیگر سندی است که توسط انباردار صادر می‌شود و نشان می‌دهد که کالا به چه تعداد و یا چه وزنی در کدام انبار نگهداری می‌شود.

پروانه سبز گمرکی:

سندی است که توسط گمرک صادر می‌شود. صدور این سند نشانه­ ی آن است که عملیات ارزیابی به اتمام رسیده و صاحب کالا با گمرک تسویه ­حساب نموده و می‌تواند مقدمات خروج کالای خود را از گمرک فراهم کند.

پَته گمرکی

همان پروانه سبز گمرکی است با این تفاوت که برای کالاهای با ارزش نازل که در حال حاضر حدود 300 دلار تعیین گردیده صادر می­گردد.

بیجک انبار

سندی است که توسط انباردار برای صاحب کالا و یا نماینده قانونی وی پس از ترخیص کالا و رؤیت پروانه سبز گمرکی صادر می­گردد. این سند نشان می‌دهد که کالا تحویل ذینفع شده است و او می‌تواند برای بارگیری کالای خود اقدام نماید.

کوتاژ (Outage):

دفتری است که کلیه مشخصات و اطلاعات کالا، از روی اظهارنامه در آن درج می­گردد. همچنین مراحل ارزیابی و حتی نام ارزیابان در آن ثبت می‌شود. شماره دفتر کوتاژ روی اظهارنامه، پروانه سبز گمرکی، قبوض درآمد، سپرده و… درج می­گردد.

فورس ماژور (Force Majeure):

در صورتی که حمل دریایی و با کشتی باشد و در زمان بارگیری و یا تخلیه مشکلاتی از قبیل شورش، اعتصاب، جنگ و… به وجود آید کاپیتان کشتی می‌تواند از بارگیری و یا تخلیه خودداری کند. این مورد نیز باید در قرارداد مشخص شود و در زمان فورس ماژور طرفین باید بلافاصله موضوع را با تأیید اتاق بازرگانی محل به طرف دیگر به صورت کتبی اعلام نمایند.

دموراژ (Demurrage):

به طور کلی پرداخت هزینه کشی که جهت بارگیری و تخلیه مجبور به توقف بیش از حد زمان توافق شده باشد را دموراژ می‌نامند. لذا به جهت اینکه بعد از حمل کالا با هزینه­ های سنگین دموراژ مواجه نشویم باید مدت زمانی که در بندر مبدأ برای بارگیری و مدت زمان لازم در بندر مقصد برای تخلیه را قبل از انعقاد قرارداد مورد بررسی قرار داده و سپس در قرارداد ذکر کنیم.

اعتبار‌اسنادی:

تعهدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می‌شود. تعهد می‌شود که میزان پرداختی خریدار به فروشنده به موقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید. هرگاه که خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک موظف است باقیمانده یا تمام مبلغ خرید را بپردازد. اعتبارات اسنادی اغلب در معاملات بین ­المللی به منظور اطمینان از دریافت مبالغ پرداختی مورد استفاده قرار می‌گیرد اگرچه اعتبار‌اسنادی داخلی هم وجود دارد.

ایفاکنندگان نقش در اعتبارات اسنادی:

خریدار – فروشنده- ذینفع (Beneficiary) بانک گشایش­کننده اعتبار (Opening Bank) و بانک کارگزار (Advising Bank)

توضیح خرید خارجی با استفاده از اعتبار‌اسنادی: واردکننده با در دست داشتن پیش­فاکتور برای واریز ودیعه ثبت سفارش به بانک مراجعه می‌کند.

بانک پس از بررسی در صورت مجاز بودن ورود کالا سپرده ثبت سفارش کالا را بر اساس تعرفه کالا که توسط وزارت بازرگانی تعیین شده معادل 10 تا 100­% بهای پروفرما به نرخ شناور دریافت می‌کند و سند سپرده را ممهور به مهر بانک می‌کند. بهای پروفرما بر اساس ارزش CIF مورد محاسبه قرار می‌گیرد و اگر بهای پروفرما بر اساس ارزش FOB باشد، 20­% به بهای آن اضافه می‌شود و رقم جدید مبنای محاسبه قرار خواهد گرفت و اگر بهای پروفرما بر اساس ارزش CFR باشد، واردکننده باید کالا را بیمه نموده و با ارائه بیمه­نامه حق بیمه بر اساس نرخ شناور به دلار تبدیل می‌شود.

واردکننده کالا با ارائه پروفرما و سند ودیعه به وزارت بازرگانی درخواست ثبت سفارش می­نماید. (ثبت سفارش از طریق سامانه الکترونیکی ثبت سفارش کالا و در سایت http://sabtaresh.tpo.ir  انجام می‌شود.) درخواست مذکور بعد از موافقت و درج شماره 8 رقمی مهر و امضاء شده (جهت ارائه به بانک) به درخواست‌کننده و برگشت داده می‌شود. درخواست فوق­الذکر از تاریخ تأیید دو ماه برای ارائه به بانک اعتبار خواهد داشت.

متقاضی با در دست داشتن بیمه­نامه و تعهدنامه ارزی و با ارائه مجدد پروفرما و سند ودیعه ثبت سفارش و فرم درخواست ثبت سفارش به بانک مراجعه و طی فرمی تقاضای گشایش اعتبار‌اسنادی می­نماید.

بانک بعد از اخذ مدارک فوق 40 ریال برای هر دلار ارزش CIF پروفرما بابت حق ثبت سفارش از واردکننده دریافت می‌کند و یک نسخه از مدارک دریافتی را به اداره بین­الملل بانک و بانک مرکزی برای صدور موافقت لازم برای گشایش اعتبار‌اسنادی ارسال می‌کند.

بانک مربوطه بعد از تأیید بانک مرکزی نسبت به گشایش اعتبار‌اسنادی اقدام می‌کند و مبلغ نیم در هزارم ارزش CFR پروفرما را به نرخ شناور بابت کارمزد گشایش اعتبار‌اسنادی حداکثر به مدت 6 ماه از متقاضی دریافت می‌کند.

بانک صد در صد ارزش CIF پروفرما را به نرخ صادراتی از واردکننده سپرده اعتبار دریافت می‌کند و فروشنده می‌تواند به طور مستقیم با مراجعه به آن شعبه و یا بانک دیگر با بانک گشایش‌کننده اعتبار ارتباط برقرار سازد.

فروشند زمانی که از گشایش اعتبار مطلع شد، نسبت به ارسال کالا به خریدار بر اساس شرایط اعتبار اقدام می‌کند و اسناد حمل کالا را که شامل صورتحساب فروش کالا (Invoice) – لیست بسته ­بندی (Packing List) – بارنامه (Bill of Lading) و گواهی بازرسی(Certification of Inspection)  می‌باشد به بانک کارگزار تحویل می‌دهد. بانک کارگزار زمانی وجه را به فروشنده پرداخت می‌کند که مدارک فوق با شرایط اعتبار مطابقت داشته باشد. بنابراین اسناد را به بانک گشایش ­کننده اعتبار ارسال کرده، تقاضای تأمین وجه پرداختی به فروشنده را می­نماید. اسناد از طریق پست در دو نوبت به فاصله زمانی چند روز به صورت جداگانه به بانک گشایش­ کننده اعتبار ارسال می‌شود تا در صورت مفقود شدن یک نسخه، نسخه دیگری به بانک برسد.

با دریافت اسناد از بانک کارگزار، بانک گشایش­ کننده اعتبار نسبت به تأمین وجه اعتبار اقدام کرده و رسیدن اسناد را به اطلاع خریدار می­رساند و از او می­خواهد تا هرچه زودتر تسویه­ حساب نهایی اعتبار از محل سپرده انجام گیرد.

بانک گشاینده اعتبار، مبلغ اعتبار را به شکل زیر از محل سپرده و از خریدار دریافت می‌کند. البته در صورتی که سپرده کمتر از کل اعتبار باشد، تفاوت را از خریدار دریافت می­نماید.

– ارزش کالا به نرخ صادراتی.

– بابت هزینه تأخیر 10 درصد مبلغ پروفرما از تاریخ پرداخت وجه توسط کارگزار به فروشنده تا تاریخ دریافت اسناد حمل کالا توسط بانک به نرخ صادراتی از محل سپرده توسط بانک برداشت می‌شود.

– هزینه تلفن و تلگراف به کارگزار در مواردی چون تأیید اعتبار یا تغییر شرایط اعتبار.

بعد از اینکه تسویه­ حساب نهایی صورت پذیرفت، بانک اسناد حمل را پشت ­نویسی کرده و تأیید می­نماید و برای ترخیص کالا از گمرک به خریدار تحویل می‌دهد.

یک نسخه از اظهارنامه گمرکی یا برگ سبز گمرکی که توسط گمرک صادر می‌شود به خریدار کالا تحویل داده می‌شود. خریدار طبق تعهدی که به بانک سپرده اصل برگ سبز گمرکی و فتوکپی آن را به بانک ارائه می‌دهد و بانک پس از بررسی جواز و بایگانی یک نسخه فتوکپی برابر اصل و ودیعه ثبت سفارش را به واردکننده استرداد می‌کند.

انواع اعتبار‌اسنادی

1. اعتبار‌اسنادی وارداتی یا صادراتی

به اعتباری که خریدار برای واردات به کشور خود گشایش می‌کند اعتبار وارداتی و این اعتبار از لحاظ فروشنده کالا که در کشور دیگر قرار دارد اعتبار صادراتی می‌باشد.

2. اعتبارات اسنادی قابل برگشت: Revocable L/C

در این نوع اعتبار، خریدار و یا بانک گشایش­ کننده اعتبار می‌تواند بدون اطلاع ذینفع، هرگونه تغییر یا اصلاحی در شرایط اعتبار به وجود آورد (بدون اجازه فروشنده) این نوع اعتبار اخیراً قابل قبول نمی‌باشد.

3. اعتبار‌اسنادی غیر قابل برگشت: Irrevocable L/C

در اعتبار‌اسنادی غیر قابل برگشت هرگونه تغییر شرایط اعتبار از جانب خریدار یا بانک گشایش‎کننده اعتبار موکول به موافقت و رضایت فروشنده بوده. فروشندگان معمولاً از این گونه اعتبار استقبال بیشتری می‌کنند.

4. اعتبار‌اسنادی تأیید شده: Confirmed L/C

اعتباری است که خریدار ملزم می‌شود تا اعتبار صادره از سوی بانک خود را به تأیید هر بانک معتبر دیگر که مورد نظر فروشنده است، برساند. این نوع اعتبار‌اسنادی حاکی از اطمینان نداشتن به حیثیت اعتباری بانک صادرکننده و یا وضعیت متزلزل سیاسی یا اقتصادی کشور خریدار است.

5. اعتبار‌اسنادی تأیید نشده: Unconfirmed L/C

این نوع اعتبار در شرایط متعارف و بدون نیاز به تأیید بانک دیگری گشایش می­یابد. اگر در شرایط اعتبار کلمه Confirmed ذکر نشود آن اعتبار تأیید نشده تلقی می‌شود.

6. اعتبار‌اسنادی قابل انتقال: Transferable L/C

به اعتباری گفته می‌شود که طبق آن، ذینفع اصلی حق دارد همه یا بخشی از اعتبار گشایش شده را به شخص یا اشخاص انتقال دهد. در واقع این نوع اعتبار یک امتیاز برای فروشنده محسوب می‌شود.

7. اعتبار‌اسنادی غیر قابل انتقال: Untransferable L/C

به اعتباری گفته می‌شود که ذینفع حق واگذاری کل یا بخشی از آن را به دیگری ندارد. در تجارت بین‌الملل عرف بر غیر قابل انتقال بودن اعتبار است و همچنین در ایران برای گشایش اعتبار قابل انتقال نیاز به مجوز بانک مرکزی می‌باشد.

8. اعتبار‌اسنادی نسیه یا مدت­دار (یوزانس): Usance L/C

اعتباری است که وجه اعتبار بلافاصله پس از ارائه اسناد از سوی ذینفع، پرداخت نمی‌شود بلکه پرداخت وجه آن، بعد از مدت تعیین شده صورت می‌گیرد. در واقع فروشنده به خریدار مهلت می‌دهد که بهای کالا را پس از دریافت کالا و فروش آن بپردازد. معامله یوزانس معمولاً در کشورهایی انجام می‌گیرد که کمبود ارز دارند.

9. اعتبار‌اسنادی دیداری: At Sight L/C

اعتباری است که طبق آن بانک ابلاغ­کننده پس از رؤیت اسناد حمل ارائه شده از طرف ذینفع (فروشنده)، در صورت رعایت تمامی شرایط اعتبار از سوی وی، بلافاصله وجه آن را پرداخت می‌کند.

10. اعتبار‌اسنادی پشت به پشت (اتکایی): Back to Back L/C

این نوع اعتبار‌اسنادی متشکل از دو اعتبار جدا از هم است. اعتبار اول به نفع ذینفع گشایش می‌یابد که خود به هر دلیلی قادر به تهیه و ارسال کالا نیست. به همین جهت با اتکا بر اعتباری که به نفع وی گشایش یافته است اعتبار دیگری برای فروشنده دوم (ذینفع دوم) که می‌تواند کالا را تهیه و ارسال کند، از طرف ذینفع اول گشایش می‌یابد.

11. اعتبار‌اسنادی ماده قرمز: Red Clause L/C

در این نوع اعتبار فروشنده می‌تواند قبل از ارسال کالا، وجوهی را به صورت پیش‌پرداخت از بانک ابلاغ ­کننده یا تأییدکننده دریافت کند.

12. اعتبار‌اسنادی گردان: Revolving L/C

اعتباری است که پس از هر بار استفاده ذینفع از اعتبار، همان مبلغ اسناد تا سطح اعتبار اولیه افزایش می‌یابد. در واقع بدون احتیاج به افتتاح یا اصلاح اعتبار جدید، اعتبار موجود خود به خود تجدید می‌شود.

مراحل گشایش اعتبار‌اسنادی در بانک گشاینده اعتبار

الف: گشایش اعتبار‌اسنادی

ب: اصلاح (در صورت لزوم): به طور کلی هرگونه تغییر در شرایط و متن اعتبار‌اسنادی در چارچوب مقررات متحدالشکل بین‌المللی و مقررات داخلی انجام می‌گیرد.

پ: ظهرنویسی (پشت‌نویسی) اعتبار‌اسنادی: آخرین مرحله‌ی اعتبار‌اسنادی در بانک می‌باشد که در آن بانک‌ها پس از اخذ تتمه اعتبار (با توجه به میزان پیش‌پرداخت) نسبت به ظهرنویسی و تحویل اسناد اقدام خواهد نمود.

هزینه‌های اعتبار‌اسنادی:

1. هزینه گشایش اعتبار در بانک گشاینده:

آ. مبلغ پیش‌پرداخت اعتبار‌اسنادی:

بانک گشایش ­کننده اعتبار در زمان گشایش با توجه به اعتبار خریدار (واردکننده) قسمتی از مبلغ واردات (حدود 10­%) ارزش پروفورما را از درخواست‌کننده دریافت می‌کند و مابقی را در زمان واریز اسناد و ظهرنویسی اسناد دریافت می‌کند.

ب. هزینه کارمزد گشایش اعتبار:

 * نرخ ارز * ارزش پروفورما = کارمزد گشایش اعتبار

ت. هزینه کارمزد فروش ارز:

 * نرخ ارز * ارزش پروفورما = کارمزد فروش ارز

2. هزینه­ های بانکی در ظهرنویسی اسناد:

آ. کارمزد فروش ارز در زمان ظهرنویسی

ب. کارمزد ظهرنویسی اسناد

 * نرخ ارز * تتمه مبلغ اعتبار (90­% باقیمانده) = کارمزد ظهرنویسی اسناد

ت. هزینه ارسال  SWIFT معادل 100000 ریال

ث. هزینه تمبر مالیاتی 20000 ریال

3. کارمزد ثبت سفارش

کارمزد ثبت سفارش نیم در هزار ارزش CFR کالاست به نرخ ارز مرجع وارداتی.

کارمزد ثبت سفارش =  * نرخ ارز * CFR ارزش کالا

4. حق بیمه باربری با توجه به ارزش کالا در پروفورما از فرمول زیر به دست می­آید:

نکته: CFR  = قیمت کالا در مقصد و FOB  = قیمت کالا در مبدأ حمل می‌باشد.

Insurance Rate   نرخ بیمه­ کالاست که با توجه به نوع بیمه به دست می­آید.

I = (CFR + 10% CFR) * Insurance Rate

I = (FOB + 20% FOB) * Insurance Rate

5- هزینه بازرسی

هزینه­ بازرسی معمولاً بر مبنای خدمات ارائه شده تعیین می‌گردد. اگر این هزینه بر طبق کل ارزش کالا برآورد شود به طور کلی کمتر از نیم درصد کل ارزش محاسبه می‌شود، اما اگر بازرسی شامل فرایندهای پیچیده باشد هزینه با توافق دو طرف تعیین می‌گردد.

6.  هزینه‌های گمرکی

تعریف: وجوهی است که گمرک در ازای خدماتی که به صاحبان کالا ارائه می‌کند از صاحبان کالا اخذ می‌ نماید.

آ. هزینه حقوق ورودی

تعریف: مجموع حقوق گمرکی به اضافه‌ی سود بازرگانی را می‌گویند.

حقوق گمرکی: به موجب قانون حق گمرکی کلیه‌ی کالاها %4­ ارزش ورودی آنهاست.

سود بازرگانی: وجوهی که گمرک از واردات کالا بنا بر تصویب دولت اخذ می‌کند. نرخ سود بازرگانی متغیر است و بستگی به نوع کالا و سیاست دولت دارد و از جدول به دست می‌آید.

نحوه محاسبه­ ارزش کالا در گمرک :(Customs Value) ارزش خرید کالا در گمرک عبارتست از جمع مبلغ فاکتور (Invoice) و حق بیمه پرداختی (Insurance) و کرایه حمل و باربندی (Freight) و سایر هزینه‌ها از جمله هزینه ثبت سفارش و گشایش اعتبار D

CV = (C + I + F) + D

یا به عبارتی حقوق ورودی نیز از فرمول زیر به دست می­آید:

ID = (R%)*CV

ب. هزینه انبارداری

ت. هزینه تخلیه و بارگیری

ث. هزینه تعیین تعرفه و آزمایشگاه

ج. هزینه خدمات ویژه (خدمات فوق­العاده)

ح. هزینه مراقبت و بدرقه­ کالا

حساب‌های موردنیاز در اعتبارات اسنادی:

در سطح کل و در گروه یک برای سفارشات خارجی حسابی با نام اعتبارات اسنادی ایجاد می‌کنیم.

در سطح معین حسابی با عنوان شماره‌ی اعتبار‌اسنادی ایجاد می‌کنیم.

در سطح تفصیل برای تمامی هزینه‌های اصلی مربوط به اعتبار حساب در سطح تفصیل ایجاد می‌کنیم. مانند:

سپرده ثبت سفارش

پیش‌پرداخت اعتبار‌اسنادی

هزینه کارمزد گشایش اعتبار

هزینه کارمزد فروش ارز

هزینه کارمزد تغییر شرایط

هزینه کارمزد فروش ارز در زمان ظهرنویسی

کارمزد ظهرنویسی اسناد

هزینه ارسال SWIFT

هزینه تمبر مالیاتی

کارمزد ثبت سفارش

هزینه حق بیمه باربری

هزینه حقوق ورودی گمرکی

هزینه انبارداری

هزینه تخلیه و بارگیری

هزینه تعیین تعرفه و آزمایشگاه

هزینه خدمات ویژه (خدمات فوق‌العاده)

مواردی که در بستانکار اعتبار‌اسنادی ثبت می‌شود

برگشت سپرده ثابت

برگشت قسمتی از سفارش انجام نشده

وصول خسارت

اینکوترمز 2000

اینکوترمز یک کلمه مرکب است که از ترکیب سه کلمه انگلیسی (International Commercial Terms) به معنی اصطلاحات بین­ المللی بازرگانی تشکیل شده است و به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اصطلاحات برای تفکیک هزینه‌ها و مسئولیت‌ها بین فروشنده و خریدار استفاده می‌شود.

اینکوترمز به مسائل مرتبط با حمل کالا از فروشنده به خریدار پاسخ می‌دهد. مسائلی شامل حمل کالاها، ترخیص کالاها، واردات و صادرات کالاها، اینکه چه کسی مسئول پرداخت می‌باشد و اینکه ریسک جابجایی و انتقال کالا در مراحل مختلف حمل بر عهده چه کسی می­باشد. اصطلاحات مختلف اینکوترمز (Incoterms) معمولاً با ذکر مکان­ های جغرافیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد نه عناوین مرتبط با جابجایی.

اینکوترمز توسط اتاق بازرگانی بین­المللی International Chamber of Commerce تهیه و تدوین شده است.

اینکوترمز به چهار گروه زیر با اصطلاحات وابسته به هر گروه تقسیم شده است.

EXW  : تحویل کالا در محل کار ( نام محل مقرر)

FCA  : تحویل کالا در محل مقرر به حمل­ کننده (نام محل مقرر)

FAS  : تحویل کالا در کنار کشتی در بندر مبدأ (نام بندر بارگیری)

FOB  : تحویل کالا روی عرشه کشتی در بندر مبدأ (نام بندر بارگیری)

CFR  : قیمت کالا و کرایه تا بندر مقصد ( نام بندر مقصد)

CIF  : قیمت کالا، بیمه و کرایه تا بندر مقصد (نام بندر مقصد)

CPT : پرداخت کرایه حمل کالا تا مقصد (نام محل مقرر در مقصد)

CIP : پرداخت کرایه حمل و بیمه کالا تا مقصد (نام محل مقرر در مقصد)

DAF : تحویل کالا در مرز (نام محل تعیین شده در مرز)

DES : تحویل کالا روی عرشه کشتی در بندر مقصد (نام بندر مقصد)

DEQ : تحویل کالا روی اسکله در بندر مقصد (نام بندر مقصد)

DDU : تحویل کالا در محل مقرر در مقصد بدون ترخیص (نام محل مقرر مقصد)

DDP : تحویل کالا در محل مقرر در مقصد با ترخیص (نام محل مقرر مقصد)

مراحل و تشریفات ترخیص کالا از گمرک

 1.تنظیم اظهارنامه گمرکی توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی وی (ترخیص ­کار) همراه با کلیه اسناد و مدارک و مجوزهای مورد نیاز.

2.بررسی اظهارنامه توسط قسمت احراز هویت.

3.مراجعه به بانک جهت پرداخت مبلغ تعیین شده بابت حقوق و عوارض و هزینه‌های گمرکی در اظهارنامه.

4.ارائه فیش بانکی به دفتر ژورنال گمرک.

5.مراجعه به قسمت پروانه جهت صدور پروانه سبزگمرکی.

6.مراجعه به دفتر کوتاژ جهت ثبت اظهارنامه.

7.مراجعه به سرویس ارزیابی جهت تعیین ارزیاب.

8.مراجعه به انبار در معیت ارزیاب مربوطه جهت ارزیابی کالا.

9.ارزیابی کالای اظهار شده، در این مرحله چنانچه نیاز به ارسال نمونه به آزمایشگاه باشد، می‌باید به آزمایشگاه مراجعه شود.

10.مراجعه به دایره ارزش جهت تأیید ارزش اظهارنامه.

11.مراجعه مجدد به ارزیاب مربوطه پس از انجام مراحل 9 و 10

12.پس از امضای ارزیاب، مراجعه به کارشناس و سپس مسئول سرویس ارزیابی.

13.پس از امضاء و مهر رئیس سرویس ارزیابی، مراجعه به دفتر کل انبارها.

14.مراجعه به درب خروج جهت اخذ مجوز بارگیری.

15.مراجعه به انبار جهت تحویل کالا (بارگیری کالا بر روی وسیله نقلیه).

16.مراجعه به درب خروج و پس از امضای دفتر درب خروج اقدام به خارج نمودن کالا از محوطه‌ گمرک.