مدیریت منابع انسانی چیست؟

مدیریت منابع انسانی یک اصطلاح کلی است که توسعه و مدیریت کارکنان درون سازمان را با هدف افزایش کارایی توصیف می‌کند. گاهی اوقات مدیریت پرسنل یا مدیریت استعداد نیز نامیده می‌شود که همه اینها به روند نظارت بر سرمایه انسانی (کارمندان) اشاره دارد. درواقع مدیریت منابع انسانی شامل توسعه و مدیریت برنامه‌هایی است که برای افزایش کارایی یک سازمان یا شرکت طراحی شده‌اند. مدیریت منابع انسانی شامل موارد زیر است:

رسیدگی به نگرانی‌ها و مشکلات کارمندان فعلی: برخلاف مدیران شرکت‌هایی که بر کار روزمره کارمندان نظارت می‌کنند، بخش‌های منابع انسانی با نگرانی‌های کارمندان مانند مزایا، حقوق، برنامه‌های بازنشستگی و آموزش سروکار دارند. کار آنها همچنین ممکن است حل اختلافات بین کارمندان یا بین کارمندان و مدیران باشد.

استخدام کارمندان جدید: تیم مدیریت منابع انسانی کارمندان بالقوه را استخدام می‌کند و بر روند استخدام نظارت می‌کند همچنین جهت گیری و هدف جدید کارمندان را مشخص می‌کند.

مدیریت فرایند جدایی کارمندان: مدیریت منابع انسانی باید مجموعه مشخصی از وظایف را در صورت استعفا یا اخراج کارمندان انجام دهد. برای اطمینان از اینکه مراحل قانونی به اتمام رسیده است، باید مدارک را تکمیل کرده و حقوق و مزایای باقی مانده را پرداخت کند.

بهبود روحیه: تیم‌های مؤثر منابع انسانی کارکنان شرکت را ترغیب می‌کنند تا بهترین تلاش خود را انجام دهند که به موفقیت کلی شرکت کمک می‌کند. کار آنها اغلب شامل پاداش دادن به کارمندان برای عملکرد خوب و ایجاد یک فضای کاری مثبت و پویا است.

تاریخچه منابع انسانی

تاریخچه منابع انسانی از سال ۱۹۶۰ آغاز شد و همگام با مکتب مدیریت انسانی گسترش یافت. این مکتب انسان را به عنوان یکی از باارزش‌ترین منابع هر سازمان مورد توجه قرار می‌دهد. درواقع اصطلاح منابع انسانی توسط بیک برای اولین بار در سال ۱۹۶۶ مطرح شد. بعدها در سال ۱۹۷۷ محققی به نام آرمسترانگ به این موضوع اشاره کرد که نیروی انسانی به عنوان هسته اصلی هر سازمان محسوب می‌شود.

درواقع مدیریت منابع انسانی تا سال ۱۹۸۰ به طور جدی مورد بررسی و تحقیق قرار نگرفته بود، در سال ۱۹۸۰ تفکر نوینی در زمینه منابع انسانی در علم مدیریت پدید آمد که پس از شناور شدن نرخ ارز و با از بین رفتن ارتباط سنتی طلا و دلار، موضوع نیروی انسانی به عنوان پشتوانه تولید و کسب درآمد کشور‌ها به عنوان یک اصل مهم مطرح شد. در این دهه اقتصاد دانی به نام جان کامنز برای اولین بار اصطلاح منابع انسانی را در کتاب خود به کار برد. همچنین در طی این سال‌ها اندیشمندانی مانند چارلز فومبرن، مایکل بیر و همکاران این دو به مسائل مرتبط با مدیریت منابع انسانی اشاره کردند که به نوعی پایه‌های مدیریت منابع انسانی را بنا نهاد.

مدیریت استراتژیک منابع انسانی

مدیریت استراتژیک منابع انسانی رویکردی است در جهت توسعه و اجرای استراتژی‌های منابع انسانی در سازمان‌ها که با استراتژی‌های موجود در کسب و کار ترکیب شده و سازمان را قادر می‌سازد تا با سرعت بیشتری به سمت اهداف خود حرکت کند. به طور کلی می‌توان گفت مدیریت استراتژیک منابع انسانی روندی است که طی آن برای رسیدن یک سازمان به اهدافش، نیازهای فعلی و آینده منابع انسانی برنامه ریزی و مدیریت می‌شود. در واقع مدیریت استراتژیک منابع انسانی به عنوان زنجیره بین مدیریت منابع انسانی و اهداف کلی یک سازمان می‌باشد. به عبارتی مدیریت استراتژیک منابع انسانی شامل استفاده از تکنیک‌های مختلفی برای مدیریت منابع انسانی است که عبارت‌‌اند از:

• فنون پرسنل مانند استخدام، ارتقا و پاداش دادن به کارکنان
• تکنیک‌های ساختاری مانند برنامه ریزی اهداف سازمانی
• تکنیک‌های فرهنگی مانند مدیریت و بررسی امور فرهنگی سازمان
• و…

حسابداری منابع انسانی چیست؟

امروزه منابع انسانی، نقش بسیار مهمی را در توسعه سازمان‌ها و شرکت‌ها دارد. حسابداری منابع انسانی، به سنجش هزینه‌ها و بررسی ارزش منابع انسانی سازمان‌ها و شرکت‌ها کمک می‌کند و مدیران را در تصمیم‌گیری‌های مهم مربوط به کارکنان یاری می‌دهد. مفهوم حسابداری منابع انسانی توسط کمیته حسابداری منابع انسانی اینگونه تعریف می‌شود حسابداری منابع انسانی فرایند شناسایی، تشخیص و سنجش داده‌های مربوط به منابع انسانی و ارائه گزارش آن به اشخاص ذی‌نفع است.طبق این تعریف دو مفهوم استنباط می‌شود:

• انسان‌ها منابع با ارزشی برای هر سازمان و شرکتی هستند.
• وجود اطلاعات جهت سرمایه گذاری بر روی منابع انسانی،

ضرورت استفاده از حسابداری منابع انسانی در عصر امروز انکارناپذیر است. با توجه به نیاز مدیریت به اطلاعات جهت تصمیم‌گیری، حسابداری منابع انسانی اطلاعاتی را فراهم می‌کند تا مدیران هر چه بهتر بتوانند از منابع انسانی تحت اختیار خود استفاده کنند. درواقع حسابداری منابع انسانی را می‌توان تلفیقی از دو حوزه حسابداری و مدیریت منابع انسانی دانست که در آن مفاهیم و اصول حسابداری در محدوده مدیریت منابع انسانی به کار برده شده است. به عبارت دیگر حسابداری منابع انسانی، نوعی اندازه گیری است که می‌تواند کنترل دقیقی بر نحوه اداره افراد در سازمان داشته باشد. حسابداری منابع انسانی، کارکنان را قادر می‌سازد که در پیشبرد اهداف سازمان مشارکت کنند. در حقیقت، حسابداری منابع انسانی یک سیستم اطلاعاتی است که به مدیریت می‌گوید چه تغییراتی در طول زمان در منابع انسانی سازمان رخ داده است.

علاوه بر این به تصمیم‌گیری سهام‌داران و مدیریت کمک می‌کند. همچنین حسابداری منابع انسانی به سرمایه گذاری در نیروی انسانی و ارزش اقتصادی انسان‌ها در سازمان می‌پردازد. حسابداری منابع انسانی در جایی که ارزش دارایی‌های انسانی به عنوان یک عامل مهم تلقی می‌شود، در تصمیم‌های مهم سازمان، نقش مهمی را ایفا می‌کند. این نوع تصمیم‌ها که در گذشته به صورت تجربی و با آزمون و خطا اتخاذ می‌شد امروزه به کمک حسابداری منابع انسانی مورد تجدید نظر اساسی قرار گرفته است و بر پایه‌های منطقی و علمی استوار شده است. ایده حسابداری منابع انسانی، به وسیله یک جامعه شناس آمریکایی به نام «رنسیس لیکرت» در اوایل دهه شصت مطرح شده است.

اهمیت حسابداری منابع انسانی

محققان حسابداری منابع انسانی، معتقدند که اگر نیروی انسانی را به عنوان یکی از شکل‌های ثروت بپذیریم، دلیلی وجود ندارد که حسابداران به ارزیابی، ثبت و تجزیه و تحلیل تغییرات این ثروت نپردازند. در اقتصاد، هر منبع درآمد یک سرمایه تلقی می‌شود، ولی در حسابداری، سرمایه به دو دسته تقسیم می‌شود: سرمایه انسانی و سرمایه غیرانسانی. سرمایه غیر انسانی به عنوان دارایی شناخته شده و بنابراین در حساب‌ها و دفاتر و در صورت‌های مالی گزارش می‌شود، در حالی که سرمایه انسانی به طور کلی برای حسابداری ناشناخته است و هیچ جایگاهی در دفاتر و گزارش‌های آنها ندارد.

با توجه به اهمیت روز افزون عامل انسانی در سازمان‌ها و شرکت‌ها به ویژه در زمینه ارائه خدمات تخصصی همچون مشاوره و برنامه ریزی، علاوه بر انجام وظایف عمومی  بیش از هر زمان، لزوم وجود سیستم و ابزاری احساس می‌شود که زمینه لازم را جهت تعیین ارزش واقعی خدمات ارائه شده توسط عامل نیروی انسانی فراهم کند. مهم‌ترین ابزار در دسترس سازمان در جهت رسیدن به این هدف و نیز تعیین دقیق ارزش خدمات ارائه شده در سازمان توسط نیروی انسانی و سیستم حسابداری منابع انسانی است.

برای شرکت‌های فعال در بخش‌های مختلف از جمله تولید، دارایی‌های اصلی ماشین‌آلات و دارایی های ثابت است اما برای یک شرکت فعال در بخش خدمات، دارایی‌های اصلی منابع انسانی آن است که به عنوان دارایی‌های نامشهود نیز شناخته می‌شود. برای شرکت‌های بزرگ از جمله شرکت‌های خدماتی، منابع انسانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد زیرا منابع انسانی با سودآوری ارتباط مستقیم دارد. مفهوم حسابداری منابع انسانی در درجه اول برای بخش خدمات تعمیم داده شد و اکنون به قدری مورد توجه قرار گرفته است که در تمام بخش‌ها از حسابداری منابع انسانی استفاده می‌کنند و هنگام انجام هرگونه تحلیل از شرکت، اهمیت زیادی به گزارش‌های حاصل از حسابداری منابع انسانی داده می‌شود.

مزایای حسابداری منابع انسانی

در این قسمت به مزایای حسابداری منابع انسانی اشاره خواهیم کرد:

• حسابداری منابع انسانی به سازمان‌ها و شرکت‌ها کمک می‌کند تا میزان سرمایه گذاری لازم در زمینه منابع انسانی و میزان بازدهی مورد انتظار از این سرمایه گذاری را به دست آورند.
• به مدیران در جهت اتخاذ تصمیم‌های مناسب در زمینه چگونگی تخصیص منابع انسانی، شناسایی و حفظ آن‌ها کمک می‌کند که منجر به اثر بخشی هزینه‌ها می‌شود.
• به کنترل نیروی انسانی به عنوان دارایی کمک می‌کند همچنین به مدیران امکان اندازه گیری اثر بخشی نیروهای انسانی را می‌دهد.
• نسبت سرمایه انسانی به سرمایه غیر انسانی طبق مفهوم حسابداری منابع انسانی محاسبه شده و مبنای بسیاری از محاسبات مالی قرار می‌گیرد.
• حسابداری منابع انسانی مبنایی برای برنامه ریزی دارایی‌های فیزیکی در برابر منابع انسانی فراهم می‌کند.
• حسابداری منابع انسانی اطلاعات ارزشمندی را به سرمایه گذاران علاقه‌مند به سرمایه گذاری بلند مدت در شرکت‌ها ارائه می‌دهد.

اهداف حسابداری منابع انسانی کدام است؟

حسابداری منابع انسانی در سازمان‌ها اهداف مهمی را دنبال می‌کند. بر اساس گفته‌های فلم هولتز حسابداری منابع انسانی دارای دو هدف واحد است:

• نشان دادن راه درست تفکر و تصمیم‌گیری به مدیران سازمان، تا بدانند که افراد و کارکنان سازمان، از منابع مهم و با ارزش هستند و تصمیم‌گیری‌های مهم می‌بایست با درنظرگرفتن ارزش نیروی انسانی اتخاذ شود.
• آماده کردن اطلاعات لازم به منظور اداره کارآمد نیرویی‌های انسانی توسط مدیران سازمان. حسابداری منابع انسانی اطلاعات لازم را در مورد ارزش افراد و بهای تمام شده و همچنین سایر اطلاعات مهم دیگر را برای سازمان آماده می‌کند و نقش مهمی در مدیریت و سازمان دهی نیرویی‌های انسانی ایفا می‌کند.

شاید این مقاله نیز برای شما مفید باشد.  مالیات تکلیفی چیست؟ | بررسی نحوه محاسبه و انواع مختلف این نوع از مالیات

همچنین در بسیاری از سازمان‌ها از حسابداری منابع انسانی به منظور دستیابی به اهداف زیر استفاده می‌شود.

• توجه کردن به ارزش اقتصادی منابع انسانی در گزارش‌های مالی
• محاسبه و بررسی سرمایه‌گذاری‌های سازمان در منابع انسانی خود
• افزایش بهره‌وری مدیریت منابع انسانی با برنامه‌های آموزشی و توجیهی
• ارزیابی منابع انسانی یک سازمان از جهات مختلف مانند آموزش، توانایی، غیبت و…
• شناسایی سود و بهره‌وری حاصل از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در منابع انسانی
• محاسبه ارزشی که منابع انسانی در سایر منابع سازمان ایجاد می‌کنند.

روش‌های حسابداری منابع انسانی

اطلاعات حسابداری منابع انسانی را می‌توان به وسیله روش‌ها و رویکردهای زیر مورد بررسی قرار داد:

رویکرد ارزش گذاری منابع انسانی

مفهوم ارزش منابع انسانی مبتنی بر یکی از نظریه‌های مهم به نام نظریه ارزش در اقتصاد است. طبق این نظریه انسان مانند سایر منابع دارای ارزش است. در اصل می‌توان ارزش انسان را نیز مانند ارزش دیگر منابع تعریف کرد؛ بنابراین ارزش فرد عبارت است از ارزش فعلی مجموعه‌‌ای از خدمات است که انتظار می‌رود فرد در طول دوره‌‌ای که در سازمان کار می‌کند ایجاد کند. رویکرد ارزش گذاری منابع انسانی قابلیت تعیین اطلاعات حسابداری منابع انسانی را به صورت جداگانه برای هر سازمان دارد. به عبارت دیگر از آنجایی که باید ارزش منابع انسانی را در همه بخش‌های سازمانی و موقعیت‌های شغلی تعیین کرد، به همین منظور این رویکرد برای تعیین ارزش منابع انسانی در بعضی از سازمان‌ها کاربرد دارد.

رویکرد هزینه یابی منابع انسانی

حسابداری منابع انسانی، یک روش مناسب برای رویارویی با هر نوع مخارج منابع انسانی را به مدیران سازمان نشان می‌دهد. سرمایه گذاری در منابع انسانی به عنوان دارایی انسانی در نظر گرفته می‌شود. رویکرد هزینه یابی منابع انسانی، قابلیت بررسی و تعیین اطلاعات حسابداری منابع انسانی را به صورت یک مجموعه واحد دارد.

به عبارت دیگر می‌توان میزان بهای تمام شده منابع انسانی را در هر سازمان تعیین کرد. این بهای تمام شده به معنی دست یابی به منافع یا خدمات است. این رویکرد توسط ویلیام سی پایل توسعه یافته است، که مبتنی بر این مفهوم است که هزینه‌های مشخصی از نظر سازمان برای منابع انسانی انجام می‌شود. این هزینه‌ها بیشتر جنبه کمک مالی یا تشویق دارد که برای به دست آوردن برخی از مزایا یا خدمات پیش‌بینی‌شده انجام می‌شود.

در این روش هزینه واقعی انجام شده برای استخدام، انتخاب، آموزش و توسعه منابع انسانی سازمان حفظ می‌شود و بخشی از آن به منظور افزایش بهره و تشویق کارکنان اختصاص می‌یابد. رویکرد هزینه منابع انسانی بسیار شبیه به ارزش دفتری دارایی‌های فیزیکی دیگر است. فهم این روش ساده و کار با آن آسان است. در واقع این رویکرد بر اساس مفهوم حسابداری سنتی است که به مطابقت هزینه با درآمد اشاره می‌کند.

رویکرد هزینه استاندارد

این روش مبتنی بر عملکرد کارکنان و رابطه آن‌ها با سازمان می‌باشد. کارمندان یک سازمان طبقه‌بندی‌شده و به گروه‌های مختلف با سلسله مراتبی متفاوت تقسیم می‌شوند. هزینه‌های استاندارد برای هر گروه از کارمندان ثابت است و ممکن است بر اساس نقش آنها نیز محاسبه شود. با توجه به موقعیت‌های ثابت برخی از کارکنان هیچ تفاوتی میان آنها از نظر هزینه‌های استاندارد وجود ندارد.

الگوی حسابداری منابع انسانی

الگوی حسابداری منابع انسانی یک مفهوم کلی است که در آن سعی می‌شود تا فرایند شناسایی، اندازه گیری و گزارشگری ارزش منابع انسانی برای دوره مالی معینی مورد توجه قرار گیرد و شامل دو مرحله مهم: نحوه شناسایی و بررسی ارزش منابع انسانی و روش‌های شناسایی و بررسی ارزش منابع انسانی.

نحوه شناسایی و بررسی ارزش منابع انسانی

حسابداری یک ماهیت تاریخی دارد و به شناسایی، بررسی و محاسبه رویدادها و معاملاتی که اتفاق افتاده‌‌اند، می‌پردازد. الگوی حسابداری منابع انسانی، به ماهیت تاریخی حسابداری توجه می‌کند و اطلاعات مالی مربوط منابع انسانی را شناسایی و مورد بررسی قرار می‌دهد و نتایج حاصل را در صورت‌های مالی و گزارش‌های کاربردی به مدیران سازمان ارائه می‌دهد. در فرایند شناسایی رویدادها و معاملات مالی مربوط به منابع انسانی در یک سازمان از سه نوع حساب استفاده می‌شود. این حساب‌ها عبارت‌‌اند از: حساب ارزش شغل، حساب ارزش شاغل، حساب ارزش شغل – شاغل

حساب ارزش شغل: ارزش شغل برای هر سازمان قابل شناسایی و محاسبه است و درواقع می‌توان گفت که میزان ارزش افزوده هر شغل در واحد تجاری برای دوره مالی مشخصی را بدون لحاظ ارزش‌های ناشی از ویژگی‌های مربوط به شاغل را مورد شناسایی و بررسی قرار می‌دهد. در محاسبه ارزش شغل؛ متغیرهایی چون تجربه، تحصیلات و سایر ویژگی‌های شخصی و شخصیتی شاغل لحاظ نمی‌شود. درواقع ارزش شغل همان ارزش افزوده‌‌ای است که شغل در فرایند کسب و کار واحد تجاری ایجاد می‌کند.

حساب ارزش شاغل: در اندازه گیری ارزش شاغل، ویژگی‌های شخصی او بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع هر شخصی در سازمان دارای ویژگی‌هایی از قبیل تحصیلات، تجربه، مهارت، دانش و … می‌باشد که قابلیت ارزش آفرینی برای سازمان را ایجاد می‌کند.

حساب ارزش شغل – شاغل: ارزش شغل – شاغل به بررسی تطبیق شاغل مشخصی در شغل معینی می‌پردازد و بهره‌وری کارکنان و ارزش افزوده‌ای که می‌توانند برای سازمان در آن شغل ایجاد کنند را مورد محاسبه قرار می‌دهد.

روش‌های شناسایی و بررسی ارزش منابع انسانی

شناسایی و بررسی معاملات و رویدادهای مرتبط با منابع انسانی، از مهم‌ترین بخش‌ها در حسابداری منابع انسانی محسوب می‌شود. درواقع استخدام، جایگزینی، برکناری، سرمایه گذاری و آموزش کارمندان می‌تواند نمونه‌هایی از رویدادهای مرتبط با منابع انسانی باشد. این رویدادهایی می‌توانند دارای اثرات مالی و غیر مالی برای سازمان باشند. به عبارتی می‌توان گفت که یک رویداد مالی، رویدادی است که منجر به افزایش یا کاهش ارزش منابع انسانی می‌شود. برای شناسایی و اندازه گیری ارزش منابع انسانی از روش‌های زیر می‌توان استفاده کرد.

• شناسایی رویدادهای مرتبط با منابع انسانی از جمله رویدادهای مالی و غیر مالی
• شناسایی و بررسی اثرات پولی رویدادهای مالی بر منابع انسانی
• شناسایی اثرات پولی در قالب حساب‌های مختلف مانند حساب ارزش شغل، حساب ارزش شاغل و یا حساب ارزش شغل – شاغل

حسابداری منابع انسانی در شرکت‌های بیمه

امروزه ارزش و اعتبار بسیاری از شرکت‌ها به خصوص شرکت‌های خدماتی مانند شرکت‌های بیمه تا حد زیادی تابع دانش و مهارت نیروی انسانی آن‌ها است. در واقع منابع انسانی مقدم بر سرمایه و به صورت مستقل از آن است و ارزش افزوده حاصل نیز تابع میزان دانش و مهارت نیروی انسانی استفاده کننده از آن است. یکی از مهم‌ترین وظایف مدیران شرکت‌های بیمه استفاده از تمام منابع موجود برای رسیدن به اهداف بلند مدت و کوتاه مدت سازمان است.

موضوع حسابداری منابع انسانی در شرکت‌های بیمه از موارد مهمی است که به طور ویژه به آن توجه شده است. شرکت‌های بیمه از اطلاعات و گزارش‌های حاصل از حسابداری منابع انسانی به منظور مدیریت، برنامه ریزی و کنترل منابع انسانی استفاده می‌کنند. در واقع حسابداری منابع انسانی، روشی برای بررسی عملکرد مدیریت در بهره گیری از منابع انسانی است.

سخن پایانی

امروزه با توجه به تحولاتی که در جهان رخ داده است نوع نگرش به منابع انسانی و نیروی کار نیز تغییر کرده است و هیچ سازمانی نگاه ابزاری به منابع انسانی ندارد. در واقع نیروی انسانی نقش سازنده و کلیدی در پیشبرد اهداف، خط مشی‌ها و استراتژی‌های سازمان دارد. حسابداری منابع انسانی از جمله بخش‌هایی است که می‌تواند شاخص با ارزشی برای سازمان‌ها و شرکت‌ها فراهم آورد. حسابداری منابع انسانی، به سنجش هزینه‌ها و ارزش منابع انسانی در یک سازمان کمک می‌کند و مدیران را در تصمیم‌گیری‌های مهم مرتبط با منابع انسانی یاری می‌کند. ضرورت استفاده از حسابداری منابع انسانی در عصر امروز انکارناپذیر است و تأثیر نتایج به دست آمده گویای کاربرد آن است. در حقیقت، حسابداری منابع انسانی یک سیستم اطلاعاتی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تغییراتی که در منابع انسانی اتفاق می‌افتد را بررسی کنند. علاوه بر آن به تصمیم‌گیری سهام‌داران و مدیران سازمان کمک می‌کند. در بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها اطلاعات و رویداد‌های مالی مرتبط با منابع انسانی در نرم‌ افزار حسابداری ثبت می‌شود. نرم‌ افزارهای حسابداری به عنوان یک بازوی کمکی به حسابداران در تهیه صورت‌های مالی و گزارش‌های کاربردی کمک می‌کنند.