آیا می‌دانید GDP چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟ جی دی پی شاخص مهمی برای اقصاد‌دانان و سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. با استفاده از شاخص GDP مشخص می‌شود که مردم و کارآفرینان یک کشور در طول یک بازه‌ی زمانی مشخص چقدر محصول یا خدمات ارائه داده‌اند و از این راه چقدر پول به دست آورده‌اند. در این مطلب توضیح می‌دهیم GDP چیست و تاریخچه‌ی آن را بررسی می‌کنیم. همچنین جی دی پی اسمی و حقیقی و نحوه‌ی محاسبه‌ی تولید ناخالص داخلی را به زبان ساده شرح می‌دهیم.

GDP چیست؟

اکنون توضیح می‌دهیم GDP مخفف چیست و چه معنایی دارد.

GDP مخفف عبارت «Gross Domestic Product» و به معنای تولید ناخالص داخلی است. جی دی پی ارزش پولی همه‌ی کالاها و خدمات تولید و عرضه شده را در دوره زمانی معینی (معمولا یک سال) در یک کشور نشان می‌دهد.

جی دی پی، رایج‌ترین معیار برای ارزیابی فعالیت‌های اقتصادی یک کشور است. در ادامه خواهید دانست تاریخچه GDP چیست.

تاریخچه GDP چیست؟

مفهوم ابتدایی جی دی پی برای اولین بار در اواخر قرن هجدهم ابداع شد. سیمون کوزنتس (Simon Kuznets)، اقتصاددان آمریکایی، در سال ۱۹۳۴ مفهوم امروزی تولید ناخالص داخلی را ارائه کرد. این مفهوم جدید در سال ۱۹۴۴، در کنفرانس برتون وودز (Bretton Woods)، به عنوان معیار اصلی اقتصاد یک کشور پذیرفته شد. تا به این‌جای مطلب شرح دادیم تاریخچه GDP چیست و چه زمان ابداع شد، در ادامه نیز قصد داریم معنای تولید ناخالص داخلی را به زبان ساده و با فرمول توضیح دهیم.

مطلب مرتبط: ارزش خالص دارایی یا NAV چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

معنای کلمه «ناخالص» در GDP چیست؟

اکنون شرح می‌دهیم معنای کلمه‌ی نا‌خالص در GDP چیست. کلمه ناخالص (Gross) در عبارت تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product) به این موضوع اشاره می‌کند که محصولات، صرف‌نظر از مصرف و کاربرد آن‌ها در آینده، در این معیار به‌حساب می‌آیند. یک محصول ممکن است به مصرف برسد، یا از آن برای سرمایه‌گذاری یا جایگزینی محصولات دیگر استفاده شود. در همه‌ی این موارد، رسید فروش (Sales Receipt) نهایی یک محصول به رقم کل جی دی پی اضافه می‌شود.

پیش از این‌که توضیح دهیم معنای کلمه‌ی داخلی در تولید ناخالص داخلی چیست و آن را با تولید ناخالص مقایسه کنیم باید این را هم بگوییم که کلمه «خالص»، فقط شامل محصولاتی است که مصرف شده یا برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌شوند. کلمه «خالص» از محصولاتی که به‌ منظور جایگزینی (جبران استهلاک) استفاده می‌شوند، صرف‌نظر می‌کند.

تولید ناخالص داخلی (GDP) در مقابل تولید ناخالص ملی (GNP) و درآمد ناخالص ملی (GNI)

داخلی (GDP)

اکنون برایتان شرح می‌دهیم معنی کلمه‌ی داخلی در GDP چیست. کلمه داخلی (Domestic) در عبارت تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product) نشان می‌دهد که معیار ورود محصول، وابسته به منطقه‌ی جفرافیایی آن است: کالاها و خدماتی که در این تعریف می‌گنجند، صرف‌نظر از ملیت تولیدکننده، در داخل مرزهای کشور تولید شده‌اند. به عنوان مثال، تولیدات یک کارخانه‌ی آلمانی در ایالات متحده آمریکا به عنوان بخشی از جی دی پی ایالات متحده محسوب خواهد شد.

در ادامه قصد داریم بررسی کنیم تفاوت تولید ناخالص ملی و GDP چیست.

ملی (GNP)

در مقابل، کلمه ملی (National) در عبارت تولید ناخالص ملی (Gross National Product) نشان می‌دهد که معیار ورود محصول، وابسته به تابعیت و ملیت است: زمانی که یکی از اتباع کشور کالا یا خدماتی تولید کند، صرف‌نظر از این‌که فرایند تولید محصولات در کجا انجام می‌شود، به عنوان تولید ناخالص ملی به حساب می‌آیند. برای مثال، تولیدات یک کارخانه‌ی آلمانی که در ایالات متحده قرار دارد، علاوه بر این‌که بخشی از جی دی پی ایالات متحده محسوب می‌شود، بخشی از تولید ناخالص ملی کشور آلمان نیز به حساب می‌آیند.

در ادامه، تفاوت تولید و درآمد ناخالص ملی را بررسی می‌کنیم، سپس شرح می‌دهیم معنای کلمه‌ی تولید در GDP چیست.

درآمد ناخالص ملی (GNI)

درآمد ناخالص ملی (Gross National Income)، مشابه تولید ناخالص ملی معیاری است که وابسته به ملیت، و نه جغرافیاست. تفاوت این دو معیار هنگام محاسبه بهره‌وری کل مشخص می‌شود. درآمد ناخالص ملی از رویکرد درآمد، و تولید ناخالص ملی از رویکرد تولید برای محاسبه استفاده می‌کند. هر دو معیار باید از نظر تئوری نتایج یکسانی داشته باشند. در ادامه، کلمه‌ی تولید را در تولید ناخالص داخلی به زبان ساده توضیح می‌دهیم.

معنای کلمه «تولید» در GDP چیست؟

حال می‌گوییم مفهوم کلمه‌ی تولید در GDP چیست. کلمه تولید (Product) در عبارت تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product) عبارت است از تولید یا بازده اقتصادی خدمات و کالاهای نهایی که به بازار عرضه شده‌اند. در ادامه می‌گوییم مواردی که شامل GDP می‌شوند، چیست.

موارد زیر مشمول شاخص GDP می‌شوند:

• کالاها و خدماتی که در ازای پول به فروش می‌روند، فقط فروش کالای نهایی به حساب می‌آیند. بهای کالایی که از آن در تولید کالای نهایی استفاده شده مشمول جی دی پی نمی‌شود، چون قیمت آن از پیش در قیمت کالای نهایی محاسبه شده‌است. برای مثال، خرید چوب در تولید صندلی جزو جی دی پی به حساب نمی‌آید، چراکه بهای آن در قیمت نهایی فروش صندلی از قبل لحاظ شده‌است.

موارد زیر مشمول جی دی پی نمی‌شوند:

• کار بدون مزد (مانند کار انجام‌شده در خانواده و کار داوطلبانه)؛
• غرامت دادن یا پاداش‌های بدون پرداخت پول (مانند مرخصی سفر برای یک ماه)؛
• کالاهایی که برای عرضه به بازار تولید نمی‌شوند؛
• کالاها و خدمات مبادله‌شده؛
• بازار سیاه؛
• فعالیت‌های غیرقانونی؛
• وجوه منتقل‌شده؛
• فروش کالاهای استفاده‌شده؛
• کالاها و خدمات واسطه که برای تولید یک کالای دیگر و خدمات نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تولید ناخالص داخلی اسمی یا سیال (Current) در مقابل حقیقی یا ثابت (Constant)

تولید ناخالص داخلی اسمی (سیال): ارزش ظاهری تولید، بدون تطبیق تورم؛

تولید ناخالص داخلی حقیقی (ثابت): ارزش تولید که با افزایش و کاهش تورم تطبیق داده شده‌است. اما مزیت و کاربرد GDP حقیقی چیست. جی دی پی حقیقی این امکان را به ما می‌دهد که متوجه شویم بازده به علت افزایش تولید تغییر کرده، یا اینکه صرفا به علت افزایش قیمت‌ها این تغییر ایجاد شده‌است. جی دی پی حقیقی برای محاسبه میزان رشد جی دی پی استفاده می‌شود.

GDP چگونه محاسبه می‌شود؟

حال وقت آن است که بدانیم نحوه‌ی محاسبه‌ی تولید ناخالص داخلی چیست. شاخص GDP را می‌توان با ۳ روش محاسبه کرد: با استفاده از رویکرد تولید، رویکرد مخارج یا رویکرد درآمد. همه‌ی روش‌ها باید نتیجه‌ی یکسانی داشته باشند.

• رویکرد تولید: حاصل ‌جمع ارزش ‌افزوده در هر مرحله از تولید (ارزش افزوده= قیمت کل فروش منهای هزینه‌های واسطه)؛
• رویکرد مخارج: حاصل‌ جمع خریدهای انجام‌شده توسط کاربران نهایی؛
• رویکرد درآمد: حاصل‌ جمع درآمدهای ایجادشده توسط تولیدکنندگان.

فرمول GDP

پیش از این شرح دادیم GDP چیست و به ۳ روش محاسبه‌ی جی دی پی اشاره کردیم. در این بخش قصد داریم برایتان شرح دهیم تولید ناخالص داخلی به زبان ساده یعنی چه. فرمول محاسبه‌ی جی دی پی با رویکرد مخارج به شکل زیر است:

تولید ناخالص داخلی= مصرف خصوصی+ سرمایه گذاری ناخالص خصوصی+ سرمایه گذاری دولتی+ مخارج دولتی+ (صادرات  واردات).

که به صورت زیر نیز بیان می‌شود:

معمولا محاسبه‌ی جی دی پی مطابق با استانداردهای بین‌المللی بر عهده سازمان ملی آمار کشور است. در ایالات متحده، محاسبه جی دی پی توسط دفتر تحلیل اقتصادی (Bureau of Economic Analysis) در وزارت بازرگانی ایالات متحده (U.S. Commerce Department) انجام می‌شود. استانداردهای بین‌المللی برای اندازه‌گیری جی دی پی در سیستم حساب‌های ملی (System of National Accounts) موجود است. این استانداردها در سال ۱۹۹۳ توسط صندوق بین‌المللی پول (IMF)، کمیسیون اروپا، سازمان همکاری اقتصاد و توسعه (OECD)، سازمان ملل متحد و بانک جهانی تدوین شده‌است.

در ادامه بررسی می‌کنیم که روش محاسبه‌ی نرخ رشد تولید ناخالص داخلی چیست.

نرخ رشد GDP چیست؟

نرخ رشد جی دی پی، درصد تغییر در تولید ناخالص داخلی حقیقی (تولید ناخالص داخلی مطابق با تورم) را از یک دوره به دوره دیگر اندازه‌گیری می‌کند. این اندازه‌گیری معمولاً جی دی پی را بین سه ماه اخیر و سه ماه قبل از آن یا سال اخیر و سال گذشته مقایسه می‌کند.

عدد نرخ رشد می‌تواند یک عدد مثبت یا منفی باشد (نرخ رشد منفی، نشان دهنده رکود اقتصادی است).

سرانه‌ی GDP چیست؟

اکنون متوجه می‌شوید سرانه‌ی GDP چیست. سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی عبارت است از تقسیم جی دی پی اسمی بر کل جمعیت یک کشور.

شاخص GDP بیانگر میانگین تولید (همان درآمد) اقتصادی به ازای هر فرد در کشور است. رقم جمعیت در این‌جا میانگین جمعیت در همان سالی است که جی دی پی در آن محاسبه می‌شود (جمعیت در نیمه‌ی سالی که تولید ناخالص داخلی در آن سال محاسبه می‌شود).

خلاصه

جی دی پی ارزش پولی تمام کالا‌های نهایی و خدمات تولید شده‌ در یک کشور و در طی یک بازه ‌زمانی (به طور کلی یک سال) است. به کمک شاخص GDP می‌توان سطح رفاه مردم را ارزیابی کرد.